1 Bi nga xamee ne tàggoo nanu ak ñoom ci naqar, nu dugg gaal, jubal dunu Kos. Te ca ëllëg sa nu dem ba teer ca Rodd, ba noppi jóge fa, jàll ba Patara.
1结束第三次宣教旅程
2 Foofa nag nu gis gaal guy jàll ba Fenisi, nu dugg ca, mu daldi teddi.
2遇见了一艘开往腓尼基的船，就上船起行。
3 Noonu nu séen dunu Sipar, bàyyi ko ci sunu càmmooñ, jublu diiwaanu Siri, nu teersi Tir. Ndaxte foofa la gaal gi war a yebbee la mu yeboon.
3我们远远看见塞浦路斯，就从南边驶过，直航叙利亚，在推罗靠了岸，因为船要在那里卸货。
4 Nu wut taalibe ya, ba gis leen, toog ak ñoom juróom-ñaari fan. Ñoom nag ñu ne Pool ci li leen Xelu Yàlla mi may, mu bañ a dem Yerusalem.
4我们找到了一些门徒，就在那里住了七天。他们凭着圣灵的指示告诉保罗不要上耶路撒冷去。
5 Moona bi jataayu gaal ga matee, nu awaat ci yoon wi. Te ñépp gunge nu, ñoom ak seeni jabar ak seeni doom; nu génn dëkk ba, sukk ca tefes ga, ñaan ci Yàlla.
5过了这几天，我们就启程前行，他们众人带着妻子儿女送我们到城外。我们跪在海滩上祷告，互相道别。
6 Noonu nu tàggoo ak ñoom, dugg ca gaal ga, ñu dellu seen kër.
6我们上了船，他们就回家去了。
7 Bi nu jógee Tir nag, nu demaat ci géej, ba teer Patolemayis. Foofa nu nuyu bokk ya, yendu, fanaan.
7我们从推罗继续航行，到了多利买，问候那里的弟兄，与他们同住了一天。
8 Nu jóge fa ca ëllëg sa, ñëw ba ca dëkku Sesare. Nu dugg ca kër Filib, taskatu xebaar bu baax bi, mi bokk ci Juróom-ñaar ña, nu dal fa moom.
8第二天我们离开那里，来到该撒利亚，到了传福音的腓利家里，与他住在一起。他是那七位执事中的一位。
9 Amoon na ñeenti doom yuy janq, ñuy wax ci kàddug Yàlla.
9他有四个女儿，都是童女，是会说预言的。
10 Bi nu fa nekkee ay fan nag, yonent bu tudd Agabus jóge Yude, agsi.
10我们住了几天之后，有一位先知，名叫亚迦布，从犹太下来。
11 Mu ñëw ci nun, daldi yeew ay loxoom ak i tànkam ak laxasaayu Pool naan: «Nii la Xel mu Sell mi waxe: “Ki moom laxasaay gii, Yawut yi dinañu ko yeewe nii ca Yerusalem, jébbal ko ñi dul Yawut.”»
11他来见我们，把保罗的腰带拿过来，绑住自己的手脚，说：“圣灵说，犹太人在耶路撒冷要这样捆绑这腰带的主人，把他交在外族人的手里。”
12 Bi nu déggee loolu, nun ak ña fa nekk nu ñaan Pool, mu bañ a dem Yerusalem.
12我们听了这些话，就和当地的人劝保罗不要去耶路撒冷。
13 Ci kaw loolu Pool tontu ne: «Lu ngeen di jooy, di yàq sama xol? Bañuma ñu yeew ma rekk, waaye nangu naa sax, ñu rey ma ci Yerusalem ngir turu Yeesu Boroom bi.»
13保罗却回答：“你们为什么哭，使我心碎呢？我为主耶稣的名，不但被捆绑，就算死在耶路撒冷我也都准备好了。”
14 Bi nu ko mënul a dëpp, nu noppi ne: «Kon na coobareg Boroom bi am!»
14他既然不听劝，我们只说了“愿主的旨意成就”，就不出声了。
15 Gannaaw fan yooyu nu defaru, ngir dem Yerusalem.
15过了几天，我们收拾行装，上耶路撒冷去。
16 Noonu ay taalibe yu dëkk Sesare ànd ak nun, yóbbu nu ca nit ku tudd Manason, fu nu war a dal; moom nag nitu Sipar la woon, di taalibe bu yàgg.
16有该撒利亚的几个门徒同我们在一起，领我们到一个塞浦路斯人拿孙家里住宿；他作了门徒已经很久了。
17 Bi nu agsee Yerusalem nag, taalibe ya teeru nu ak mbég.
17保罗报告工作的情况我们到了耶路撒冷，弟兄们欢欢喜喜接待我们。
18 Ca ëllëg sa Pool ànd ak nun, seeti Saag, fekk njiit yépp teew fa.
18第二天，保罗和我们一同去见雅各，长老们也都在座。
19 Noonu Pool nuyu leen, nettali leen benn-benn li Yàlla def ci biir ñi dul Yawut, jaarale ko ci liggéeyam.
19保罗问候了他们，就把 神借着他的工作在外族人中所行的事，一一述说出来。
20 Bi ko njiit ya déggee, ñu màggal Yàlla ne ko: «Mbokk mi, gis nga ne, am na ay junniy Yawut ñu gëm, te ñépp a sawar ci yoonu Musaa.
20他们听了，就赞美 神，对保罗说：“弟兄，你看，犹太人中信主的有好几万，都是对律法很热心的人。
21 Dégg nañu ci sa mbir nag ne, yaa ngi jàngal Yawut yépp, yi dëkk ci biir ñi dul Yawut, ñu bàyyi yoonu Musaa te bañ a xarafal seeni doom mbaa topp sunuy aada.
21他们听说，你教导所有在外族人中的犹太人背弃摩西，叫他们不要给孩子行割礼，也不要遵守规例。
22 Lu nu ci war a def nag? Ndaxte ci lu wér dinañu xam ne, ñëw nga.
22他们总会听见你来了，那怎么办呢？
23 Nu ngi lay digal nag, nga def nii: am na ci nun ñeenti góor yu dige ak Yàlla.
23你就照我们的话作吧，我们这里有四个人，都有愿在身。
24 Jël leen, bokk ak ñoom setlu, te nga gàddu seen peyu wateef. Noonu ñépp dinañu xam ne, li ñu déggoon ci sa mbir du dëgg, waaye yaa ngi jëf tey sàmm yoonu Musaa.
24你把他们带去，和他们一同行洁净礼，并且替他们付钱，让他们剃去头发，这样大家就知道以前所听见关于你的事，都不是真实的，也知道你是遵守律法循规蹈矩而行的人。
25 Naka ñi dul Yawut ñi gëm, bind nanu leen li nu àtte ne, ñu moytu ñam wu ñu tuuroo xërëm te moytu deretu médd ak njaaloo.»
25至于信主的外族人，我们已经写了信，吩咐他们要禁戒祭偶像的食物、血、勒死的牲畜和淫乱。”
26 Bi ñu ko waxee, Pool jël nit ña te ca ëllëg sa mu bokk setlu ak ñoom, ñu dugg ca kër Yàlla ga. Ñu xamle ban bés la seen setlu di àgg, di bés bu ñuy jébbale sarax ngir kenn ku nekk ci ñoom.
26保罗就把那几个人带走了，第二天和他们一同行了洁净礼。他们进了殿，报明了他们洁净期满的日子，以及各人献祭的时间。
27 Bi àppu juróom-ñaari fan ya di bëgg a jeex, Yawut yi jóge diiwaanu Asi gis Pool ca kër Yàlla ga. Ñu daldi jógloo mbooloo mépp, jàpp ko,
27保罗在圣殿被犹太人捉住七日将完的时候，从亚西亚来的犹太人看见保罗在殿里，就煽动群众，并且捉住他，
28 di xaacu ne: «Wallee, wallee, yéen bokki Israyil; waa jaa ngi nii, moom miy waare fépp ak ci ñépp, bay suufeel sunu xeet ak yoonu Musaa ak bérab bii; dugal na sax ay Gereg fii ci kër Yàlla gi, ba indi sobe ci bérab bu sell bii.»
28喊叫着说：“以色列人哪，快来帮忙！这个人到处教人反对人民，反对律法和这个地方，他甚至把希腊人也带进殿里，污秽了这圣地。”
29 Li tax ñu wax loolu, mooy gisoon nañu Torofim mu Efes, ànd ak moom ca dëkk ba, te ñu yaakaar ne, Pool dugal na ko ca kër Yàlla ga.
29原来他们看见过以弗所人特罗非摩同保罗在城里，就以为保罗带他进了殿。
30 Noonu dëkk ba bépp màbb, mbooloo ma ne këpp, ñu jàpp Pool, génne ko ca kër Yàlla ga. Ca saa sa ñu tëj bunt ya.
30于是全城震动，民众一齐跑来，捉住保罗，拉出殿外，殿门就立刻关起来了。
31 Bi ñu koy wut a rey, xebaar ba agsi ba ca kilifag mbooloom xarekat ba, naan Yerusalem gépp jaxasoo na.
31他们正想杀他的时候，有人报告营部的千夫长，说：“整个耶路撒冷都乱了！”
32 Ca saa sa mu ànd ak ay xarekat ak ay njiiti xare, ne jaas wàcc ci ñoom. Bi Yawut ya gisee kilifa ga ak xarekat ya nag, ñu daldi bàyyi dóor, ya ñu doon dóor Pool.
32千夫长立刻带着士兵和百夫长跑到他们那里。众人一看见千夫长和士兵，就停止殴打保罗。
33 Noonu kilifa ga jegesi jàpp ko, santaane ñu jéng ko ak ñaari càllala. Bi ñu ko defee mu laaj ku mu doon ak lu mu def.
33于是千夫长上前捉住保罗，吩咐人用两条铁链捆住他，问他是什么人，作过什么事。
34 Waaye ci biir mbooloo ma, bu ñii nee lii, ña ca des ne laa. Kon nag gannaaw mënu caa xam dara lu wóor ndax coow li, mu santaane, ñu yóbbu ko ci biir tata ja.
34那时众人叫这个喊那个，吵吵闹闹，以致千夫长没有办法知道真相，只好下令把保罗带到营楼去。
35 Bi Pool eggee ca yéegukaayu tata ja, aaytalu mbooloo ma réy, ba ay xarekat fab ko.
35保罗到了台阶下面的时候，士兵把他抬起来，因为群众猛挤，
36 Ndaxte mbooloo maa nga ko topp, di xaacu ne: «Reyleen ko!»
36而且有一群人跟在后面叫喊：“干掉他！”
37 Bi ñu koy bëgg a dugal ca tata ja, Pool ne kilifa ga: «Ndax man naa laa wax dara?» Mu tontu ko: «Yaw dégg nga gereg?
37保罗为自己申辩（徒9:1-22，26:9-18）他们带着保罗快到营楼的时候，保罗对千夫长说：“我可以跟你讲一句话吗？”千夫长说：“你懂希腊话吗？
38 Kon nekkuloo waayi Misra, jooju jógloo woon nit ñi keroog te yóbbu woon ñeenti junniy bóomkat ca màndiŋ ma?»
38难道你不就是不久以前作乱的、带领四千个杀手到旷野去的那个埃及人吗？”
39 Pool ne ko: «Man Yawut laa, di jaambur ci Tars, dëkk bu am tur ci diiwaanu Silisi. Maa ngi lay ñaan, ma wax ak mbooloo mi.»
39保罗说：“我是犹太人，是基利家的大数人，并不是无名小城的公民，求你准我向民众讲几句话。”
40 Te kilifa ga may ko ko. Noonu Pool taxaw ca yéegukaay ba, tàllal loxoom mbooloo ma, ñu daldi ne tekk. Mu wax ak ñoom ci làkku yawut ne:
40千夫长准许了他，保罗就站在台阶上，向民众作了一个手势。大家安静下来了，保罗就用希伯来语讲话，说：