¹Depois disto partiu Jesus para o outro lado do mar da Galiléia, também chamado de Tiberíades.

¹Poste Jesuo foriris trans la maron de Galileo, tio estas de Tiberias.

²E seguia-o uma grande multidão, porque via os sinais que operava sobre os enfermos.

²Kaj granda homamaso lin sekvis, cxar ili vidis la signojn, kiujn li faris por la malsanuloj.

³Subiu, pois, Jesus ao monte e sentou-se ali com seus discípulos.

³Kaj Jesuo supreniris sur la monton, kaj tie li sidis kun siaj discxiploj.

⁴Ora, a páscoa, a festa dos judeus, estava próxima.

⁴Kaj la Pasko, la festo de la Judoj, estis proksima.

⁵Então Jesus, levantando os olhos, e vendo que uma grande multidão vinha ter com ele, disse a Felipe: Onde compraremos pão, para estes comerem?

⁵Jesuo do, levinte siajn okulojn, kaj ekvidinte, ke granda homamaso venas al li, diris al Filipo:De kie ni acxetu panojn, por ke cxi tiuj mangxu?

⁶Mas dizia isto para o experimentar; pois ele bem sabia o que ia fazer.

⁶Tion li diris, por provi lin; cxar li mem sciis, kion li faros.

⁷Respondeu-lhe Felipe: Duzentos denários de pão não lhes bastam, para que cada um receba um pouco.

⁷Filipo respondis al li:Panoj por ducent denaroj ne suficxus por ili, por ke cxiu iometon ricevu.

⁸Ao que lhe disse um dos seus discípulos, André, irmão de Simão Pedro:

⁸Unu el liaj discxiploj, Andreo, frato de Simon Petro, diris al li:

⁹Está aqui um rapaz que tem cinco pães de cevada e dois peixinhos; mas que é isto para tantos?

⁹CXi tie estas knabo, kiu havas kvin hordeajn panojn kaj du malgrandajn fisxojn; sed kio estas tio por tiom da homoj?

¹⁰Disse Jesus: Fazei reclinar-se o povo. Ora, naquele lugar havia muita relva. Reclinaram-se aí, pois, os homens em número de quase cinco mil.

¹⁰Jesuo diris:Sidigu la homojn. Kaj estis tie multe da herbo. La viroj do sidigxis, nombre cxirkaux kvin mil.

¹¹Jesus, então, tomou os pães e, havendo dado graças, repartiu-os pelos que estavam reclinados; e de igual modo os peixes, quanto eles queriam.

¹¹Kaj Jesuo prenis la panojn, kaj doninte dankon, disdonis al la sidigxintoj; kaj tiel same el la fisxoj tiom, kiom oni deziris.

¹²E quando estavam saciados, disse aos seus discípulos: Recolhei os pedaços que sobejaram, para que nada se perca.

¹²Kaj kiam ili satigxis, li diris al siaj discxiploj:Kolektu la postrestantajn fragmentojn, por ke nenio perdigxu.

¹³Recolheram-nos, pois e encheram doze cestos de pedaços dos cinco pães de cevada, que sobejaram aos que haviam comido.

¹³Ili do kolektis ilin, kaj plenigis dek du korbojn per la fragmentoj de la kvin hordeaj panoj, kiuj postrestis al la mangxintoj.

¹⁴Vendo, pois, aqueles homens o sinal que Jesus operara, diziam: este é verdadeiramente o profeta que havia de vir ao mundo.

¹⁴Kiam do la homoj vidis la signon, kiun Jesuo faris, ili diris:CXi tiu estas vere la profeto, kiu devis veni en la mondon.

¹⁵Percebendo, pois, Jesus que estavam prestes a vir e levá-lo � força para o fazerem rei, tornou a retirar-se para o monte, ele sozinho.

¹⁵Tial Jesuo, eksciante, ke oni celas veni kaj kapti lin, por fari lin regxo, denove fortiris sin sola al la monto.

¹⁶Ao cair da tarde, desceram os seus discípulos ao mar;

¹⁶Kaj kiam vesperigxis, liaj discxiploj malsupreniris al la maro;

¹⁷e, entrando num barco, atravessavam o mar em direção a Cafarnaum; enquanto isso, escurecera e Jesus ainda não tinha vindo ter com eles;

¹⁷kaj ensxipigxinte, ili veturis trans la maron al Kapernaum. Kaj jam estis mallume, kaj Jesuo ankoraux ne venis al ili.

¹⁸ademais, o mar se empolava, porque soprava forte vento.

¹⁸Kaj la maro malserenigxis de forta vento, kiu blovis.

¹⁹Tendo, pois, remado uns vinte e cinco ou trinta estádios, viram a Jesus andando sobre o mar e aproximando-se do barco; e ficaram atemorizados.

¹⁹Kiam do ili remis proksimume dudek kvin gxis tridek stadiojn, ili ekvidis Jesuon iranta sur la akvo, kaj proksimigxanta al la sxipo; kaj ili timis.

²⁰Mas ele lhes disse: Sou eu; não temais.

²⁰Sed li diris al ili:GXi estas mi; ne timu.

²¹Então eles de boa mente o receberam no barco; e logo o barco chegou � terra para onde iam.

²¹Tiam ili volonte ricevis lin en la sxipon, kaj tuj la sxipo albordigxis tien, kien ili veturis.

²²No dia seguinte, a multidão que ficara no outro lado do mar, sabendo que não houvera ali senão um barquinho, e que Jesus não embarcara nele com seus discípulos, mas que estes tinham ido sós

²²La sekvantan tagon, kiam la homamaso, kiu restis trans la maro, vidis, ke nenia sxipeto estas tie krom unu, kaj ke Jesuo ne eniris kun la discxiploj en la sxipon, sed la discxiploj solaj veturis

²³(contudo, outros barquinhos haviam chegado a Tiberíades para perto do lugar onde comeram o pão, havendo o Senhor dado graças);

²³(venis tamen sxipetoj el Tiberias proksime al la loko, kie oni mangxis la panon, post kiam la Sinjoro donis dankon) -

²⁴quando, pois, viram que Jesus não estava ali nem os seus discípulos, entraram eles também nos barcos, e foram a Cafarnaum, em busca de Jesus.

²⁴kiam do la homamaso vidis, ke Jesuo ne estas tie, nek liaj discxiploj, ili ankaux eniris la sxipetojn kaj veturis al Kapernaum, sercxante Jesuon.

²⁵E, achando-o no outro lado do mar, perguntaram-lhe: Rabi, quando chegaste aqui?

²⁵Kaj trovinte lin trans la maro, ili diris al li:Rabeno, kiam vi venis cxi tien?

²⁶Respondeu-lhes Jesus: Em verdade, em verdade vos digo que me buscais, não porque vistes sinais, mas porque comestes do pão e vos saciastes.

²⁶Jesuo respondis al ili kaj diris:Vere, vere, mi diras al vi:Vi min sercxas, ne cxar vi vidis signojn, sed cxar vi mangxis el la panoj kaj satigxis.

²⁷Trabalhai, não pela comida que perece, mas pela comida que permanece para a vida eterna, a qual o Filho do homem vos dará; pois neste, Deus, o Pai, imprimiu o seu selo.

²⁷Laboru ne por la pereema nutrajxo, sed por la nutrajxo, kiu restas gxis eterna vivo, kiun la Filo de homo donos al vi; cxar lin Dio, la Patro, sigelis.

²⁸Pergutaram-lhe, pois: Que havemos de fazer para praticarmos as obras de Deus?

²⁸Ili do diris al li:Kiel ni agu, por ke ni faru la farojn de Dio?

²⁹Jesus lhes respondeu: A obra de Deus é esta: Que creiais naquele que ele enviou.

²⁹Jesuo respondis kaj diris al ili:Jen la faro de Dio:kredi al tiu, kiun Li sendis.

³⁰Perguntaram-lhe, então: Que sinal, pois, fazes tu, para que o vejamos e te creiamos? Que operas tu?

³⁰Ili do diris al li:Kian signon vi montras, por ke ni vidu kaj kredu al vi? kion vi faras?

³¹Nossos pais comeram o maná no deserto, como está escrito: Do céu deu-lhes pão a comer.

³¹Niaj patroj mangxis la manaon en la dezerto, kiel estas skribite:Li donis al ili cxielan panon por mangxi.

³²Respondeu-lhes Jesus: Em verdade, em verdade vos digo: Não foi Moisés que vos deu o pão do céu; mas meu Pai vos dá o verdadeiro pão do céu.

³²Jesuo do diris al ili:Vere, vere, mi diras al vi:Ne Moseo donis al vi tiun cxielan panon; sed mia Patro donas al vi la veran cxielan panon.

³³Porque o pão de Deus é aquele que desce do céu e dá vida ao mundo.

³³CXar la pano de Dio estas tiu, kiu malsupreniras de la cxielo kaj donas vivon al la mondo.

³⁴Disseram-lhe, pois: Senhor, dá-nos sempre desse pão.

³⁴Ili do diris al li:Sinjoro, cxiam donu al ni tiun panon.

³⁵Declarou-lhes Jesus. Eu sou o pão da vida; aquele que vem a mim, de modo algum terá fome, e quem crê em mim jamais tará sede.

³⁵Jesuo diris al ili:Mi estas la pano de vivo; kiu venas al mi, tiu neniam malsatos, kaj kiu kredas al mi, tiu neniam soifos.

³⁶Mas como já vos disse, vós me tendes visto, e contudo não credes.

³⁶Sed mi diris al vi, ke vi min vidis, kaj tamen vi ne kredas.

³⁷Todo o que o Pai me dá virá a mim; e o que vem a mim de maneira nenhuma o lançarei fora.

³⁷CXio, kion la Patro donas al mi, venos al mi; kaj tiun, kiu venas al mi, mi ja ne eljxetos.

³⁸Porque eu desci do céu, não para fazer a minha vontade, mas a vontade daquele que me enviou.

³⁸CXar mi malsupreniris de la cxielo, por plenumi ne mian volon, sed la volon de Tiu, kiu min sendis.

³⁹E a vontade do que me enviou é esta: Que eu não perca nenhum de todos aqueles que me deu, mas que eu o ressuscite no último dia.

³⁹Kaj estas la volo de Tiu, kiu min sendis, ke el cxio, kion Li donis al mi, mi ne perdu ion, sed relevu gxin en la lasta tago.

⁴⁰Porquanto esta é a vontade de meu Pai: Que todo aquele que vê o Filho e crê nele, tenha a vida eterna; e eu o ressuscitarei no último dia.

⁴⁰CXar estas la volo de mia Patro, ke cxiu, kiu vidas la Filon kaj kredas al li, havu eternan vivon; kaj mi levos tiun en la lasta tago.

⁴¹Murmuravam, pois, dele os judeus, porque dissera: Eu sou o pão que desceu do céu;

⁴¹La Judoj do murmuris pri li, cxar li diris:Mi estas la pano, kiu malsupreniris de la cxielo.

⁴²e perguntavam: Não é Jesus, o filho de José, cujo pai e mãe nós conhecemos? Como, pois, diz agora: Desci do céu?

⁴²Kaj ili diris:CXu cxi tiu ne estas Jesuo, filo de Jozef, kies patron kaj patrinon ni konas? kiel do li diras:Mi malsupreniris de la cxielo?

⁴³Respondeu-lhes Jesus: Não murmureis entre vós.

⁴³Jesuo respondis kaj diris al ili:Ne murmuru inter vi.

⁴⁴Ninguém pode vir a mim, se o Pai que me enviou não o trouxer; e eu o ressuscitarei no último dia.

⁴⁴Neniu povas veni al mi, se la Patro, kiu min sendis, ne tiros lin; kaj mi levos tiun en la lasta tago.

⁴⁵Está escrito nos profetas: E serão todos ensinados por Deus. Portanto todo aquele que do Pai ouviu e aprendeu vem a mim.

⁴⁵Estas skribite en la profetoj:Kaj cxiuj estos instruitaj de Dio. CXiu do, kiu auxdis de la Patro kaj lernis, venas al mi.

⁴⁶Não que alguém tenha visto o Pai, senão aquele que é vindo de Deus; só ele tem visto o Pai.

⁴⁶Neniu vidis la Patron, krom tiu, kiu estas de Dio; li vidis la Patron.

⁴⁷Em verdade, em verdade vos digo: Aquele que crê tem a vida eterna.

⁴⁷Vere, vere, mi diras al vi:Kiu kredas, tiu havas vivon eternan.

⁴⁸Eu sou o pão da vida.

⁴⁸Mi estas la pano de vivo.

⁴⁹Vossos pais comeram o maná no deserto e morreram.

⁴⁹Viaj patroj mangxis la manaon en la dezerto, kaj mortis.

⁵⁰Este é o pão que desce do céu, para que o que dele comer não morra.

⁵⁰Jen la pano, kiu malsupreniris de la cxielo, por ke oni mangxu el gxi kaj ne mortu.

⁵¹Eu sou o pão vivo que desceu do céu; se alguém comer deste pão, viverá para sempre; e o pão que eu darei pela vida do mundo é a minha carne.

⁵¹Mi estas la viva pano, kiu malsupreniris de la cxielo; se iu mangxos el cxi tiu pano, tiu vivos eterne; kaj la pano, kiun mi donos, estas mia karno, por la vivo de la mondo.

⁵²Disputavam, pois, os judeus entre si, dizendo: Como pode este dar-nos a sua carne a comer?

⁵²La Judoj do disputis inter si, dirante:Kiel cxi tiu povas doni al ni sian karnon por mangxi?

⁵³Disse-lhes Jesus: Em verdade, em verdade vos digo: Se não comerdes a carne do Filho do homem, e não beberdes o seu sangue, não tereis vida em vós mesmos.

⁵³Jesuo do diris al ili:Vere, vere, mi diras al vi:Se vi ne mangxas la karnon de la Filo de homo kaj ne trinkas lian sangon, vi ne havas en vi vivon.

⁵⁴Quem come a minha carne e bebe o meu sangue tem a vida eterna; e eu o ressuscitarei no último dia.

⁵⁴Kiu mangxas mian karnon kaj trinkas mian sangon, tiu havas eternan vivon; kaj mi levos tiun en la lasta tago.

⁵⁵Porque a minha carne verdadeiramente é comida, e o meu sangue verdadeiramente é bebida.

⁵⁵CXar mia karno estas vera mangxajxo, kaj mia sango estas vera trinkajxo.

⁵⁶Quem come a minha carne e bebe o meu sangue permanece em mim e eu nele.

⁵⁶Kiu mangxas mian karnon kaj trinkas mian sangon, tiu restas en mi, kaj mi en li.

⁵⁷Assim como o Pai, que vive, me enviou, e eu vivo pelo Pai, assim, quem de mim se alimenta, também viverá por mim.

⁵⁷Kiel la vivanta Patro min sendis, kaj mi vivas pro la Patro, tiel, kiu min mangxas, tiu vivos pro mi.

⁵⁸Este é o pão que desceu do céu; não é como o caso de vossos pais, que comeram o maná e morreram; quem comer este pão viverá para sempre.

⁵⁸Jen la pano, kiu malsupreniris de la cxielo; ne kiel la patroj mangxis, kaj mortis; kiu mangxas cxi tiun panon, tiu vivos eterne.

⁵⁹Estas coisas falou Jesus quando ensinava na sinagoga em Cafarnaum.

⁵⁹Tion li diris en la sinagogo, instruante en Kapernaum.

⁶⁰Muitos, pois, dos seus discípulos, ouvindo isto, disseram: Duro é este discurso; quem o pode ouvir?

⁶⁰Multaj do el liaj discxiploj, auxdinte tion, diris:Malfacila estas tiu parolo; kiu povas lin auxskulti?

⁶¹Mas, sabendo Jesus em si mesmo que murmuravam disto os seus discípulos, disse-lhes: Isto vos escandaliza?

⁶¹Sed Jesuo, sciante en si mem, ke liaj discxiploj pri tio murmuris, diris al ili:CXu tio faligas vin?

⁶²Que seria, pois, se vísseis subir o Filho do homem para onde primeiro estava?

⁶²Kio do, se vi vidos la Filon de homo supreniranta tien, kie li antauxe estis?

⁶³O espírito é o que vivifica, a carne para nada aproveita; as palavras que eu vos tenho dito são espírito e são vida.

⁶³La spirito estas la viviganto; la karno nenion utilas; la vortoj, kiujn mi diris al vi, estas spirito kaj estas vivo.

⁶⁴Mas há alguns de vós que não crêem. Pois Jesus sabia, desde o princípio, quem eram os que não criam, e quem era o que o havia de entregar.

⁶⁴Sed estas iuj el vi, kiuj ne kredas. CXar Jesuo sciis de la komenco, kiuj estas la nekredantoj, kaj kiu lin perfidos.

⁶⁵E continuou: Por isso vos disse que ninguém pode vir a mim, se pelo Pai lhe não for concedido.

⁶⁵Kaj li diris:Tial mi diris al vi, ke neniu povas veni al mi, se tio ne estas donita al li de mia Patro.

⁶⁶Por causa disso muitos dos seus discípulos voltaram para trás e não andaram mais com ele.

⁶⁶CXe tio multaj el liaj discxiploj iris returne kaj lin ne plu akompanis.

⁶⁷Perguntou então Jesus aos doze: Quereis vós também retirar-vos?

⁶⁷Jesuo do diris al la dek du:CXu vi ankaux volas foriri?

⁶⁸Respondeu-lhe Simão Pedro: Senhor, para quem iremos nós? Tu tens as palavras da vida eterna.

⁶⁸Simon Petro respondis al li:Sinjoro, al kiu ni iru? vi havas la vortojn de eterna vivo.

⁶⁹E nós já temos crido e bem sabemos que tu és o Santo de Deus.

⁶⁹Kaj ni ekkredis kaj scias, ke vi estas la Sanktulo de Dio.

⁷⁰Respondeu-lhes Jesus: Não vos escolhi a vós os doze? Contudo um de vós é o diabo.

⁷⁰Respondis al ili Jesuo:CXu mi ne elektis vin la dek du, kaj unu el vi estas diablo?

⁷¹Referia-se a Judas, filho de Simão Iscariotes; porque era ele o que o havia de entregar, sendo um dos doze.

⁷¹Li parolis pri Judas Iskariota, filo de Simon; cxar tiu, unu el la dek du, estis perfidonta lin.