¹शहाणी स्त्री तिच्या शहाणपणाचा उपयोग तिचे घर जसे असायला हवे तसे करण्यासाठी करते. पण मूर्ख बाई तिच्या मूर्खपणामुळे घराचा सत्यानाश करते.

¹Every wise woman builds her house, but the foolish one tears it down with her own hands.

²जो माणूस योग्य रीतीने जगतो तो परमेश्वराला मान देतो. पण जो माणूस इमानदार नसतो तो परमेश्वराचा तिरस्कार करतो.

²He who walks in his uprightness fears Yahweh, but he who is perverse in his ways despises him.

³मूर्ख व गर्विष्ठ माणसाचे शब्द त्याच्यावर संकटे आणतात. पण शहाण्या माणसाचे शब्द त्याला वाचवतात.

³The fool’s talk brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.

⁴जर काम करायला गायी नसल्या तर धान्याचे कोठार रिकामे राहील. लोक गायीच्या शक्तीचा उपयोग चांगले पीक काढण्यासाठी करुन घेऊ शकतात.

⁴Where no oxen are, the crib is clean, but much increase is by the strength of the ox.

⁵सत्यावादी माणूस खोटे बोलत नाही. तो चांगला साक्षीदार असतो. पण ज्या माणसावर विश्वास टाकणे शक्य नसते तो कधीच खरे सांगत नाही. तो वाईट साक्षीदार असतो.

⁵A truthful witness will not lie, but a false witness pours out lies.

⁶जे लोक देवाची थट्टा करतात ते ज्ञान मिळवण्याचा प्रयत्न करतील, पण त्यांना ते कधीच मिळत नाही. ज्यांचा देवावर विश्वास आहे ते खरोखर शहाणे आहेत. त्यांच्याजवळ ज्ञान सहजपणे येते.

⁶A scoffer seeks wisdom, and doesn’t find it, but knowledge comes easily to a discerning person.

⁷मूर्खाशी मैत्री करु नका. तो तुम्हाला काहीही शिकवू शकणार नाही.

⁷Stay away from a foolish man, for you won’t find knowledge on his lips.

⁸हुशार लोक शहाणे असतात. कारण ते ज्या गोष्टी करतात त्याचा काळजीपूर्वक विचार करतात. पण मूर्ख लोक मूर्ख असतात कराण आपण दुसऱ्यांना फसवून जगू शकतो असे त्यांना वाटत असते.

⁸The wisdom of the prudent is to think about his way, but the folly of fools is deceit.

⁹मूर्ख माणूस त्याने केलेल्या वाईट गोष्टींसाठी किंमत मोजण्याच्या कल्पनेला हसतो. पण चांगले लोक त्यासाठी क्षमा मिळवण्यासाठी खूप प्रयत्न करतात.

⁹Fools mock at making atonement for sins, but among the upright there is good will.

¹⁰जर एखादा माणूस दु:खी असला तर फक्त त्यालाच ते दु:ख जाणवत असते. त्याचप्रमाणे जर माणूस आनंदी असला तर तो आनंद जाणवू शकेल असा तो एकटाच असतो.

¹⁰The heart knows its own bitterness and joy; he will not share these with a stranger.

¹¹वाईट माणसाच्या घराचा नाश होईल. पण चांगल्या माणसाचे घर सदैव राहील.

¹¹The house of the wicked will be overthrown, but the tent of the upright will flourish.

¹²लोकांना वाटत असते हाच मार्ग बरोबर आहे. पण तो मार्ग फक्त मरणाकडे नेतो.

¹²There is a way which seems right to a man, but in the end it leads to death.

¹³माणूस जरी हसत असला तरी तो मनातून दु:खी असू शकतो. आणि हसल्यावरही खिन्नता तिथे तशीच राहाते.

¹³Even in laughter the heart may be sorrowful, and mirth may end in heaviness.

¹⁴दुष्ट माणसांना त्यांनी केलेल्या चुकांबद्दल पूर्ण किंमत मोजावी लागेल. आणि चांगल्या माणसांना चांगल्या कृत्यांबद्दल बक्षीस मिळेल.

¹⁴The unfaithful will be repaid for his own ways; likewise a good man will be rewarded for his ways.

¹⁵मूर्ख जे ऐकतो त्यावर विश्वास ठेवतो. पण शहाणा माणूस प्रत्येक गोष्टीचा काळजीपूर्वक विचार करतो.

¹⁵A simple man believes everything, but the prudent man carefully considers his ways.

¹⁶शहाणा माणूस परमेश्वराचा आदर करतो आणि वाईटापासून दूर राहतो. पण मूर्ख विचार न करता गोष्टी करतो. तो लक्षपूर्वक गोष्टी करत नाही.

¹⁶A wise man fears, and shuns evil, but the fool is hotheaded and reckless.

¹⁷जो माणूस चटकन् रागावतो तो मूर्खासारख्या गोष्टी करतो. शहाणा मनुष्य सहनशील असतो.

¹⁷He who is quick to become angry will commit folly, and a crafty man is hated.

¹⁸मूर्खांना त्यांच्या मूर्खपणाबद्दल शिक्षा होते. पण शहाण्यांना ज्ञानाचा लाभ होतो.

¹⁸The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.

¹⁹चांगले लोक वाईटांबरोबर लढताना जिंकतील, वाईटांना त्यांच्यापुढे नतमस्तक होणे भाग पडेल.

¹⁹The evil bow down before the good, and the wicked at the gates of the righteous.

²⁰गरीबाला मित्र नसतात, शेजारीही नसतो. पण श्रीमंताला खूप मित्र असतात.

²⁰The poor person is shunned even by his own neighbor, but the rich person has many friends.

²¹जो शेजाऱ्याला पाण्यात पाहातो, तो पाप करतो. जर सुखी व्हायचे असेल तर त्या गरीबांशी दयाळू राहा.

²¹He who despises his neighbor sins, but blessed is he who has pity on the poor.

²²जो दुष्ट गोष्टींच्या योजना आखतो तो चूक करतो. पण जो चांगल्या गोष्टी करण्याचा प्रयत्न करतो त्याच्याजवळ प्रेम करणारे आणि त्याच्यावर विश्वास ठेवणारे मित्र असतात.

²²Don’t they go astray who plot evil? But love and faithfulness belong to those who plan good.

²³जर तुम्ही कष्ट केलेत तर तुम्हाला लागणाऱ्या गोष्टी तुमच्या जवळ असतील. पण जर तुम्ही काही न करता फक्त बोलतच राहिलात तर तुम्ही गरीबच राहाल.

²³In all hard work there is profit, but the talk of the lips leads only to poverty.

²⁴शहाण्यांना संपत्तीचे बक्षीस मिळते. पण मूर्खांना मूर्खपणाचे बक्षीस मिळते.

²⁴The crown of the wise is their riches, but the folly of fools crowns them with folly.

²⁵जो माणूस खरे सांगतो तो इतरांना मदत करतो. जो खोटे बोलतो तो इतरांना दु:ख देतो.

²⁵A truthful witness saves souls, but a false witness is deceitful.

²⁶जो परमेश्वराचा आदर करतो तो सुरक्षित असतो आणि त्याची मुलेही सुरक्षितपणे जगतात.

²⁶In the fear of Yahweh is a secure fortress, and he will be a refuge for his children.

²⁷परमेश्वराबद्दलची आदर युक्त भीती खरे जीवन देते. त्यामुळे माणूस मरणाच्या जाळ्यातून वाचतो.

²⁷The fear of Yahweh is a fountain of life, turning people from the snares of death.

²⁸जर राजा खूप लोकांवर राज्य करत असला तर तो महान असतो. पण जर तिथे लोकच नसले तर त्या राजाची काहीच किंमत नसते.

²⁸In the multitude of people is the king’s glory, but in the lack of people is the destruction of the prince.

²⁹सहनशील माणूस खूप हुशार असतो. ज्या माणसाला चटकन् राग येतो तो आपण मूर्ख आहोत, हे सिध्द करतो.

²⁹He who is slow to anger has great understanding, but he who has a quick temper displays folly.

³⁰जर एखाद्याच्या मनात शांती असली तर त्याचे शरीर निरोगी असते. पण मत्सर त्याच्या शरीरात आजार निर्माण करतो.

³⁰The life of the body is a heart at peace, but envy rots the bones.

³¹जो माणूस गरीबांवर संकटे आणतो तो आपण देवाचा आदर करीत नाही हे दाखवतो. देवानेच दोघांनाही निर्माण केले आहे. पण जर एखादा गरीबांशी कनवाळूपणे वागला तर तो देवाचा आदर करतो हे दिसून येते.

³¹He who oppresses the poor shows contempt for his Maker, but he who is kind to the needy honors him.

³²संकटाच्यावेळी दुष्ट माणसाचा पराभव होतो. पण चांगली माणसे मरणाच्या दारातही विजयी होतात.

³²The wicked is brought down in his calamity, but in death, the righteous has a refuge.

³³शहाणा माणूस नेहमी शहाण्या गोष्टींचा विचार करतो. पण मूर्खाला शहाणपणाबद्दल काहीही माहिती नसते.

³³Wisdom rests in the heart of one who has understanding, and is even made known in the inward part of fools.

³⁴चांगलपणा देशाला महान बनवतो. पण पाप कुठल्याही लोकांना लाज आणते.

³⁴Righteousness exalts a nation, but sin is a disgrace to any people.

³⁵राजाजवळ जेव्हा शहाणे नेते असतात तेव्हा राजा आनंदी असतो. पण मूर्ख नेत्यांवर राजा रागावतो.

³⁵The king’s favor is toward a servant who deals wisely, but his wrath is toward one who causes shame.