1A good name is more desirable than great riches, and loving favor is better than silver and gold.
1Ang mabuting pangalan ay maiging piliin, kay sa malaking kayamanan, at ang magandang kalooban, kay sa pilak at ginto.
2The rich and the poor have this in common: Yahweh is the maker of them all.
2Ang mayaman at ang dukha ay nagkakasalubong kapuwa: ang Panginoon ang May-lalang sa kanilang lahat.
3A prudent man sees danger, and hides himself; but the simple pass on, and suffer for it.
3Ang mabait na tao ay nakakakita ng kasamaan at nagkukubli: nguni't dinadaanan ng musmos at nagtitiis.
4The result of humility and the fear of Yahweh is wealth, honor, and life.
4Ang kagantihan sa kapakumbabaan at ang pagkatakot sa Panginoon ay kayamanan, at karangalan, at buhay.
5Thorns and snares are in the path of the wicked: whoever guards his soul stays from them.
5Mga tinik at mga silo ay nangasa daan ng magdaraya: ang nagiingat ng kaniyang kaluluwa ay lalayo sa mga yaon.
6Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.
6Turuan mo ang bata sa daan na dapat niyang lakaran, at pagka tumanda man siya ay hindi niya hihiwalayan.
7The rich rule over the poor. The borrower is servant to the lender.
7Ang mayaman ay magpupuno sa dukha, at ang manghihiram ay alipin ng nagpapahiram.
8He who sows wickedness reaps trouble, and the rod of his fury will be destroyed.
8Siyang naghahasik ng kasamaan ay aani ng kapahamakan; at ang pamalo ng kaniyang poot ay maglilikat.
9He who has a generous eye will be blessed; for he shares his food with the poor.
9Ang may magandang-loob na mata ay pagpapalain: sapagka't nagbibigay ng kaniyang tinapay sa dukha.
10Drive out the mocker, and strife will go out; yes, quarrels and insults will stop.
10Itaboy mo ang manglilibak, at ang pagtatalo ay maalis; Oo, ang pagkakaalit at pagduwahagi ay matitigil.
11He who loves purity of heart and speaks gracefully is the king’s friend.
11Siyang umiibig ng kalinisan ng puso, dahil sa biyaya ng kaniyang mga labi ay magiging kaniyang kaibigan ang hari.
12The eyes of Yahweh watch over knowledge; but he frustrates the words of the unfaithful.
12Ang mga mata ng Panginoon ay nagiingat sa maalam: nguni't kaniyang ibinabagsak ang mga salita ng taksil.
13The sluggard says, “There is a lion outside! I will be killed in the streets!”
13Sinasabi ng tamad, may leon sa labas: mapapatay ako sa mga lansangan.
14The mouth of an adulteress is a deep pit: he who is under Yahweh’s wrath will fall into it.
14Ang bibig ng masasamang babae ay isang malalim na lungaw: siyang nayayamot sa Panginoon ay mabubuwal doon.
15Folly is bound up in the heart of a child: the rod of discipline drives it far from him.
15Ang kamangmangan ay nababalot sa puso ng bata; nguni't ilalayo sa kaniya ng pamalong pangsaway.
16Whoever oppresses the poor for his own increase and whoever gives to the rich, both come to poverty.
16Ang pumipighati sa dukha upang magpalago ng kaniyang pakinabang, at ang nagbibigay sa mayaman, ay humahangga sa pangangailangan lamang.
17Turn your ear, and listen to the words of the wise. Apply your heart to my teaching.
17Ikiling mo ang iyong pakinig, at iyong dinggin ang mga salita ng pantas, at ihilig mo ang iyong puso sa aking kaalaman.
18For it is a pleasant thing if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.
18Sapagka't maligayang bagay kung iyong ingatan sa loob mo, kung mangatatatag na magkakasama sa iyong mga labi.
19That your trust may be in Yahweh, I teach you today, even you.
19Upang ang iyong tiwala ay malagak sa Panginoon, aking ipinakilala sa iyo sa kaarawang ito, oo, sa iyo.
20Haven’t I written to you thirty excellent things of counsel and knowledge,
20Hindi ba ako sumulat sa iyo ng mga marilag na bagay na mga payo at kaalaman;
21To teach you truth, reliable words, to give sound answers to the ones who sent you?
21Upang ipakilala sa iyo ang katunayan ng mga salitang katotohanan, upang iyong maibalik ang mga salita ng katotohanan sa kanila na nagsusugo sa iyo?
22Don’t exploit the poor, because he is poor; and don’t crush the needy in court;
22Huwag kang magnakaw sa dukha, sapagka't siya'y dukha, ni pumighati man sa nagdadalamhati sa pintuang-bayan:
23for Yahweh will plead their case, and plunder the life of those who plunder them.
23Sapagka't ipakikipaglaban ng Panginoon ang kanilang usap, at sasamsaman ng buhay yaong nagsisisamsam sa kanila.
24Don’t befriend a hot-tempered man, and don’t associate with one who harbors anger:
24Huwag kang makipagkaibigan sa taong magagalitin; at sa mainiting tao ay huwag kang sasama:
25lest you learn his ways, and ensnare your soul.
25Baka ka matuto ng kaniyang mga lakad, at magtamo ng silo sa iyong kaluluwa.
26Don’t you be one of those who strike hands, of those who are collateral for debts.
26Huwag kang maging isa sa kanila na nakikikamay, o sa kanila na mangananagot sa mga utang:
27If you don’t have means to pay, why should he take away your bed from under you?
27Kung wala kang ikabayad, bakit kaniyang kukunin sa iyo ang iyong higaan?
28Don’t move the ancient boundary stone, which your fathers have set up.
28Huwag mong baguhin ang dating muhon ng lupa, na inilagay ng iyong mga magulang.
29Do you see a man skilled in his work? He will serve kings. He won’t serve obscure men.
29Nakikita mo ba ang taong masipag sa kaniyang gawain? siya'y tatayo sa harap ng mga hari: hindi siya tatayo sa harap ng mga taong hamak.