1Boast not thyself of to-morrow, for thou knowest not what a day will bring forth.
1 Paid ag ymffrostio ynglu375?n ag yfory, oherwydd ni wyddost beth a ddigwydd mewn diwrnod.
2Let another praise thee, and not thine own mouth; a stranger, and not thine own lips.
2 Gad i ddieithryn dy ganmol, ac nid dy enau dy hun; un sy'n estron, ac nid dy wefusau dy hun.
3A stone is heavy, and the sand weighty; but a fool's vexation is heavier than them both.
3 Y mae pwysau mewn carreg, a thywod yn drwm, ond y mae casineb y ffu373?l yn drymach na'r ddau.
4Fury is cruel, and anger is outrageous; but who is able to stand before jealousy?
4 Y mae dicter yn greulon, a digofaint fel llifeiriant, ond pwy a all sefyll o flaen cenfigen?
5Open rebuke is better than hidden love.
5 Y mae cerydd agored yn well na chariad a guddir.
6Faithful are the wounds of a friend; but the kisses of an enemy are profuse.
6 Y mae dyrnodiau cyfaill yn ddidwyll, ond cusanau gelyn yn dwyllodrus.
7The full soul trampleth on a honeycomb; but to the hungry soul every bitter thing is sweet.
7 Y mae un wedi ei ddigoni yn gwrthod m�l, ond i'r newynog, melys yw popeth chwerw.
8As a bird that wandereth from her nest, so is a man that wandereth from his place.
8 Fel aderyn yn crwydro o'i nyth, felly y mae rhywun sy'n crwydro o'i gynefin.
9Ointment and perfume rejoice the heart; and the sweetness of one's friend is [the fruit] of hearty counsel.
9 Y mae olew a phersawr yn llawenhau'r galon, a mwynder cyfaill yn cyfarwyddo'r enaid.
10Thine own friend, and thy father's friend, forsake not; and go not into thy brother's house in the day of thy calamity: better is a neighbour that is near than a brother far off.
10 Paid � chefnu ar dy gyfaill a chyfaill dy rieni, a phaid � mynd i du375? dy frawd yn nydd dy adfyd. Y mae cyfaill agos yn well na brawd ymhell.
11Be wise, my son, and make my heart glad, that I may have wherewith to answer him that reproacheth me.
11 Fy mab, bydd ddoeth, a llawenha fy nghalon; yna gallaf roi ateb i'r rhai sy'n fy amharchu.
12A prudent [man] seeth the evil, [and] hideth himself; the simple pass on, [and] are punished.
12 Y mae'r craff yn gweld perygl ac yn ei osgoi, ond y mae'r gwirion yn mynd rhagddo ac yn talu am hynny.
13Take his garment that is become surety [for] another, and hold him in pledge for a strange woman.
13 Cymer wisg y sawl sy'n mynd yn feichiau dros ddyn dieithr, a chadw hi'n ernes o'i addewid ar ran dieithryn.
14He that blesseth his friend with a loud voice, rising early in the morning, it shall be reckoned a curse to him.
14 Y mae'r un sy'n bendithio'i gyfaill � llef uchel, ac yn codi'n fore i wneud hynny, yn cael ei ystyried yn un sy'n ei felltithio.
15A continual dropping on a very rainy day and a contentious woman are alike:
15 Diferion parhaus ar ddiwrnod glawog, tebyg i hynny yw gwraig yn cecru;
16whosoever will restrain her restraineth the wind, and his right hand encountereth oil.
16 y mae ei hatal fel ceisio atal y gwynt, neu fel un yn ceisio dal olew yn ei law.
17Iron is sharpened by iron; so a man sharpeneth the countenance of his friend.
17 Y mae haearn yn hogi haearn, ac y mae pob un hogi meddwl ei gyfaill.
18Whoso keepeth the fig-tree shall eat the fruit thereof; and he that guardeth his master shall be honoured.
18 Yr un sy'n gofalu am ffigysbren sy'n bwyta'i ffrwyth, a'r sawl sy'n gwylio tros ei feistr sy'n cael anrhydedd.
19As [in] water face [answereth] to face, so the heart of man to man.
19 Fel yr adlewyrchir wyneb mewn du373?r, felly y mae'r galon yn ddrych o'r unigolyn.
20Sheol and destruction are insatiable; so the eyes of man are never satisfied.
20 Ni ddigonir Sheol nac Abadon, ac ni ddiwellir llygaid neb ychwaith.
21The fining-pot is for silver, and the furnace for gold; so let a man be to the mouth that praiseth him.
21 Y mae tawddlestr i'r arian, a ffwrnais i'r aur, felly y profir cymeriad gan ganmoliaeth.
22If thou shouldest bray a fool in a mortar among wheat with a pestle, yet will not his folly depart from him.
22 Er iti bwyo'r ff�l � phestl mewn morter yn gymysg �'r grawn m�n, eto ni elli yrru ei ffolineb allan ohono.
23Be well acquainted with the appearance of thy flocks; look well to thy herds:
23 Gofala'n gyson am dy braidd, a rho sylw manwl i'r ddiadell;
24for wealth is not for ever; and doth the crown [endure] from generation to generation?
24 oherwydd nid yw cyfoeth yn para am byth, na choron o genhedlaeth i genhedlaeth.
25The hay is removed, and the tender grass sheweth itself, and herbs of the mountains are gathered in.
25 Ar �l cario'r gwair, ac i'r adladd ymddangos, a chasglu gwair y mynydd,
26The lambs are for thy clothing, and the goats are the price of a field;
26 yna cei ddillad o'r u373?yn, a phris y tir o'r bychod geifr,
27and there is goats' milk enough for thy food, for the food of thy household, and sustenance for thy maidens.
27 a bydd digon o laeth geifr yn ymborth i ti a'th deulu, ac yn gynhaliaeth i'th forynion.