¹Then the scribes and Pharisees from Jerusalem come up to Jesus, saying,

¹Nang magkagayo'y nagsilapit kay Jesus na mula sa Jerusalem ang mga Fariseo at ang mga eskriba, na nagsisipagsabi,

²Why do thy disciples transgress what has been delivered by the ancients? for they do not wash their hands when they eat bread.

²Bakit ang iyong mga alagad ay nagsisilabag sa sali't-saling sabi ng matatanda? sapagka't hindi sila nangaghuhugas ng kanilang mga kamay pagka nagsisikain sila ng tinapay.

³But he answering said to them, Why do *ye* also transgress the commandment of God on account of your traditional teaching?

³At siya'y sumagot at sinabi sa kanila, Bakit naman kayo'y nagsisilabag sa utos ng Dios dahil sa inyong sali't-saling sabi?

⁴For God commanded saying, Honour father and mother; and, He that speaks ill of father or mother, let him die the death.

⁴Sapagka't sinabi ng Dios, Igalang mo ang iyong ama at ang iyong ina: at, Ang manungayaw sa ama at sa ina, ay mamatay siyang walang pagsala.

⁵But *ye* say, Whosoever shall say to his father or mother, It is a gift, whatsoever [it be] by which [received] from me thou wouldest be profited:

⁵Datapuwa't sinasabi ninyo, Sinomang magsabi sa kaniyang ama o sa kaniyang ina, Yaong mangyayaring pakinabangan mo sa akin ay hain ko na sa Dios:

⁶and he shall in no wise honour his father or his mother; and ye have made void the commandment of God on account of your traditional teaching.

⁶Ay hindi niya igagalang ang kaniyang ama. At niwalan ninyong kabuluhan ang salita ng Dios dahil sa inyong sali't-saling sabi.

⁷Hypocrites! well has Esaias prophesied about you, saying,

⁷Kayong mga mapagpaimbabaw, mabuti ang pagkahula sa inyo ni Isaias, na nagsasabi,

⁸This people honour me with the lips, but their heart is far away from me;

⁸Ang bayang ito'y iginagalang ako ng kanilang mga labi; Datapuwa't ang kanilang puso ay malayo sa akin.

⁹but in vain do they worship me, teaching [as] teachings commandments of men.

⁹Datapuwa't walang kabuluhan ang pagsamba nila sa akin, Na nagtuturo ng kanilang pinakaaral ang mga utos ng mga tao.

¹⁰And having called to [him] the crowd, he said to them, Hear and understand:

¹⁰At pinalapit niya sa kaniya ang karamihan, at sa kanila'y sinabi, Pakinggan ninyo, at unawain.

¹¹Not what enters into the mouth defiles the man; but what goes forth out of the mouth, this defiles the man.

¹¹Hindi ang pumapasok sa bibig ang siyang nakakahawa sa tao; kundi ang lumalabas sa bibig, ito ang nakakahawa sa tao.

¹²Then his disciples, coming up, said to him, Dost thou know that the Pharisees, having heard this word, have been offended?

¹²Nang magkagayo'y nagsilapit ang mga alagad, at sa kaniya'y sinabi, Nalalaman mo bagang nangagdamdam ang mga Fariseo, pagkarinig nila ng pananalitang ito?

¹³But he answering said, Every plant which my heavenly Father has not planted shall be rooted up.

¹³Datapuwa't sumagot siya at sinabi, Ang bawa't halamang hindi itinanim ng aking Ama na nasa kalangitan, ay bubunutin.

¹⁴Leave them alone; they are blind leaders of blind: but if blind lead blind, both will fall into a ditch.

¹⁴Pabayaan ninyo sila: sila'y mga bulag na tagaakay. At kung ang bulag ay umakay sa bulag, ay kapuwa sila mangahuhulog sa hukay.

¹⁵And Peter answering said to him, Expound to us this parable.

¹⁵At sumagot si Pedro, at sinabi sa kaniya, Ipaliwanag mo sa amin ang talinghaga.

¹⁶But he said, Are *ye* also still without intelligence?

¹⁶At sinabi niya, Kayo baga nama'y wala pa ring pagiisip?

¹⁷Do ye not yet apprehend, that everything that enters into the mouth finds its way into the belly, and is cast forth into the draught?

¹⁷Hindi pa baga ninyo nalalaman, na ang anomang pumapasok sa bibig ay tumutuloy sa tiyan, at inilalabas sa daanan ng dumi?

¹⁸but the things which go forth out of the mouth come out of the heart, and those defile man.

¹⁸Datapuwa't ang mga bagay na lumalabas sa bibig ay sa puso nanggagaling; at siyang nangakakahawa sa tao.

¹⁹For out of the heart come forth evil thoughts, murders, adulteries, fornications, thefts, false witnessings, blasphemies;

¹⁹Sapagka't sa puso nanggagaling ang masasamang pagiisip, mga pagpatay, mga pangangalunya, pakikiapid, mga pagnanakaw, mga pagsaksi sa di katotohanan, mga pamumusong:

²⁰these are the things which defile man; but the eating with unwashen hands does not defile man.

²⁰Ito ang mga bagay na nangakakahawa sa tao; datapuwa't ang kumaing hindi maghugas ng mga kamay ay hindi makakahawa sa tao.

²¹And Jesus, going forth from thence, went away into the parts of Tyre and Sidon;

²¹At umalis doon si Jesus, at lumigpit sa mga sakop ng Tiro at Sidon.

²²and lo, a Canaanitish woman, coming out from those borders, cried [to him] saying, Have pity on me, Lord, Son of David; my daughter is miserably possessed by a demon.

²²At narito, ang isang babaing Cananea na lumabas sa mga hangganang yaon, at nagsisigaw, na nagsasabi, Kahabagan mo ako, Oh Panginoon, ikaw na Anak ni David; ang aking anak na babae ay pinahihirapang lubha ng isang demonio.

²³But he did not answer her a word. And his disciples came to [him] and asked him, saying, Dismiss her, for she cries after us.

²³Datapuwa't siya'y hindi sumagot ng anomang salita sa kaniya. At nilapitan siya ng kaniyang mga alagad at siya'y pinamanhikan, na nangagsasabi, Paalisin mo siya; sapagka't nagsisisigaw siya sa ating hulihan.

²⁴But he answering said, I have not been sent save to the lost sheep of Israel's house.

²⁴Datapuwa't siya'y sumagot at sinabi, Hindi ako sinugo kundi sa mga tupang nangaligaw sa bahay ni Israel.

²⁵But she came and did him homage, saying, Lord, help me.

²⁵Datapuwa't lumapit siya at siya'y sinamba niya, na nagsasabi, Panginoon, saklolohan mo ako.

²⁶But he answering said, It is not well to take the bread of the children and cast it to the dogs.

²⁶At siya'y sumagot at sinabi, Hindi marapat na kunin ang tinapay sa mga anak at itapon sa mga aso.

²⁷But she said, Yea, Lord; for even the dogs eat of the crumbs which fall from the table of their masters.

²⁷Datapuwa't sinabi niya, Oo, Panginoon: sapagka't ang mga aso man ay nagsisikain ng mga mumo na nangalalaglag mula sa dulang ng kanilang mga panginoon.

²⁸Then Jesus answering said to her, O woman, thy faith [is] great. Be it to thee as thou desirest. And her daughter was healed from *that* hour.

²⁸Nang magkagayo'y sumagot si Jesus at sinabi sa kaniya, Oh babae, malaki ang pananampalataya mo: mangyari sa iyo ayon sa ibig mo. At gumaling ang kaniyang anak mula sa oras na yaon.

²⁹And Jesus, going away from thence, came towards the sea of Galilee, and he went up into the mountain and sat down there;

²⁹At umalis si Jesus doon, at naparoon sa tabi ng dagat ng Galilea; at umahon sa bundok, at naupo doon.

³⁰and great crowds came to him, having with them lame, blind, dumb, crippled, and many others, and they cast them at his feet, and he healed them:

³⁰At lumapit sa kaniya ang lubhang maraming tao, na may mga pilay, mga bulag, mga pipi, mga pingkaw, at iba pang marami, at sila'y kanilang inilagay sa kaniyang mga paanan; at sila'y pinagaling niya:

³¹so that the crowds wondered, seeing dumb speaking, crippled sound, lame walking, and blind seeing; and they glorified the God of Israel.

³¹Ano pa't nangagtaka ang karamihan, nang mangakita nilang nangagsasalita ang mga pipi, nagsisigaling ang mga pingkaw, at nagsisilakad ang mga pilay, at nangakakakita ang mga bulag: at kanilang niluwalhati ang Dios ng Israel.

³²But Jesus, having called his disciples to [him], said, I have compassion on the crowd, because they have stayed with me already three days and they have not anything they can eat, and I would not send them away fasting lest they should faint on the way.

³²At pinalapit ni Jesus sa kaniya ang kaniyang mga alagad, at sinabi, Nahahabag ako sa karamihan, sapagka't tatlong araw nang sila'y nagsisipanatili sa akin at wala silang makain: at di ko ibig na sila'y paalising nangagaayuno, baka sila'y manganglupaypay sa daan.

³³And his disciples say to him, Whence should we have so many loaves in [the] wilderness as to satisfy so great a crowd?

³³At sa kaniya'y sinabi ng mga alagad, Saan tayo mangakakakuha rito sa ilang ng sapat na daming tinapay na makabubusog sa ganyang lubhang napakaraming tao?

³⁴And Jesus says to them, How many loaves have ye? But they said, Seven, and a few small fishes.

³⁴At sinabi ni Jesus sa kanila, Ilang tinapay mayroon kayo? At sinabi nila, Pito, at ilang maliliit na isda.

³⁵And he commanded the crowds to lie down on the ground;

³⁵At iniutos niya sa karamihan na magsiupo sa lupa;

³⁶and having taken the seven loaves and the fishes, having given thanks, he broke [them] and gave [them] to his disciples, and the disciples to the crowd.

³⁶At kinuha niya ang pitong tinapay at ang mga isda; at siya'y nagpasalamat at pinagputolputol, at ibinigay sa mga alagad, at ibinigay naman ng mga alagad sa mga karamihan.

³⁷And all ate and were filled; and they took up what was over and above of the fragments seven baskets full;

³⁷At nagsikain silang lahat, at nangabusog: at pinulot nila ang lumabis sa mga pinagputolputol, na pitong bakol na puno.

³⁸but they that ate were four thousand men, besides women and children.

³⁸At silang nagsikain ay apat na libong lalake, bukod ang mga babae at mga bata.

³⁹And, having dismissed the crowds, he went on board ship and came to the borders of Magadan.

³⁹At pinayaon niya ang mga karamihan at lumulan sa daong, at napasa mga hangganan ng Magdala.