1 Noonu Yeesu daldi leen wax ciy léeb. Mu ne leen: «Amoon na fi nit ku jëmbët toolu réseñ. Mu ñag tool bi, gas pax ngir nal ci réseñ yi, tabax wottukaay, ba noppi batale ko ay beykat, daldi tukki.
1佃户的比喻（太21:33-46；路20:9-19）
2 «Bi tool bi ñoree nag, mu yónni surga ci ñoom, ngir jot wàllam ci meññeef gi.
2到了时候，园主派了一个仆人到佃户那里，向佃户收取葡萄园一部分的果子。
3 Waaye ñu jàpp ko, dóor ko ay yar, dàq ko, mu dellu ak loxoy neen.
3佃户抓住他，打了他，放他空手回去。
4 Mu yónniwaat beneen surga, waaye ñu dóor ko ci bopp, toroxal ko.
4园主再派另外一个仆人到他们那里，他们打伤了他的头，并且侮辱他。
5 Mu yónneeti beneen surga, ñu rey ko. Mu yónni ñeneen ñu bare, ñii ñu dóor leen, ñii ñu rey.
5园主又派另一个去，他们就把他杀了。后来又派去许多仆人，有的给他们打了，有的给他们杀了。
6 «Noonu mu dese ko kenn rekk, di doomam ji mu bëgg. Mujj mu yónni ko naan: “Xëy na ñu weg sama doom.”
6还有一个，就是园主的爱子，最后园主派他到那里去，说：‘他们必尊敬我的儿子。’
7 Waaye beykat yi daldi ne ci seen biir: “Kii moo war a donn tool bi; nan ko rey, moom ndono li.”
7那些佃户却彼此说：‘这是继承产业的；来，我们杀了他，产业就是我们的了。’
8 Ñu jàpp ko nag, rey, sànni ci biti.»
8于是抓住他，把他杀了，扔在葡萄园外。
9 Noonu Yeesu laaj leen: «Boroom tool bi nag, lu muy def? Xanaa ñëw, rey beykat ya, dénk tool ba ñeneen.
9这样，葡萄园的主人要怎么办呢？他要来除掉那些佃户，把葡萄园租给别人。
10 Ndax musuleen a jàng wax jii ci Mbind mi?“Doj wi tabaxkat yi sànni,mujj na di doju koñ;
10你们没有念过这段圣经吗：‘建筑工人所弃的石头，成了房角的主要石头；
11 ci Boroom bi la loolu jóge,te yéemu nanu ci.”»
11这是主所作的，在我们眼中看为希奇。’”
12 Noonu kilifa yi di wut pexem jàpp ko, ndaxte xam nañu ne, ñoom lay wax. Waaye ragal nañu mbooloo mi, ba ñu bàyyi ko fa, dem.
12他们知道他这比喻是针对他们说的，就想要捉拿他，但因为害怕群众，只好离开他走了。
13 Bi loolu amee ñu yónni ci Yeesu ay Farisen ak ñu far ak buur bi Erodd, ngir fiir ko ci waxam.
13以纳税的事问难耶稣（太22:15-22；路20:19-26）后来，他们派了几个法利赛人和希律党的人到耶稣那里去，要找他的把柄来陷害他。
14 Ñu ñëw ci moom nag ne ko: «Kilifa gi, xam nanu ne ku wóor nga, te ragaloo kenn, ndaxte seetuloo jëmmi nit, waaye dangay xamle yoonu Yàlla ci bu wóor. Wax nu, ndax jaadu na, nu fey buur bi Sesaar galag am déet? Nu fey ko walla nu bañ koo fey?»
14他们来到了，就对他说：“老师，我们知道你为人诚实，不顾忌任何人，因为你不徇情面，只照着真理把 神的道教导人。请问纳税给凯撒可以不可以？我们该纳不该纳呢？”
15 Waaye Yeesu xam na seen naaféq, mu ne leen: «Lu tax ngeen bëgg maa fiir? Indil-leen ma posetu denariyon, ma seet.»
15耶稣看出他们的假意，就对他们说：“你们为什么试探我呢？拿一个银币来给我，让我看看。”
16 Ñu jox ko poset bi. Noonu Yeesu laaj leen: «Kan lañu ci def nataalam ak turam?» Ñu tontu ko: «Sesaar.»
16他们就拿来了。耶稣问他们：“这是谁的像，谁的名号？”他们回答他：“凯撒的。”
17 Noonu Yeesu ne leen: «Joxleen nag Sesaar li Sesaar moom, te jox Yàlla li Yàlla moom.» Ñu daldi waaru ci mbiram.
17耶稣说：“凯撒的应当归给凯撒， 神的应当归给 神。”他们就对他十分惊奇。
18 Gannaaw loolu ay Sadusen ñëw ci moom, ngir laaj ko lenn. Sadusen yi nag gëmuñu ne, ndekkite am na.
18人复活后不娶不嫁（太22:23-33；路20:27-38）撒都该人向来认为没有复活的事，他们来到耶稣那里，问他：
19 Ñu ne ko: «Kilifa gi, Musaa bindal na nu ne, ku magam faatu, te bàyyiwul doom ak jabaram, kooku war na donn jigéen ji, ba yékkati giiru magam.
19“老师，摩西曾写给我们说：‘如果一个人死了，留下妻子，没有儿女，他的弟弟就应当娶他的妻子，为哥哥立后。’
20 «Amoon na fi nag juróom-ñaari góor, ñu bokk ndey ak baay. Taaw ba takk jabar, faatu, te bàyyiwul doom.
20从前有兄弟七人，头一个娶了妻子，死了，没有留下孩子；
21 Ñaareel ba takk jigéen ja, faatu moom itam te bàyyiwul doom. Ñetteel bi it noonu.
21第二个娶了她，也没有留下孩子，就死了；第三个也是这样。
22 Mbir mi dem na nag, ba juróom-ñaar ñooñu ñépp dem, te kenn bàyyiwu fi doom. Mujj jigéen ja faatu moom itam.
22那七个人都没有留下孩子，最后那女人也死了。
23 Ci ndekkite li nag kan ci ñoom moo ko war a donn, fekk ku nekk ci juróom-ñaar ñi mas na koo takk?»
23到了复活的时候，他们都要复活，她是哪一个的妻子呢？因为七个人都娶过她。”
24 Yeesu tontu leen ne: «Mbaa du dangeen a nekk cig réer, ci li ngeen xamul Mbind mi mbaa kàttanu Yàlla?
24耶稣对他们说：“你们错了，不正是因为你们不明白圣经，也不晓得 神的能力吗？
25 Ndaxte keroog ndekkite li kenn du am jabar, kenn du am jëkkër, waaye dinañu mel ni malaaka yi ci kaw.
25因为人从死里复活以后，也不娶，也不嫁，而是像天上的天使一样。
26 Te sax li jëm ci mbirum ndekkite, xanaa jànguleen lii Yàlla wax ci Tawreetu Musaa ci saarum ngarab si: “Maay Yàllay Ibraayma, Isaaxa ak Yanqóoba”?
26关于死人复活的事，摩西的经卷中荆棘篇上， 神怎样对他说：‘我是亚伯拉罕的 神，以撒的 神，雅各的 神’，你们没有念过吗？
27 Li ci génn mooy, nekkul Yàllay ñi dee, waaye Yàllay ñiy dund la. Kon sóobu ngeen cig réer.»
27他不是死人的 神，而是活人的 神。你们是大错特错了！”
28 Bi ñuy werante, benn xutbakat ñëw, dégg seen waxtaan, gis ne Yeesu tontu na leen tont lu leer. Mu laaj ko nag: «Ci ndigal yi, ban moo ci gën a màgg?»
28最重要的诫命（太22:34-40；路10:25-28）有一个经学家，听到他们的辩论，觉得耶稣回答得好，就来问他：“诫命中哪一条是第一重要的呢？”
29 Noonu Yeesu tontu ko ne: «Bii: “Bànni Israyil, déglul! Yàlla sunu Boroom moom rekk mooy Buur.
29耶稣回答：“第一重要的是：‘以色列啊，你要听！主我们的 神是独一的主。
30 Kon nanga bëgg Yàlla sa Boroom ak sa xol bépp ak sa bakkan bépp, sa xel mépp ak sa kàttan gépp.”
30你要全心、全性、全意、全力，爱主你的 神。’
31 Te ñaareel bi, lii la: “Nanga bëgg sa moroom, ni nga bëgge sa bopp.” Ndigal yii ñoo sut yépp.»
31其次是：‘要爱人如己。’再没有别的诫命比这两条更重要的了。”
32 Xutbakat bi ne ko: «Waaw kilifa gi, li nga wax dëgg la: Yàlla kenn la, te amul jeneen Yàlla ju dul moom.
32那经学家对耶稣说：“老师，是的，你说的很对， 神是独一的，除了他以外再没有别的 神。
33 Te nga bëgg ko ak sa xol bépp ak sa xel mépp ak sa kàttan gépp moo dàq bépp sarax bu ñuy yóbbu ngir màggal Yàlla ak bu ñuy lakk ca saraxalukaay ba.»
33我们要用全心、全意、全力去爱他，并且要爱人如己，这就比一切燔祭和各样祭物好得多了。”
34 Bi Yeesu gisee nag ne, tontu na ak xel, mu ne ko: «Sorewuloo nguuru Yàlla.» Bi mu waxee loolu, kenn ñemeetu ko laaj dara.
34耶稣见他回答得有智慧，就对他说：“你距离 神的国不远了。”从此再也没有人敢问他了。
35 Bi nga xamee ne Yeesu ma nga doon jàngale ca kër Yàlla ga, mu laaj nit ñi: «Lu tax xutbakat yi di wax ne, Almasi bi mooy sëtu Daawuda?
35大卫称基督为主（太22:41-46；路20:41-44）耶稣在殿里教训人，说：“经学家怎么说基督是大卫的子孙呢？
36 Daawuda moom wax na ci kàttanu Xel mu Sell mi naan:“Boroom bi nee na sama Boroom:«“Toogal ci sama ndeyjoor,ba kera may daaneelsay noon ci sa kanam.»“ “
36大卫自己被圣灵感动却说：‘主对我的主说：你坐在我的右边，等我把你的仇敌放在你的脚下（有些抄本作“等我使你的仇敌作你的脚凳”）。’
37 Gannaaw Daawuda nag wooye na ko: “Boroom bi,” naka mu nekke sëtam?» Noonu mbooloo mu mag mi di ko déglu ak bànneex.
37大卫自己既然称他为主，他又怎么会是大卫的子孙呢？”群众都喜欢听他。
38 Bi Yeesu di jàngale nag, mu ne leen: «Moytuleen xutbakat yi; dañoo bëgg di doxantu, sol ay mbubb yu réy, te ñépp di leen nuyoo ñaari loxo ci pénc mi.
38耶稣叫人提防经学家（太23:1-7；路20:45-47）耶稣教导人的时候，说：“你们要提防经学家，他们喜欢穿长袍走来走去，喜欢人在市中心向他们问安，
39 Ci jàngu yi, féete kanam lañuy wut, te toogu yu yiw lañuy taamu ci reeri xew yi.
39又喜欢会堂里的高位，筵席上的首座。
40 Ñu ngi lekk alalu jigéen ñi seeni jëkkër faatu, di ñaan Yàlla ay ñaani ngistal yu gudd. Seen mbugal dina gën a tar.»
40他们吞没了寡妇的房产，又假装作冗长的祷告。这些人必受更重的刑罚。”
41 Noonu Yeesu toog ca kër Yàlla ga, janook ndab, yi ñuy def sarax ngir Yàlla, muy xool nit ña cay dugal seen xaalis. Am nag ay boroom alal yu ci di def xaalis bu bare.
41穷寡妇的奉献（路21:1-4）耶稣面对银库坐着，看着大家怎样把钱投入库中。许多有钱的人投入很多的钱。
42 Gannaaw ga daal benn jigéen ju jëkkëram faatu, te mu ñàkk, ñëw, def ci ñaari poseti xànjar, yu matul sax dërëm.
42后来，有一个穷寡妇来投入了两个小钱，就是一个铜钱。
43 Bi ko Yeesu gisee, mu woo taalibe yi ne leen: «Ci dëgg maa ngi leen koy wax, li jigéen ju ñàkk jee dugal ca defukaay ya moo ëpp maana alalu ñeneen ñi ñépp.
43耶稣把门徒叫过来，对他们说：“我实在告诉你们，这穷寡妇投入库里的，比众人投的更多。
44 Ñoom ñépp dañu sàkku ci seen barele, waaye moom dafa sàkku ci néewleem, ba far ko joxe lépp, toog.»
44因为他们都是把自己剩余的投入，这寡妇是自己不足，却把她一切所有的，就是全部养生的，都投进去了。”