1 Danga hayni waate neezu*, Danga heemar waate hari, Yaadin no beeray si hagu saamo se.
1COMO la nieve en el verano, y la lluvia en la siega, Así conviene al necio la honra.
2 Danga sasa kaŋ go nga bar-bare yaŋo gaa, Danga kumbu-hanga nga deesiyaŋo ra, Yaadin no laaliyaŋ kaŋ sinda daliili si di.
2Como el gorrión en su vagar, y como la golondrina en su vuelo, Así la maldición sin causa nunca vendrá.
3 Barzu go bari sabbay se, Alkaabe mo farka se, goobu mo saamey banda sabbay se.
3El látigo para el caballo, y el cabestro para el asno, Y la vara para la espalda del necio.
4 Ma si saamo sanni ye a se a saamotara hina me, Zama ni ma si ciya a cine.
4Nunca respondas al necio en conformidad á su necedad, Para que no seas tú también como él.
5 Ma tu saamo se a saamotara boŋ, Zama a ma si te laakalkoy nga boŋ diyaŋ gaa.
5Responde al necio según su necedad, Porque no se estime sabio en su opinión.
6 Boro kaŋ na samba daŋ saamo kambe ra, Nga bumbo ce no a goono ga dumbu, a ga toonye ŋwa mo.
6Como el que se corta los pies y bebe su daño, Así es el que envía algo por mano de un necio.
7 Danga mate kaŋ simbarko cey sinda gaabi, Yaadin no misa ga hima saamo me ra.
7Alzar las piernas del cojo. Así es el proverbio en la boca del necio.
8 Danga boro kaŋ ga tondi haw finga-finga ra, Yaadin cine no boro kaŋ na saamo beerandi ga hima.
8Como quien liga la piedra en la honda, Así hace el que al necio da honra.
9 Danga karji kaŋ ga furo nangu mooro baji hanko kambe ra, Yaadin cine no yaasay ga hima saamey me ra.
9Espinas hincadas en mano del embriagado, Tal es el proverbio en la boca de los necios.
10 Danga gaw kaŋ ga hay kulu hay ka maray, Yaadin no boro kaŋ na saamo sufuray, Da boro kaŋ na bisakoyaŋ sufuray ga hima.
10El grande cría todas las cosas; y da la paga al insensato, Y la da á los transgresores.
11 Danga hansi kaŋ ye nga yeero do, Yaadin mo no saamo kaŋ ye ka nga saamotara goyo te ga hima.
11Como perro que vuelve á su vómito, Así el necio que repite su necedad.
12 Ni ga di boro kaŋ gonda laakal nga boŋ diyaŋo gaa? Saamo gonda beeje ka bisa bora din.
12¿Has visto hombre sabio en su opinión? Más esperanza hay del necio que de él.
13 Hawfuno ne: «Muusu beeri futo go no fonda boŋ, Muusu go no batama ra!»
13Dice el perezoso: El león está en el camino; El león está en las calles.
14 Danga mate kaŋ fu me daabirji ga bare nga guurey boŋ, Yaadin cine no hawfuno mo ga bare nga daarijo boŋ.
14Las puertas se revuelven en sus quicios: Así el perezoso en su cama.
15 Hawfuno ga nga kambe daŋ hawru ra, Amma a ga maa a tiŋay nga m'a kaa ka kond'a nga meyo do.
15Esconde el perezoso su mano en el seno; Cánsase de tornarla á su boca.
16 Hawfuno gonda laakal nga boŋ diyaŋ gaa, Hal a ga bisa boro iyye wane kaŋ yaŋ ga waani ka sanni ye da fayanka.
16A su ver es el perezoso más sabio Que siete que le den consejo.
17 Boro kaŋ goono ga bisa, A na nga boŋ kankam da yanje kaŋ manti a wane no, A ga hima boro kaŋ na hansi di a hangey gaa.
17El que pasando se deja llevar de la ira en pleito ajeno, Es como el que toma al perro por las orejas.
18 Danga boŋ-komay-koy kaŋ ga yulbe da hangaw da buuyaŋ catu,
18Como el que enloquece, y echa llamas Y saetas y muerte,
19 Yaadin no boro kaŋ na nga gorokasin halli ga hima. A ma ne mo: «Manti ay goono ga fooru no?»
19Tal es el hombre que daña á su amigo, Y dice: Ciertamente me chanceaba.
20 Tuuri-jaŋay se no danji ga bu. Naŋ kaŋ kormotante si no mo, yanje ga ban.
20Sin leña se apaga el fuego: Y donde no hay chismoso, cesa la contienda.
21 Danga mate kaŋ danji-bi go danj'izey se, Tuuri mo go danji se, Yaadin no boro kaŋ ga kakaw ga hima yanje tunandiyaŋ se.
21El carbón para brasas, y la leña para el fuego: Y el hombre rencilloso para encender contienda.
22 Kormotante sanney ga hima biniyay loomayaŋ, I ga furo no jina haray gunde lokotey ra.
22Las palabras del chismoso parecen blandas; Mas ellas entran hasta lo secreto del vientre.
23 Me kaŋ ga waasu nda bine laalo, I g'i himandi nda car-cambu kaŋ i taalam da nzarfu ziibo.
23Como escoria de plata echada sobre el tiesto, Son los labios enardecidos y el corazón malo.
24 Boro kaŋ gonda konnari ga munaficitaray te nda nga meyo, Amma halliyaŋ no a goono ga jisi nga bina ra.
24Otro parece en los labios al que aborrece; Mas en su interior pone engaño.
25 Saaya kaŋ a ga sanni kaaney te, Ma s'a no cimi, Zama fanta hari iyye no ka bara a bina ra.
25Cuando hablare amigablemente, no le creas; Porque siete abominaciones hay en su corazón.
26 Baa kaŋ a konnaro goono ga daabu nda gulinci, A laalayaŋo ga fun taray marga jine.
26Encúbrese el odio con disimulo; Mas su malicia será descubierta en la congregación.
27 Boro kulu kaŋ na guusu fansi, Nga bumbo no ga kaŋ a ra. Koyne, boro kulu kaŋ na tondi gunguray, Tondo ga ye ka kaŋ a boŋ.
27El que cavare sima, caerá en ella: Y el que revuelva la piedra, á él volverá.
28 Deene kaŋ na tangari te ga konna borey kaŋ yaŋ a maray. Me-kaanay meyo mo, zeeriyaŋ goy n'a ga te.
28La falsa lengua atormenta al que aborrece: Y la boca lisonjera hace resbaladero.