¹Um þessar mundir fór Jesús um sáðlönd á hvíldardegi. Lærisveinar hans kenndu hungurs og tóku að tína kornöx og eta.

¹At that time, Jesus went on the Sabbath day through the grain fields. His disciples were hungry and began to pluck heads of grain and to eat.

²Þegar farísear sáu það, sögðu þeir við hann: ,,Lít á, lærisveinar þínir gjöra það, sem ekki er leyft að gjöra á hvíldardegi.``

²But the Pharisees, when they saw it, said to him, “Behold, your disciples do what is not lawful to do on the Sabbath.”

³Hann svaraði þeim: ,,Hafið þér eigi lesið, hvað Davíð gjörði, þegar hann hungraði og menn hans?

³But he said to them, “Haven’t you read what David did, when he was hungry, and those who were with him;

⁴Hann fór inn í Guðs hús, og þeir átu skoðunarbrauðin, sem hvorki hann né menn hans og engir nema prestarnir máttu eta.

⁴ how he entered into God’s house, and ate the show bread, which was not lawful for him to eat, neither for those who were with him, but only for the priests? 1 Samuel 21:3-6

⁵Eða hafið þér ekki lesið í lögmálinu, að prestar vanhelga hvíldardaginn í musterinu á hvíldardögum, og eru þó án saka?

⁵ Or have you not read in the law, that on the Sabbath day, the priests in the temple profane the Sabbath, and are guiltless?

⁶En ég segi yður: Hér er meira en musterið.

⁶ But I tell you that one greater than the temple is here.

⁷Ef þér hefðuð skilið, hvað felst í orðunum: ,Miskunnsemi vil ég, ekki fórnir,` munduð þér ekki hafa sakfellt saklausa menn.

⁷ But if you had known what this means, ‘I desire mercy, and not sacrifice,’ Hosea 6:6 you would not have condemned the guiltless.

⁸Því að Mannssonurinn er herra hvíldardagsins.``

⁸ For the Son of Man is Lord of the Sabbath.”

⁹Hann fór þaðan og kom í samkundu þeirra.

⁹He departed there, and went into their synagogue.

¹⁰Þar var maður með visna hönd. Og þeir spurðu Jesú: ,,Er leyfilegt að lækna á hvíldardegi?`` Þeir hugðust kæra hann.

¹⁰And behold there was a man with a withered hand. They asked him, “Is it lawful to heal on the Sabbath day?” that they might accuse him.

¹¹Hann svarar þeim: ,,Nú á einhver yðar eina sauðkind, og hún fellur í gryfju á hvíldardegi. Mundi hann ekki taka hana og draga upp úr?

¹¹He said to them, “What man is there among you, who has one sheep, and if this one falls into a pit on the Sabbath day, won’t he grab on to it, and lift it out?

¹²Hve miklu er þó maðurinn sauðkindinni fremri! Það er því leyfilegt að gjöra góðverk á hvíldardegi.``

¹² Of how much more value then is a man than a sheep! Therefore it is lawful to do good on the Sabbath day.”

¹³Síðan segir hann við manninn: ,,Réttu fram hönd þína.`` Hann rétti fram höndina, og hún varð heil sem hin.

¹³Then he told the man, “Stretch out your hand.” He stretched it out; and it was restored whole, just like the other.

¹⁴Þá gengu farísearnir út og tóku saman ráð sín gegn honum, hvernig þeir gætu náð lífi hans.

¹⁴But the Pharisees went out, and conspired against him, how they might destroy him.

¹⁵Þegar Jesús varð þess vís, fór hann þaðan. Margir fylgdu honum, og alla læknaði hann.

¹⁵Jesus, perceiving that, withdrew from there. Great multitudes followed him; and he healed them all,

¹⁶En hann lagði ríkt á við þá, að þeir gjörðu hann eigi kunnan.

¹⁶and commanded them that they should not make him known:

¹⁷Þannig rættist það, sem sagt er fyrir munn Jesaja spámanns:

¹⁷that it might be fulfilled which was spoken through Isaiah the prophet, saying,

¹⁸Sjá þjón minn, sem ég hef útvalið, minn elskaða, sem sál mín hefur þóknun á. Ég mun láta anda minn koma yfir hann, og hann mun boða þjóðunum rétt.

¹⁸“Behold, my servant whom I have chosen; my beloved in whom my soul is well pleased: I will put my Spirit on him. He will proclaim justice to the nations.

¹⁹Eigi mun hann þrátta né hrópa, og eigi mun raust hans heyrast á strætum.

¹⁹He will not strive, nor shout; neither will anyone hear his voice in the streets.

²⁰Brákaðan reyr brýtur hann ekki, og rjúkandi hörkveik mun hann ekki slökkva, uns hann hefur leitt réttinn til sigurs.

²⁰He won’t break a bruised reed. He won’t quench a smoking flax, until he leads justice to victory.

²¹Á nafn hans munu þjóðirnar vona.

²¹In his name, the nations will hope.” Isaiah 42:1-4

²²Þá var færður til hans maður haldinn illum anda, blindur og mállaus. Hann læknaði hann, svo að hinn dumbi gat talað og séð.

²²Then one possessed by a demon, blind and mute, was brought to him and he healed him, so that the blind and mute man both spoke and saw.

²³Allt fólkið varð furðu lostið og sagði: ,,Hann er þó ekki sonur Davíðs?``

²³All the multitudes were amazed, and said, “Can this be the son of David?”

²⁴Þegar farísear heyrðu það, sögðu þeir: ,,Þessi rekur ekki út illa anda nema með fulltingi Beelsebúls, höfðingja illra anda.``

²⁴But when the Pharisees heard it, they said, “This man does not cast out demons, except by Beelzebul, the prince of the demons.”

²⁵En Jesús vissi hugsanir þeirra og sagði við þá: ,,Hvert það ríki, sem er sjálfu sér sundurþykkt, leggst í auðn, og hver sú borg eða heimili, sem er sjálfu sér sundurþykkt, fær ekki staðist.

²⁵Knowing their thoughts, Jesus said to them, “Every kingdom divided against itself is brought to desolation, and every city or house divided against itself will not stand.

²⁶Ef Satan rekur Satan út, er hann sjálfum sér sundurþykkur. Hvernig fær ríki hans þá staðist?

²⁶ If Satan casts out Satan, he is divided against himself. How then will his kingdom stand?

²⁷Og ef ég rek illu andana út með fulltingi Beelsebúls, með hverju reka þá yðar menn þá út? Því skulu þeir vera dómarar yðar.

²⁷ If I by Beelzebul cast out demons, by whom do your children cast them out? Therefore they will be your judges.

²⁸En ef ég rek illu andana út með Guðs anda, þá er Guðs ríki þegar yfir yður komið.

²⁸ But if I by the Spirit of God cast out demons, then the Kingdom of God has come upon you.

²⁹Eða hvernig fær nokkur brotist inn í hús hins sterka og rænt föngum hans, nema hann bindi áður hinn sterka, þá getur hann rænt hús hans.

²⁹ Or how can one enter into the house of the strong man, and plunder his goods, unless he first bind the strong man? Then he will plunder his house.

³⁰Hver sem er ekki með mér, er á móti mér, og hver sem safnar ekki saman með mér, hann sundurdreifir.

³⁰ “He who is not with me is against me, and he who doesn’t gather with me, scatters.

³¹Þess vegna segi ég yður: Hver synd og guðlöstun verður mönnum fyrirgefin, en guðlast gegn andanum verður ekki fyrirgefið.

³¹ Therefore I tell you, every sin and blasphemy will be forgiven men, but the blasphemy against the Spirit will not be forgiven men.

³²Hverjum sem mælir gegn Mannssyninum, verður það fyrirgefið, en þeim sem mælir gegn heilögum anda, verður ekki fyrirgefið, hvorki í þessum heimi né í hinum komanda.

³² Whoever speaks a word against the Son of Man, it will be forgiven him; but whoever speaks against the Holy Spirit, it will not be forgiven him, neither in this age, nor in that which is to come.

³³Annaðhvort er tréð gott og ávöxturinn góður eða tréð vont og ávöxturinn vondur. Því af ávextinum þekkist tréð.

³³ “Either make the tree good, and its fruit good, or make the tree corrupt, and its fruit corrupt; for the tree is known by its fruit.

³⁴Þér nöðru kyn, hvernig getið þér, sem eruð vondir, talað gott? Af gnægð hjartans mælir munnurinn.

³⁴ You offspring of vipers, how can you, being evil, speak good things? For out of the abundance of the heart, the mouth speaks.

³⁵Góður maður ber gott fram úr góðum sjóði, en vondur maður ber vont fram úr vondum sjóði.

³⁵ The good man out of his good treasure brings out good things, and the evil man out of his evil treasure TR adds “of the heart” brings out evil things.

³⁶En ég segi yður: Hvert ónytjuorð, sem menn mæla, munu þeir verða að svara fyrir á dómsdegi.

³⁶ I tell you that every idle word that men speak, they will give account of it in the day of judgment.

³⁷Því af orðum þínum muntu sýknaður, og af orðum þínum muntu sakfelldur verða.``

³⁷ For by your words you will be justified, and by your words you will be condemned.”

³⁸Þá sögðu nokkrir fræðimenn og farísear við hann: ,,Meistari, vér viljum sjá þig gjöra tákn.``

³⁸Then certain of the scribes and Pharisees answered, “Teacher, we want to see a sign from you.”

³⁹Hann svaraði þeim: ,,Vond og ótrú kynslóð heimtar tákn, en eigi verður henni annað tákn gefið en tákn Jónasar spámanns.

³⁹But he answered them, “An evil and adulterous generation seeks after a sign, but no sign will be given it but the sign of Jonah the prophet.

⁴⁰Jónas var í kviði stórhvelisins þrjá daga og þrjár nætur, og eins mun Mannssonurinn vera þrjá daga og þrjár nætur í skauti jarðar.

⁴⁰ For as Jonah was three days and three nights in the belly of the whale, so will the Son of Man be three days and three nights in the heart of the earth.

⁴¹Nínívemenn munu koma fram í dóminum ásamt kynslóð þessari og sakfella hana, því að þeir gjörðu iðrun við prédikun Jónasar, og hér er meira en Jónas.

⁴¹ The men of Nineveh will stand up in the judgment with this generation, and will condemn it, for they repented at the preaching of Jonah; and behold, someone greater than Jonah is here.

⁴²Drottning Suðurlanda mun rísa upp í dóminum ásamt þessari kynslóð og sakfella hana, því að hún kom frá endimörkum jarðar að heyra speki Salómons, og hér er meira en Salómon.

⁴² The queen of the south will rise up in the judgment with this generation, and will condemn it, for she came from the ends of the earth to hear the wisdom of Solomon; and behold, someone greater than Solomon is here.

⁴³Þegar óhreinn andi fer út af manni, reikar hann um eyðihrjóstur og leitar hælis, en finnur ekki.

⁴³ But the unclean spirit, when he is gone out of the man, passes through waterless places, seeking rest, and doesn’t find it.

⁴⁴Þá segir hann: ,Ég vil hverfa aftur í hús mitt, þaðan sem ég fór.` Og er hann kemur og finnur það tómt, sópað og prýtt,

⁴⁴ Then he says, ‘I will return into my house from which I came out,’ and when he has come back, he finds it empty, swept, and put in order.

⁴⁵fer hann og tekur með sér sjö aðra anda sér verri, og þeir fara inn og setjast þar að, og verður svo hlutur þess manns verri eftir en áður. Eins mun fara fyrir þessari vondu kynslóð.``

⁴⁵ Then he goes, and takes with himself seven other spirits more evil than he is, and they enter in and dwell there. The last state of that man becomes worse than the first. Even so will it be also to this evil generation.”

⁴⁶Meðan hann var enn að tala við fólkið kom móðir hans og bræður. Þau stóðu úti og vildu tala við hann.

⁴⁶While he was yet speaking to the multitudes, behold, his mother and his brothers stood outside, seeking to speak to him.

⁴⁷Einhver sagði við hann: ,,Móðir þín og bræður standa hér úti og vilja tala við þig.``

⁴⁷One said to him, “Behold, your mother and your brothers stand outside, seeking to speak to you.”

⁴⁸Jesús svaraði þeim, er við hann mælti: ,,Hver er móðir mín, og hverjir eru bræður mínir?``

⁴⁸But he answered him who spoke to him, “Who is my mother? Who are my brothers?”

⁴⁹Og hann rétti út höndina yfir lærisveina sína og sagði: ,,Hér er móðir mín og bræður mínir.Hver sem gjörir vilja föður míns, sem er á himnum, sá er bróðir minn, systir og móðir.``

⁴⁹He stretched out his hand towards his disciples, and said, “Behold, my mother and my brothers!

⁵⁰Hver sem gjörir vilja föður míns, sem er á himnum, sá er bróðir minn, systir og móðir.``

⁵⁰ For whoever does the will of my Father who is in heaven, he is my brother, and sister, and mother.”