1वाईट लोकांचा मत्सर करु नका. त्यांच्याबरोबर तुमचा वेळ वाया घालवू नका.
1Don’t be envious of evil men; neither desire to be with them:
2ते त्यांच्या मनात वाईट गोष्टी करण्याच्या योजना आखत असतात. ते फक्त त्रास देण्याच्या गोष्टी बोलत असतात.
2for their hearts plot violence, and their lips talk about mischief.
3चांगली घरे शहाणपण आणि समजूतदारपणा यावर आधारलेली असतात.
3Through wisdom a house is built; by understanding it is established;
4आणि सर्व मौल्यवान आणि प्रसन्न करणाऱ्या संपत्तीने खोल्या भरल्या जातात.
4by knowledge the rooms are filled with all rare and beautiful treasure.
5शहाणपण माणसाला अधिक सामर्थ्यवान बनवते. ज्ञान माणसाला शक्ती देते.
5A wise man has great power; and a knowledgeable man increases strength;
6युध्द सुरु करण्याआधी तुम्ही काळजीपूर्वक योजना आखली पाहिजे. तुम्हाला जर (युध्द) जिंकायचे असेल तर तुम्हाला अनेक चांगले मार्गदर्शक हवेत.
6for by wise guidance you wage your war; and victory is in many advisors.
7मूर्ख लोकांना शहाणपण कळू शकत नाही. आणि लोक जेव्हा महत्वाच्या गोष्टींची चर्चा करतात तेव्हा मूर्ख माणूस काहीही बोलू शकत नाही.
7Wisdom is too high for a fool: he doesn’t open his mouth in the gate.
8जर तुम्ही नेहमी त्रास देण्याच्याच योजना आखत असाल तर लोकांना तुम्हीच त्रास देणारे आहात हे कळेल आणि ते तुमचे ऐकणार नाहीत.
8One who plots to do evil will be called a schemer.
9मूर्ख माणूस ज्या गोष्टी करायच्या ठरवतो ते पाप असते. जो स्वत: ला इतरांपेक्षा चांगला समजतो त्याचा लोक तिरस्कार करतात.
9The schemes of folly are sin. The mocker is detested by men.
10जर तुम्ही संकटाच्या वेळी दुर्बल असाल तर तुम्ही खरोखरच दुर्बल आहात.
10If you falter in the time of trouble, your strength is small.
11जर लोक एखाद्याला ठार मारण्याचे ठरवीत असतील तर तुम्ही त्याला वाचवायला हवे.
11Rescue those who are being led away to death! Indeed, hold back those who are staggering to the slaughter!
12“माझा त्याच्याशी काही संबंध नाही” असे तुम्ही म्हणू शकत नाही. परमेश्वराला सर्व माहीत असते. आणि तुम्ही काही गोष्टी का करता ते त्याला माहीत असते. परमेश्वर तुमच्यावर लक्ष ठेवतो. त्याला सर्व कळते. आणि तुम्ही ज्या गोष्टी करता त्याबद्दल परमेश्वर तुम्हाला बक्षीस देईल.
12If you say, “Behold, we didn’t know this”; doesn’t he who weighs the hearts consider it? He who keeps your soul, doesn’t he know it? Shall he not render to every man according to his work?
13मुला, मध खा, तो चांगला असतो. मधाच्या पोळ्यामधला मध गोड असतो.
13My son, eat honey, for it is good; the droppings of the honeycomb, which are sweet to your taste:
14त्याचप्रमाणे शहाणपण तुमच्या आत्म्यासाठी चांगले असते. तुमच्या जवळ शहाणपण असेल तर तुमच्या जवळ आशाही असेल आणि तुमची आशा कधीही मावळणार नाही.
14so you shall know wisdom to be to your soul; if you have found it, then there will be a reward, your hope will not be cut off.
15चांगल्या माणसाकडून काही चोरु पाहणाऱ्या किंवा त्याचे घर बळकावू पहाणाऱ्या चोरासारखे होऊ नका.
15Don’t lay in wait, wicked man, against the habitation of the righteous. Don’t destroy his resting place:
16चांगला माणूस जर सात वेळा पडला तर तो पुन्हा उभा राहतो. पण वाईट लोकांचा संकटात नेहमी पराभव होईल.
16for a righteous man falls seven times, and rises up again; but the wicked are overthrown by calamity.
17तुमचा शत्रू संकटात असतो तेव्हा आनंद मानू नका. तो पडतो तेव्हा आनंदून जाऊ नका.
17Don’t rejoice when your enemy falls. Don’t let your heart be glad when he is overthrown;
18जर तुम्ही तसे केलेत तर परमेश्वर ते बघेल आणि परमेश्वराला तुमच्याविषयी आनंद वाटणार नाही. नंतर परमेश्वर कदाचित् तुमच्या शत्रूला मदत करील.
18lest Yahweh see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.
19दुष्ट लोकांना तुम्हाला तुम्हाला काळजीत पडायला लावू देऊ नका आणि दुष्टांचा मत्सर करु नका.
19Don’t fret yourself because of evildoers; neither be envious of the wicked:
20या दुष्ट लोकांना आशा नसते. त्यांचा प्रकाश काळोख होईल.
20for there will be no reward to the evil man; and the lamp of the wicked shall be snuffed out.
21मुला, परमेश्वराचा आणि राजाचा आदर कर. आणि जे लोक त्यांच्या विरुध्द आहेत त्यांच्यात सामील होऊ नकोस.
21My son, fear Yahweh and the king. Don’t join those who are rebellious:
22का? कारण त्या प्रकारच्या माणसांचा लगेच नाश होऊ शकतो. देव आणि राजा त्यांच्या शत्रूंसाठी किती संकटे निर्माण करु शकतात हे तुम्हाला माहीत नाही.
22for their calamity will rise suddenly; the destruction from them both—who knows?
23हे शहाण्या माणसाचे शब्द आहेत. न्यायाधीशाने अगदी न्यायी असले पाहिजे. एखादा माणूस त्याच्या माहितीतला आहे म्हणून त्याला त्याने पाठिंबा देऊ नये.
23These also are sayings of the wise. To show partiality in judgment is not good.
24जर न्यायाधीशाने अपराधी माणसाला ‘तू जाऊ शकतोस’ असे सांगितले तर लोक त्याच्याविरुध्द जातील. आणि राष्ट्रे त्याच्याविरुध्द वाईट गोष्टी बोलतील.
24He who says to the wicked, “You are righteous”; peoples shall curse him, and nations shall abhor him—
25पण जर न्यायाधीशाने अपराध्याला शासन केले तर सर्व लोक आनंदी होतील.
25but it will go well with those who convict the guilty, and a rich blessing will come on them.
26खरे उत्तर सर्वांना आनंदी करते. ते ओठावरच्या चुंबनासारखे वाटते.
26An honest answer is like a kiss on the lips.
27शेतात पेरणी करण्याआधी तुमचे घर बांधू नका. धान्य पिकवण्याची तुमची तयारी आहे याची आधी खात्री करा. मग घर बांधा.
27Prepare your work outside, and get your fields ready. Afterwards, build your house.
28काही चांगले कारण असल्याशिवाय कुणाच्याही विरुध्द बोलू नका. खोटे सांगू नका.
28Don’t be a witness against your neighbor without cause. Don’t deceive with your lips.
29“त्याने मला दु:ख दिले म्हणून मीही त्याला तसेच करीन. त्याने मला त्रास दिला म्हणून मी त्याला शिक्षा करीन.” असे म्हणू नका.
29Don’t say, “I will do to him as he has done to me; I will render to the man according to his work.”
30मी आळशी माणसाच्या शेताजवळून जात होतो. मी शहाणा नसलेल्या माणसाच्या द्राक्षाच्या मळ्याजवळून जात होतो. त्या
30I went by the field of the sluggard, by the vineyard of the man void of understanding;
31शेतात सगळीकडे तण माजले होते. क्षुल्लक वनस्पती तिथे वाढत होत्या. आणि शेताभोवतालची भिंत तुटली होती आणि पडायला आली होती.
31Behold, it was all grown over with thorns. Its surface was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
32मी ते बघितले आणि त्याचा विचार करु लागलो. व नंतर त्या गोष्टींपासून मी धडा शिकलो.
32Then I saw, and considered well. I saw, and received instruction:
33“थोडीशी झोप, थोडी विश्रांती, हाताची घडी आणि वामकुक्षी.”
33a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep;
34या गोष्टी तुम्हाला लवकरच गरीब करतील. तुमच्याकडे काहीही नसेल चोर घर फोडून घरात आला आणि सारे काही घेऊन गेल्यासारखे ते असेल.
34so your poverty will come as a robber, and your want as an armed man.