1 Am beneen yoon Yeesu nekk ci wetu dex ga, di jàngalewaat. Mbooloo mu bare dajaloosi, ba tax mu yéeg cig gaal, dugg ca dex ga; mbooloo mépp taxaw ca tefes ga.
1撒种的比喻（太13:1-9；路8:4-8）
2 Noonu Yeesu daldi leen jàngal lu bare ciy léeb. Ci njàngaleem nag mu ne leen:
2他用比喻教训他们许多事，在教训中他说：
3 «Dégluleen, dafa amoon beykat bu demoon jiyi.
3“你们听着！有一个撒种的出去撒种，
4 Bi muy saaw toolam nag, lenn ci pepp mi wadd ci kaw yoon wi, picc yi daldi ñëw, lekk ko lépp.
4撒的时候，有的落在路旁，小鸟飞来就吃掉了。
5 Leneen ci pepp mi wadd ci bérab bu bare ay doj te néew suuf, mu daldi sax bu gaaw, ndaxte suuf si barewul.
5有的落在泥土不多的石地上，因为泥土不深，很快就长起来。
6 Waaye bi jant bi naajee, mu lakk, wow, ndaxte amul ay reen.
6但太阳一出来，就把它晒干，又因为没有根就枯萎了。
7 Leneen nag wadd ci biir ay xaaxaam, xaaxaam yi daldi sax, tanc ko, te meññul dara.
7有的落在荆棘里，荆棘长起来，把它挤住，它就结不出果实来。
8 Li ci des dal ci suuf su baax, mu jóg, sax, di focci ay gub; lii àntu, ba mat fanweeri yoon lu ëpp la mu ji woon, lii mat juróom-benn-fukk, lii mat téeméer.»
8有的落在好土里，就生长繁茂，结出果实，有三十倍的、有六十倍的、有一百倍的。”
9 Noonu Yeesu ne leen: «Déglul bu baax, yaw mi am ay nopp.»
9耶稣又说：“有耳可听的，就应当听。”
10 Gannaaw loolu ba Yeesu nekkee fu wéet, fukki taalibe ak ñaar ña, ak ñeneen ñu daan ànd ak ñoom, laaj ko ci mbirum léeb yi.
10用比喻的目的（太13:10-17；路8:9-10）耶稣独自一人的时候，那些经常跟着他的人和十二门徒，来问这些比喻的意义。
11 Mu tontu leen: «Yéen may nañu leen, ngeen xam mbóoti nguuru Yàlla, waaye ñi ci biti léeb ay ëmb lépp.
11耶稣对他们说：“ 神的国的奥秘，只给你们知道，但对于外人，一切都用比喻，
12 Noonu la, ngir:“Ñuy xool bu baax waaye duñu gis dara,di déglu bu baax waaye duñu xam dara,ngir bañ ñu tuub seeni bàkkaar,te Yàlla baal leen.”»
12叫他们‘看是看见了，却不领悟，听是听见了，却不明白，免得他们回转过来，得到赦免。’”
13 Noonu Yeesu ne leen: «Ndax xamuleen léeb wii? Nu ngeen xame nag léeb yi ci des?
13解释撒种的比喻（太13:18-23；路8:11-15）耶稣又对他们说：“你们不明白这个比喻，怎能明白一切比喻呢？
14 Ki ji nag, kàddu gi lay ji.
14撒种的人所撒的就是道。
15 Ki féete ci yoon wi mooy ki dégg, Seytaane ñëw ci saa si, këf kàddu, gi ñu def ci moom.
15那撒在路旁的，就是人听了道，撒但立刻来，把撒在他心里的道夺去。
16 Ki jot kàddu gi ci bérab bu bare ay doj mooy ki dégg kàddu gi, nangu ko ak mbég ci saa si,
16照样，那撒在石地上的，就是人听了道，立刻欢欢喜喜地接受了；
17 waaye du yàgg, ndaxte wax ji saxul ci moom. Bu jaaree ci nattu nag, mbaa ñu fitnaal ko ndax kàddu gi, mu dàggeeku ci saa si.
17可是他们里面没有根，只是暂时的；一旦为道遭遇患难，受到迫害，就立刻跌倒了。
18 Ki jot jiwu wi ci xaaxaam yi mooy ki dégg kàddu gi,
18那撒在荆棘里的，是指另一些人；他们听了道，
19 waaye soxlay àddina ak naxi alal ak bëgge solu ko, tanc kàddu gi, ba du meññ dara.
19然而今世的忧虑、财富的迷惑，以及种种的欲望，接连进来，把道挤住，就结不出果实来。
20 Ki jot kàddu gi ci suuf su baax si nag, mooy ki ko dégg te nangu ko, ba jariñ; kii mat fanweeri yoon lu ëpp la ñu ji woon, kii mat juróom-benn-fukk, kii mat téeméer.»
20那撒在好土里的，就是人听了道，接受了，并且结出果实，有三十倍的、有六十倍的、有一百倍的。”
21 Yeesu ne leen itam: «Ndax nit dina jël làmp, dëpp ci leget walla def ko ci ron lal? Ndax du ko wékk?
21隐藏的事终必显露（路8:16-18）耶稣又对他们说：“灯难道是拿来放在量器底下或床底下的吗？它不是该放在灯台上吗？
22 Amul dara luy kumpa lu ñu warul a siiwal, mbaa mu làqu te warul ne fàŋŋ.
22因为没有什么隐藏的事不被显明出来，没有什么掩盖的事不被揭露的。
23 Déglul bu baax, yaw mi am ay nopp.»
23有耳可听的，就应当听。”
24 Mu ne leen: «Seetleen bu baax li ngeen di dégg. Dees na leen nattal ak natt, bi ngeen di nattale, te dollil leen.
24耶稣又对他们说：“要留心你们所听到的，你们用什么尺度量给人， 神也要用什么尺度量给你们，并且要超过尺度给你们。
25 Ku am, dees na la dollil; ku amul, li nga am as néew, dees na ko nangu.»
25因为那有的，还要给他；那没有的，就算他有什么也要拿去。”
26 Yeesu teg ci ne: «Nguuru Yàlla dafa mel ni nit ku ji tool.
26种子发芽生长的比喻耶稣说：“ 神的国好像人在地里撒种，
27 Muy nelaw walla muy xool, guddi mbaa bëccëg, jiwu wi sax, di màgg, te xamul naka la ko defe.
27他夜里睡觉，白天起来，种子发芽生长，自己也不知道怎么会这样的。
28 Suuf day meññ moom ci boppam, mu sax, focci, def i gub.
28地生五谷是自然的，先长苗，后吐穗，最后穗上结满了子粒。
29 Bu gub yi ñoree nag, mu dagg ko, ndaxte ngóob jot na.»
29庄稼熟了，就派人用镰刀割下，因为收成的时候到了。”
30 Yeesu ne leen ati: «Lu nu man a mengaleel nguuru Yàlla? Walla ban léeb lanu ko man a misaale?
30芥菜种的比喻（太13:31-35；路13:18-19）又说：“我们要把 神的国比作什么呢？我们可以用什么比喻来形容它呢？
31 Dafa mel ni doomu fuddën, bi gën a tuuti ci jiwu yépp;
31它好像一粒芥菜种，刚种下去的时候，比地上的一切种子都小，
32 waaye boo ko jiwee, day jóg, màgg, ba sut gàncaxi tóokër yépp; mu sax ay bànqaas yu réy, ba picci asamaan tàgg ci keram.»
32种下以后，生长起来，却比一切蔬菜都大，长出大枝子，甚至天空的飞鸟都可以在它的荫下搭窝。”
33 Noonu Yeesu dégtal leen yeneeni léeb yu bare yu mel ni yii, di leen xamal kàddu gi, aju ci lu ñu àttan.
33耶稣用许多这样的比喻，照着他们所能听懂的，向他们讲道；
34 Daawu leen wax dara lu dul ciy léeb. Waaye bu wéetee ak ay taalibe, daan na leen firil lépp.
34不用比喻，就不对他们讲。只有单独和自己的门徒在一起的时候，才把一切解释给他们听。
35 Bés booba nag ci ngoon Yeesu ne taalibe yi: «Nanu jàll dex gi.»
35平静风浪（太8:18、23-27；路8:22-25）当天黄昏，耶稣对门徒说：“我们渡到海那边去吧。”
36 Mu yiwi mbooloo mi nag, ay taalibeem jël ko ni mu mel ci gaal gi; te yeneeni gaal ànd ak moom.
36门徒离开群众，耶稣已经在船上，他们就载他过去，也有别的船和他同去。
37 Naka noona ngelaw lu mag daldi jóg, duus yi sàng gaal gi, ba mu bëgg a fees.
37忽然起了狂风，波浪不断地打进船来，舱里积满了水。
38 Fekk Yeesu tëdd di nelaw ci ngégenaay ci taatu gaal gi.Taalibe yi daldi ko yee naan: «Kilifa gi, ndax sunu bakkan soxalu la?»
38耶稣却在船尾靠着枕头睡着了。门徒把他叫醒，对他说：“老师，我们要死了，你不管吗？”
39 Ci kaw loolu Yeesu jóg, daldi gëdd ngelaw li, ne dex gi: «Noppil te dal!» Noonu ngelaw li dal, ba lépp ne nemm.
39耶稣起来，斥责了风，又对海说：“不要作声！安静吧！”风就停止，大大地平静了。
40 Yeesu ne taalibe ya: «Lu tax ngeen tiit? Ndax gëmaguleen?»
40然后对他们说：“为什么这样胆怯呢？你们怎么没有信心呢？”
41 Ñu daldi ragal lool, naan ci seen biir: «Kii moo di kan, ba ngelaw li ak dex gi sax di ko déggal?»
41门徒非常惧怕，彼此说：“这到底是谁，连风和海都听从他？”