¹Then the scribes and Pharisees from Jerusalem come up to Jesus, saying,

¹Unya dihay miduol kang Jesus nga mga escriba ug mga Fariseo gikan sa Jerusalem, nga nanag-ingon:

²Why do thy disciples transgress what has been delivered by the ancients? for they do not wash their hands when they eat bread.

²Nganong nagalapas ang imong mga tinon-an sa gikabilinbilin nga sugilon sa mga anciano? Kay dili sila magahunaw sa ilang mga kamot kong sila mokaon sa tinapay.

³But he answering said to them, Why do *ye* also transgress the commandment of God on account of your traditional teaching?

³Ug siya mitubag ug nag-ingon kanila: Nganong nagalapas man usab kamo sa sugo sa Dios tungod sa inyong gikabilinbilin nga sugilon?

⁴For God commanded saying, Honour father and mother; and, He that speaks ill of father or mother, let him die the death.

⁴Kay ang Dios nagaingon: Magtahud ka sa imong amahan ug sa imong inahan, ug kadtong magasulti ug dautan sa amahan kun sa inahan, mamatay siya sa kamatayon.

⁵But *ye* say, Whosoever shall say to his father or mother, It is a gift, whatsoever [it be] by which [received] from me thou wouldest be profited:

⁵Apan kamo nagaingon: Bisan kinsa nga mag-ingon sa iyang amahan kun sa iyang inahan: Kadto unta nga ikatabang ko kanimo, gihatag na sa Dios;

⁶and he shall in no wise honour his father or his mother; and ye have made void the commandment of God on account of your traditional teaching.

⁶Siya dili na magatahud sa iyang amahan kun sa iyang inahan. Ug sa ingon niini ginapakawala ninyo ang pulong sa Dios tungod sa inyong gikabilinbilin nga sugilon.

⁷Hypocrites! well has Esaias prophesied about you, saying,

⁷Mga salingkapaw, sibo gayud ang gitagna ni Isaias mahitungod kaninyo, nga nagaingon:

⁸This people honour me with the lips, but their heart is far away from me;

⁸Kining katawohan nagapasidungog kanako uban sa ilang mga ngabil; apan ang ilang kasingkasing halayo kanako.

⁹but in vain do they worship me, teaching [as] teachings commandments of men.

⁹Apan kawang lamang ang pagsimba nila kanako, nga nagatudlo sila sa mga pagtolon-an nga mao ang sugo sa mga tawo!

¹⁰And having called to [him] the crowd, he said to them, Hear and understand:

¹⁰Ug gitawag niya ang panon sa katawohan ug nag-ingon kanila: Patalinghug kamo ug sabta ninyo:

¹¹Not what enters into the mouth defiles the man; but what goes forth out of the mouth, this defiles the man.

¹¹Dili ang nagasulod sa baba ang nagahugaw sa tawo, kondili kadtong nagagula sa baba, kini maoy nagahugaw sa tawo.

¹²Then his disciples, coming up, said to him, Dost thou know that the Pharisees, having heard this word, have been offended?

¹²Unya miduol ang iyang mga tinon-an ug nanag-ingon kaniya: Nahibalo ba ikaw, nga sa pagkadungog sa mga Fariseo sa imong pulong, nakakaplag silag kahigayonan sa pagkapangdol?

¹³But he answering said, Every plant which my heavenly Father has not planted shall be rooted up.

¹³Apan sa mitubag siya, miingon: Tanang talamnon nga wala igatanum sa akong Amahan nga langitnon, pagaibton.

¹⁴Leave them alone; they are blind leaders of blind: but if blind lead blind, both will fall into a ditch.

¹⁴Pasagdi ninyo sila, mga buta sila nga mga magmamando sa mga buta. Ug kong ang buta magamando sa buta, silang duha mahulog sa gahong.

¹⁵And Peter answering said to him, Expound to us this parable.

¹⁵Ug sa mitubag si Pedro, miingon kaniya: Asoyi kami niining sambingay.

¹⁶But he said, Are *ye* also still without intelligence?

¹⁶Ug si Jesus miingon: Hangtud karon wala pa gayud usab kamoy salabutan?

¹⁷Do ye not yet apprehend, that everything that enters into the mouth finds its way into the belly, and is cast forth into the draught?

¹⁷Wala pa ba kamo makasabut nga ang tanang nagasulod sa baba nagapadulong sa tiyan, ug ginasalibay sa hilit nga dapit?

¹⁸but the things which go forth out of the mouth come out of the heart, and those defile man.

¹⁸Apan ang mga butang nga nagagula sa baba, nagagikan sa kasingkasing, ug kini nagahugaw sa tawo.

¹⁹For out of the heart come forth evil thoughts, murders, adulteries, fornications, thefts, false witnessings, blasphemies;

¹⁹Kay sa kasingkasing nagagikan ang dautang mga hunahuna: mga pagpatay sa isigkatawo, mga pagpanapaw, mga pagpakighilawas, mga pangawat, mga bakak nga pagsaksi, mga pagpasipala.

²⁰these are the things which defile man; but the eating with unwashen hands does not defile man.

²⁰Kining mga butanga mao ang nagahugaw sa tawo; apan ang pagkaon sa walay pagpanghunaw sa mga kamot, dili magahugaw sa tawo.

²¹And Jesus, going forth from thence, went away into the parts of Tyre and Sidon;

²¹Ug sa migikan didto si Jesus, mipadulong sa mga yuta sa Tiro ug sa Sidon.

²²and lo, a Canaanitish woman, coming out from those borders, cried [to him] saying, Have pity on me, Lord, Son of David; my daughter is miserably possessed by a demon.

²²Ug, ania karon, usa ka babaye nga Canaanhon migula gikan didto niadtong maong utlanan, ug misinggit sa pag-ingon: Ginoo, Anak ni David, kaloy-i ako; ang akong anak nga babaye ginasakit pag-ayo sa usa ka yawa.

²³But he did not answer her a word. And his disciples came to [him] and asked him, saying, Dismiss her, for she cries after us.

²³Apan siya wala magtubag kaniya bisan usa ka pulong. Ug sa miduol ang iyang mga tinon-an, nagpakilooy sila kaniya nga nanag-ingon: Papauli-a siya, kay nagasinggit sa atong ulahi.

²⁴But he answering said, I have not been sent save to the lost sheep of Israel's house.

²⁴Apan siya, sa mitubag, nag-ingon: Ako wala sugo-a kondili ngadto sa mga carnero nga nangawala sa balay ni Israel.

²⁵But she came and did him homage, saying, Lord, help me.

²⁵Apan siya, sa miduol, nagsimba kaniya sa pag-ingon: Ginoo, tabangi ako!

²⁶But he answering said, It is not well to take the bread of the children and cast it to the dogs.

²⁶Ug sa mitubag siya, miingon: Dili matarung nga pagakuhaon ang tinapay sa mga anak, ug igasalibay ngadto sa mga iro.

²⁷But she said, Yea, Lord; for even the dogs eat of the crumbs which fall from the table of their masters.

²⁷Ug ang babaye miingon: Matuod, Ginoo; kay bisan ang mga iro nagakaon sa mga momho nga nagakahulog sa lamesa sa ilang mga agalon.

²⁸Then Jesus answering said to her, O woman, thy faith [is] great. Be it to thee as thou desirest. And her daughter was healed from *that* hour.

²⁸Unya, sa mitubag si Jesus, nag-ingon kaniya: Ah, Babaye! daku ang imong pagtoo; pagabuhaton kanimo ingon sa imong pagbuot. Ug naayo ang iyang anak nga babaye sukad niadtong taknaa.

²⁹And Jesus, going away from thence, came towards the sea of Galilee, and he went up into the mountain and sat down there;

²⁹Ug sa migikan didto si Jesus, miadto siya duol sa dagat sa Galilea; ug mitungas siya sa bukid, ug milingkod didto.

³⁰and great crowds came to him, having with them lame, blind, dumb, crippled, and many others, and they cast them at his feet, and he healed them:

³⁰Ug miduol kaniya ang dagkung panon sa katawohan nga nagdala kauban nila mga bakul, mga buta, mga amang, mga kimay, ug uban pang daghang masakiton, ug ilang gipahamutang sila sa tiilan ni Jesus, ug iyang giayo sila.

³¹so that the crowds wondered, seeing dumb speaking, crippled sound, lame walking, and blind seeing; and they glorified the God of Israel.

³¹Sa pagkaagi nga nanghitingala ang panon sa katawohan sa hingkit-an nila nga nagasulti ang mga amang, ang mga kimay nangaayo, ang mga bakul nakalakaw, ug ang mga buta nakakita; ug gihimaya nila ang Dios ni Israel.

³²But Jesus, having called his disciples to [him], said, I have compassion on the crowd, because they have stayed with me already three days and they have not anything they can eat, and I would not send them away fasting lest they should faint on the way.

³²Ug si Jesus sa gitawag niya ang iyang mga tinon-an, nag-ingon: Nalooy ako sa panon sa katawohan, kay may tolo na karon ka adlaw nga nagapadayon sila pag-uban kanako, ug wala silay makaon; ug dili ako buot nga pagapapaulion sila nga walay kaon, tingali mangaluya sila sa dalan.

³³And his disciples say to him, Whence should we have so many loaves in [the] wilderness as to satisfy so great a crowd?

³³Ug nanag-ingon kaniya ang iyang mga tinon-an: Asa man kita manguha sa igong tinapay dinhi sa kamingawan nga ikapabusog sa daku nga panon sa katawohan?

³⁴And Jesus says to them, How many loaves have ye? But they said, Seven, and a few small fishes.

³⁴Ug si Jesus miingon kanila: Pila ba ang mga tinapay ninyo? Ug sila nanag-ingon: Pito, ug pipila ka book isda nga gagmay.

³⁵And he commanded the crowds to lie down on the ground;

³⁵Ug siya nagsugo sa panon sa katawohan nga managlingkod sa yuta.

³⁶and having taken the seven loaves and the fishes, having given thanks, he broke [them] and gave [them] to his disciples, and the disciples to the crowd.

³⁶Ug gikuptan niya ang pito ka tinapay ug mga isda, ug nagpasalamat siya, ug gitipiktipik niya ug gihatag sa iyang mga tinon-an, ug ang iyang mga tinon-an sa mga panon sa katawohan.

³⁷And all ate and were filled; and they took up what was over and above of the fragments seven baskets full;

³⁷Ug silang tanan nangaon ug nangabusog; ug gihipos nila ang mga tinipik nga nanghibilin, pito ka bukag nga puno.

³⁸but they that ate were four thousand men, besides women and children.

³⁸Ug sila nga nanagpangaon, upat ka libo ka lalake, walay labut ang mga babaye ug mga bata.

³⁹And, having dismissed the crowds, he went on board ship and came to the borders of Magadan.

³⁹Ug sa gipapauli niya ang panon sa katawohan, misulod siya sa sakayan, ug miadto sa mga utlanan sa Magdala.