¹भविष्यात काय घडेल याबद्दलच्या फुशारक्या मारु नका. उद्या काय घडेल ते तुम्हाला माहीत नसते.

¹Don’t boast about tomorrow; for you don’t know what a day may bring forth.

²स्वत:चीच स्तुती कधीही करु नका. ती दुसऱ्यांना करु द्या.

²Let another man praise you, and not your own mouth; a stranger, and not your own lips.

³दगड खूप वजनदार असतो आणि वाळू वाहून न्यायला कठीण असते. पण मूर्खांनी आणलेली संकटे सहन करणे या दोन्ही पेक्षा कठीण असते.

³A stone is heavy, and sand is a burden; but a fool’s provocation is heavier than both.

⁴राग क्रूर आणि नीच असतो त्यामुळे सर्वनाश होतो. पण मत्सर त्याहीपेक्षा वाईट असतो.

⁴Wrath is cruel, and anger is overwhelming; but who is able to stand before jealousy?

⁵उघड टीका ही गुप्त प्रेमापेक्षा चांगली असते.

⁵Better is open rebuke than hidden love.

⁶मित्र तुम्हाला कधीतरी दु:ख देईल पण त्याची तसे करायची इच्छा नसते. शत्रू वेगळा असतो. शत्रू जरी तुमच्याशी कधी दयाबुध्दीने वागला तरी त्याला तुम्हाला दु:ख द्यायचीच इच्छा असते.

⁶Faithful are the wounds of a friend; although the kisses of an enemy are profuse.

⁷तुम्हाला जर भूक नसेल तर तुम्ही मधदेखील खाणार नाही. पण जर तुम्ही भुकेले असाल तर तुम्ही काहीही खाल. ते चवीला वाईट असले तरीही.

⁷A full soul loathes a honeycomb; but to a hungry soul, every bitter thing is sweet.

⁸घरापासून दूर असलेला माणूस म्हणजे घरट्यापासून दूर असलेला पक्षी.

⁸As a bird that wanders from her nest, so is a man who wanders from his home.

⁹अत्तर आणि गोड वास असलेल्या वस्तू तुम्हाला आनंद देतात. पण संकटे तुमच्या मनाची शांती घालवतात.

⁹Perfume and incense bring joy to the heart; so does earnest counsel from a man’s friend.

¹⁰तुमच्या आणि तुमच्या वडिलांच्या मित्रांना विसरु नका. आणि तुम्ही संकटात असाल तर मदतीसाठी दूरच्या तुमच्या भावाच्या घरी जाऊ नका. जवळच्या शेजाऱ्याला विचारणे हे दूरवरच्या तुमच्या भावाकडे जाण्यापेक्षा चांगले असते.

¹⁰Don’t forsake your friend and your father’s friend. Don’t go to your brother’s house in the day of your disaster: better is a neighbor who is near than a distant brother.

¹¹मुला शहाणा हो. त्यामुळे मला आनंद वाटेल. नंतर जो कुणी माझ्यावर टीका करेल त्याला मी उत्तर देऊ शकेन.

¹¹Be wise, my son, and bring joy to my heart, then I can answer my tormentor.

¹²शहाण्या लोकांना संकटांचा सुगावा लागला आणि ते त्यांच्या मार्गांतून बाजूला होतात. पण मूर्ख सरळ संकटात जातात आणि त्यामुळे दु:खी होतात.

¹²A prudent man sees danger and takes refuge; but the simple pass on, and suffer for it.

¹³जर तुम्ही दुसऱ्याच्या कर्जाबद्दल स्वत: जामीन राहिलात तर तुम्हाला तुमचे कपडेदेखील गमवावे लागतील.

¹³Take his garment when he puts up collateral for a stranger. Hold it for a wayward woman!

¹⁴“सुप्रभात” च्या आरोळीने तुमच्या शेजाऱ्याला भल्या पहाटे उठवू नका. तो त्याला आशीर्वादाऐवजी शाप समजेल.

¹⁴He who blesses his neighbor with a loud voice early in the morning, it will be taken as a curse by him.

¹⁵सतत वाद घालण्याची इच्छी धरणारी बायको पावसाळ्याच्या दिवसात सतत गळणाऱ्या दिवसात सतत गळणाऱ्या पाण्यासारखी असते.

¹⁵A continual dropping on a rainy day and a contentious wife are alike:

¹⁶त्या बाईला थांबवणे हे वाऱ्याला थांबवण्यासारखे आहे. हाताने तेल पकडण्यासारखे असते.

¹⁶restraining her is like restraining the wind, or like grasping oil in his right hand.

¹⁷लोखंडाच्या सुरीला धार करण्यासाठी लोखंडाचेच तुकडे वापरतात. त्याचप्रमाणे लोक एकमेकांना धारदार बनविणे एकमेकापासूनच शिकतात.

¹⁷Iron sharpens iron; so a man sharpens his friend’s countenance.

¹⁸जो माणूस अंजिराच्या झाडाची निगा राखतो तो त्याची फळे खाऊ शकतो. तसेच जो माणूस त्याच्या धन्याची काळजी घेतो त्याला बक्षीस मिळते. त्याचा मालक त्याची काळजी घेईल.

¹⁸Whoever tends the fig tree shall eat its fruit. He who looks after his master shall be honored.

¹⁹माणसाने पाण्यात पाहिले तर त्याला स्वत:चा चेहरा दिसेल. त्याचप्रमाणे माणसाचे हृदय तो माणूस खरा कसा आहे ते दाखविते.

¹⁹As water reflects a face, so a man’s heart reflects the man.

²⁰मृतलोक आणि नाश ह्यांची कधीही तृप्ती होत नाही. त्याचप्रमाणे माणसाच्या डोळ्यांतील वासना कधी शमत नाही.

²⁰ Sheol Sheol is the place of the dead. and Abaddon are never satisfied; and a man’s eyes are never satisfied.

²¹सोने आणि चांदी शुध्द करण्यासाठी लोक अग्नीचा वापर करतात. त्याच रीतीने माणसाची परीक्षा लोक त्याची स्तुती करतात त्यावरुन होते.

²¹The crucible is for silver, and the furnace for gold; but man is refined by his praise.

²²मूर्खाला दळून तुम्ही त्याचे पीठ केले तरी त्याचा मूर्खपणा तुम्ही घालवू शकणार नाही.

²²Though you grind a fool in a mortar with a pestle along with grain, yet his foolishness will not be removed from him.

²³तुमच्या मेंढ्यांची आणि पशुधनाची काळजी घ्या. त्यांची तुम्ही उत्तम प्रकारे निगा राखत आहात याची खात्री करा.

²³Know well the state of your flocks, and pay attention to your herds:

²⁴संपत्ती कायम टिकत नाही. राष्ट्रेसुध्दा कायम राहात नसतात.

²⁴for riches are not forever, nor does even the crown endure to all generations.

²⁵गवत कापल्यानंतर पुन्हा नवीन उगवते. टेकडीवर उगवणारे गवत कापा.

²⁵The hay is removed, and the new growth appears, the grasses of the hills are gathered in.

²⁶तुमच्या मेंढ्यांवरची लोकर कापा आणि तुमचे कपडे करा. तुमच्या काही बकऱ्या विका आणि जमीन विकत घ्या.

²⁶The lambs are for your clothing, and the goats are the price of a field.

²⁷तुमच्यासाठी आणि तुमच्या कुटुंबासाठी शेळीचे बरेच दूध असेल. त्यामुळे तुमच्या सेवकमुली निरोगी राहतील.

²⁷There will be plenty of goats’ milk for your food, for your family’s food, and for the nourishment of your servant girls.