1 Israyla* bonkoono Suleymanu, Dawda ize yaasayey neeya:
1箴言的功用大衛的兒子以色列王所羅門的箴言：
2 Zama i ma bay laakal nda dondonandiyaŋ gaa; I ma fahamay sanney fayanka mo.
2要使人曉得智慧和教訓，了解充滿哲理的言語；
3 Zama i ma dondonandiyaŋ ta laakal goy da adilitaray da cimi ciiti da sasabandiyaŋ ra.
3使人領受明慧的教訓，就是公義、公正和正直；
4 Zama i ma borey kaŋ si caram yaŋ no azanci, I ma bayray da fayanka mo no arwasu se.
4使愚蒙人變成精明，使少年人獲得知識和明辨的能力；
5 Zama laakalkooni ma maa ka tonton da bayray. Fahamante mo ma to saaware hanney gaa.
5使智慧人聽了，可以增長學問，使聰明人聽了，可以獲得智謀；
6 Zama i ma yaasay da nga feerijo bay, I ma laakalkooney sanney da ngey misey mo bay.
6使人明白箴言和譬喻，懂得智慧人的言詞和他們的隱語。
7 Rabbi humburkumay ya bayray sintinay no, Amma borey kaŋ yaŋ si caram ga donda laakal da dondonandiyaŋ.
7不受惡人的引誘敬畏耶和華是知識的開端，但愚妄人藐視智慧和教訓。
8 Ay izo, ma ni baaba cabe ta, Ni nya lordo mo, ni ma s'a furu.
8我兒，要聽從你父親的教訓，不可離棄你母親的訓誨。
9 Zama i ga te ni se gomni taalam ni boŋo gaa, Da hiiri mo ni jinda gaa.
9因為這些要作你頭上的華冠，作你頸上的金鍊。
10 Ay izo, da zunubikooney na ni hiila-hiila, Ma si yadda.
10我兒，如果壞人引誘你，你不可隨從他們。
11 D'i ne: «Ma kaa, iri ma koy care banda ka batandi ka wi. Iri ma gum mo borey kaŋ yaŋ sinda taali se sabaabu kulu si.
11如果他們說：“你跟我們來吧！我們要埋伏流人的血，我們要無故地潛伏傷害無辜的人；
12 Iri m'i gon da fundi, danga Alaahara cine, I afo kulu sukutum, Danga borey kaŋ yaŋ ga gunguray hala guusu ra.
12我們要好像陰間一般，把他們活生生吞下，他們整個被我們吞下，如同下坑的人一樣；
13 Iri ga arzaka darzakoy yaŋ gar, dumi-dumi, Iri g'iri windey toonandi nda nooru.
13這樣，我們必得著各樣貴重的財物，把掠物裝滿我們的房子。
14 Kala ni ma margu nda iri, Iri kulu, iri ga te nooru foolo folloŋ.»
14加入我們的行列吧！我們大家共用一個錢袋。”
15 Ay izo, ma si margu nd'ey fondo. Ma ni ce hibandi ka kaa i laawalo gaa.
15我兒，不可和他們走在一起，禁止你的腳走他們的路；
16 Zama i cey ga zuru no i ma goy laalo te se, I goono ga cahã boro wiyaŋ se.
16因為他們的腳奔向邪惡，他們急於流人的血。
17 Zama yaamo no i ma asuuta hirri naŋ kaŋ curo ga di a.
17在飛鳥眼前張設網羅，是徒勞無功的。
18 Woodin yaŋ binde, ngey boŋ wiyaŋ se no i goono ga batandi, Ngey fundey halaciyaŋ se mo no i goono ga gumandi te.
18他們埋伏，是自流己血；他們潛伏，是自害己命。
19 Yaadin no riiba binikom kulu muraadey bara nd'a, A ga nga koy fundo kom a gaa no.
19凡是貪愛不義之財的，所走的路都是這樣；那不義之財奪去了貪財者的性命。
20 Laakal goono ga ce fondey ra, A goono ga nga jinde tunandi batamey ra.
20當聽智慧的呼喚智慧在街上呼喊，在廣場上揚聲；
21 A goono ga ce marga nangu beerey ra, Naŋ kaŋ borey ga furo kwaara meyey ra; Kwaara ra a goono ga nga sanney salaŋ ka ne:
21在鬧市中心呼叫，在城門口發出言語，說：
22 «Araŋ kaŋ sinda carmay, Alwaati marge no araŋ ga ba carmay-jaŋay, Dondayankoyey ma maa ngey dondayaŋ kaani, Saamey mo ma wangu bayray?
22“你們愚蒙人喜愛愚蒙，好譏笑的人喜歡譏笑，愚昧人恨惡知識，要到幾時呢？
23 Wa bare ay kaseetiyaŋo boŋ! A go, ay g'ay biya zumandi araŋ boŋ, Ay m'araŋ bayrandi nd'ay sanno.
23你們要因我的責備回轉，我就把我的心意（“心意”或譯：“靈”）向你們傾吐，把我的話指示你們。
24 Za kaŋ ay ce, araŋ wangu mo, Ay n'ay kamba salle, amma afo si no kaŋ saal a.
24我呼喚，你們不肯聽從；我伸手，沒有人理會。
25 Amma araŋ n'ay saawarey kulu furu, Araŋ mana yadda nd'ay kaseetey baa kayna;
25你們既輕忽我的一切勸告，不肯接受我的責備；
26 Kal ay mo ma haaru araŋ masiibey zaaro hane, Ay ga hahaarayaŋ te waato kaŋ humburkumay kaa araŋ gaa.
26所以你們遭難的時候，我就發笑；驚恐臨到你們的日子，我就嗤笑。
27 Waato kaŋ humburkumay kaa araŋ gaa danga alma haw beeri cine, Araŋ masiibey m'araŋ to danga hari haw bambata, Saaya kaŋ azaaba nda kankami du araŋ.
27驚恐臨到你們好像風暴，災難如同颶風來臨，患難困苦臨到你們身上。
28 Saaya din i g'ay ce, amma ay si tu. I g'ay ceeci nda himma, i si du ay mo.
28那時，他們必呼求我，我卻不回答；他們切切尋找我，卻尋不見；
29 Zama i wangu bayray, I mana Rabbi humburkumay suuban.
29因為他們恨惡知識，不選擇敬畏耶和華；
30 I mana yadda nd'ay saawarey baa kayna, I donda ay kaseetey kulu.
30不接受我的勸告，輕視我的一切責備；
31 I binde ga ngey fundey alhakku ŋwa, I ma kungu nda ngey dabarey.
31所以，他們必自食其果，必飽嘗自己所設計謀的傷害。
32 Zama borey kaŋ yaŋ sinda carmay banda yeyaŋo g'i wi, Saamey goray mo g'i halaci.
32愚蒙人的背道必殺害他們自己，愚昧人的安逸必毀滅他們自己；
33 Amma boro kulu kaŋ hangan ay se ga goro baani, A ga goro nda fundi kaani, A si humburu masiiba kulu.»
33唯有聽從我的，必安然居住，得享安寧，免受災禍的驚恐。”