1撒種的比喻（可4:1~9；路8:4~8）那一天，耶穌從房子裡出來，坐在海邊。
1 Bés booba Yeesu génnoon na ca kër ga, toog ca wetu dex ga.
2有很多人聚集到他那裡。於是，他上船坐下來，眾人都站在岸上。
2 Mbooloo mu bare dajaloo ca moom, ba tax mu dugg cig gaal, toog; mbooloo mépp taxaw ca tefes ga.
3他用比喻對眾人講了許多事，說：“有一個撒種的出去撒種。
3 Noonu Yeesu dégtal leen lu bare ciy léeb ne leen: «Dafa amoon beykat bu demoon jiyi.
4撒的時候，有的落在路旁，小鳥飛來就吃掉了。
4 Bi muy saaw toolam nag, lenn ci pepp mi wadd ci kaw yoon wi, picc yi daldi ñëw, lekk ko lépp.
5有的落在泥土不多的石地上，因為泥土不深，很快就長起來。
5 Leneen ci pepp mi wadd ci bérab bu bare ay doj te néew suuf, mu daldi sax bu gaaw, ndaxte suuf si barewul.
6但太陽一出來，就把它曬乾，又因為沒有根就枯萎了。
6 Waaye bi jant bi naajee, mu lakk, wow, ndaxte amul ay reen.
7有的落在荊棘裡，荊棘長大了，就把它擠住。
7 Leneen nag wadd ci biir ay xaaxaam, xaaxaam yi daldi jóg, tanc ko.
8有的落在好土裡，結出果實，有一百倍的，有六十倍的，有三十倍的。
8 Li ci des dal ci suuf su baax, nangu ba def ay gub; lii àntu ba mat téeméeri yoon lu ëpp la mu ji woon, lii mat juróom-benn-fukk, li ci des fanweer.
9有耳的，就應當聽。”
9 Déglul bu baax, yaw mi am ay nopp.»
10用比喻的目的（可4:10~12；路8:9~10，10:23~24）門徒上前問耶穌：“你對他們講話，為甚麼用比喻呢？”
10 Bi Yeesu waxee ba noppi, ay taalibeem jegeñsi, laaj ko lu tax mu di leen wax ciy léeb.
11他回答：“天國的奧祕，只給你們知道，卻不給他們知道。
11 Noonu mu tontu leen ne: «May nañu leen, ngeen xam mbóoti nguuru Yàlla Aji Kawe ji, waaye ñale mayuñu leen ko.
12因為凡是有的，還要給他，他就充足有餘；凡是沒有的，就連他有甚麼也要拿去。
12 Ndaxte ku am, dinañu la dollil, ba nga barele; waaye ku amul, li nga am as néew, dinañu ko nangu.
13因此，我用比喻對他們講話，因為他們看卻看不見，聽也聽不到，也不明白。
13 “Dañuy xool te duñu gis, di déglu waaye duñu dégg te duñu xam,” moo tax ma di leen wax ciy léeb.
14以賽亞的預言，正應驗在他們身上，他說：‘你們聽是聽見了，總是不明白；看是看見了，總是不領悟。
14 Li Esayi waxoon ci kàddug Yàlla am na ci ñoom, bi mu naan:“Dingeen déglu bu baaxwaaye dungeen xam dara;di xool bu baax waaye dungeen gis dara.
15因為這人民的心思遲鈍，用不靈的耳朵去聽，又閉上了眼睛；免得自己眼睛看見，耳朵聽見，心裡明白，回轉過來，我就醫好他們。’
15 Ndaxte xolu xeet wii dafa dërkiis;dañuy déglu ak nopp yu naqari,tey gëmm seeni bët,ngir bañ a gis ak seeni bët,dégg ak seeni nopp,te xam ci seen xol,ñu woññiku ci man, ma wéral leen.”
16“你們的眼睛是有福的，因為可以看見；你們的耳朵是有福的，因為可以聽見。
16 «Waaye yéen barkeel ngeen, ndaxte seeni bët a ngi gis te seeni nopp di dégg!
17我實在告訴你們，曾經有許多先知和義人想看你們所看見的，卻沒有看到，想聽你們所聽見的，卻沒有聽到。
17 Ndaxte ci dëgg maa ngi leen koy wax, ay yonent yu bare ak nit ñu jub ñu bare bëggoon nañu gis li ngeen di gis waaye gisuñu ko, te dégg li ngeen di dégg waaye dégguñu ko.
18解釋撒種的比喻（可4:13~20；路8:11~15）“所以你們要聽這撒種人的比喻。
18 «Yéen nag dégluleen li léebu beykat biy tekki.
19凡是聽了天國的道卻不明白的，那惡者就來把撒在他心中的奪去。這就是撒在路旁的。
19 Boo xamee ne nit mu ngi déglu wax ju jëm ci nguuru Yàlla te xamu ko, Ibliis day ñëw, këf li ñu def ci xolam; kooku mooy ki jot ci jiwu wi ci kaw yoon wi.
20那撒在石地上的，就是人聽了道，立刻歡歡喜喜地接受，
20 Ki jot ci jiwu wi ci bérab bu bare ay doj nag, mooy ki dégg wax ji, am ci bànneex bu gaaw;
21可是他裡面沒有根，只是暫時的；一旦為道遭遇患難，受到迫害，就立刻跌倒了。
21 waaye du yàgg, ndaxte wax ji saxul ci moom. Bu jaaree ci nattu nag, mbaa ñu fitnaal ko ndax kàddu gi, mu dàggeeku ci saa si.
22那撒在荊棘裡的，就是人聽了道，有今世的憂慮和財富的迷惑把道擠住，結不出果實來。
22 Ki jot ci jiwu wi ci xaaxaam yi mooy ki dégg wax ji, waaye soxlay àddina ak naxi alal tanc wax ji, ba du jur njariñ.
23那撒在好土裡的，就是人聽了道，又明白了，結出果實來，有一百倍的，有六十倍的，有三十倍的。”
23 Ki jot ci jiwu wi ci suuf su baax si nag, mooy ki dégg wax ji te xam ko; mu jural ko njariñ, muy lu mat téeméeri yoon lu ëpp la ñu ji woon, muy juróom-benn-fukk mbaa fanweer.»
24稗子的比喻耶穌對他們另外講了一個比喻，說：“天國好像人把好的種子撒在田裡。
24 Noonu Yeesu dégtal leen beneen léeb ne leen: «Nguuru Yàlla Aji Kawe ji dafa mel ni nit ku ji jiwu wu baax ci toolam.
25人們睡了的時候，他的仇敵來把稗子撒在麥子中間，就走了。
25 Waaye bi nit ñi di nelaw, noonam ñëw, ji jëmb ci biir dugub ji, daldi dem.
26到了發苗吐穗的時候，稗子也顯出來。
26 Bi dugub ji saxee nag, jëmb bi saxaale ak moom.
27僕人都前來問家主：‘主人，你不是把好的種子撒在田裡嗎？那些稗子是從哪裡來的呢？’
27 «Noonu surgay boroom kër ga ñëw ci moom ne ko: “Góor gi, xanaa jiwuloo jiwu wu baax ci sa tool? Fu jëmb bi jóge nag?”
28他回答：‘這是仇敵所作的。’僕人問他：‘你要我們去拔掉它嗎？’
28 Mu tontu leen: “Noon a ko def.” Surga ya ne ko: “Ndax nu dem dindi ko?”
29他說：‘不用，因為拔稗子的時候，恐怕也把麥子連根拔出來。
29 Waaye mu tontu leen: “Déedéet, ngir bañ a buddiwaale dugub ji, bu ngeen koy dindi.
30收割之前，讓它們一同生長。到了收割的時候，我會吩咐收割的工人先拔掉稗子，捆起來，留著焚燒，卻要把麥子收進我的倉裡。’”
30 Bàyyileen ñoom ñaar, ñu màgg, ba ngóob ma jot. Bu ngóob ma jotee nag, dinaa wax ñi koy góob: Jëkkleen a dindi jëmb bi, takk ko ay say, lakk ko, waaye ngeen semb dugub ji ci sama sàq.”»
31芥菜種和麵酵的比喻（可4:30~32；路13:18~21）耶穌又對他們講了另外一個比喻，說：“天國好像一粒芥菜種，人拿去把它種在田裡。
31 Yeesu waxaat leen beneen léeb ne leen: «Nguuru Yàlla Aji Kawe ji dafa mel ni doomu fuddën bu nit jël, ji ko ci toolam.
32它是種子中最小的，但長大了，卻比其他的蔬菜都大，成為一棵樹，甚至天空的飛鳥也來在它的枝頭搭窩。”
32 Doomu fuddën moo gën a tuuti ci jiwu yépp, waaye bu saxee, mooy sut ci gàncaxi tóokër yi, di nekk garab, ba picci asamaan ñëw, tàgg ciy caram.»
33他對他們講了另一個比喻：“天國好像麵酵，婦女拿去放在三斗麵裡，直到全團發起來。”
33 Yeesu teg ca beneen léeb ne leen: «Nguuru Yàlla Aji Kawe ji dafa mel ni lawiir bu jigéen jël, jaxase ko ak ñetti andaari fariñ, ba kera tooyal bépp di funki.»
34解釋稗子的比喻耶穌用比喻向群眾講了這一切，他所講的，沒有不用比喻的。
34 Loolu Yeesu wax mbooloo ma, ëmb na ko lépp ciy léeb, te waxuleen dara lu dul ciy léeb.
35這就應驗了先知所說的：“我要開口用比喻，把創世以來隱祕的事說出來。”
35 Noonu am la ñu waxoon jaarale ko cib yonent, bi mu naan:«Dinaa leen wax ciy léeb,di yégle yëf yu nëbbuli dale ca njàlbéen ga ba bésu tey.»
36耶穌離開群眾，進到屋裡，門徒前來問他：“請你給我們解釋田裡稗子的比喻。”
36 Ci kaw loolu Yeesu bàyyi mbooloo ma, dugg ca kër ga. Taalibeem yi ñëw ci moom ne ko: «Firil nu léebu jëmb, bi sax ci tool bi.»
37他回答：“那撒好種子的是人子，
37 Noonu Yeesu tontu leen ne: «Doomu nit ki mooy ji jiwu wu baax wi;
38田就是世界，好種子就是屬天國的人，稗子就是屬那惡者的人，
38 àddina mooy tool bi; ñi bokk ci nguuru Yàlla ñoo di jiwu wu baax wi; ñi bokk ci Ibliis ñooy jëmb bi;
39撒稗子的仇敵是魔鬼，收割的時候是這世代的終結，收割的工人是天使。
39 Seytaane mooy noon bi ko ji; tukkitel àddina mooy ngóob mi, te malaaka yi ñooy góobkat yi.
40稗子怎樣被拔掉用火焚燒，在這世代終結的時候，也是一樣。
40 Ni ñu dajalee jëmb ba, lakk ko, noonu lay nekke, bu àddina tukkee.
41那時，人子要差派他的使者，把一切使人犯罪的事和不法之徒，從他的國中拔掉，
41 Doomu nit ki dina yebal ay malaakaam, ñu jële ci nguuram lépp luy yóbbe nit bàkkaar, ak ñiy def bàkkaar,
42丟進火爐，在那裡必要哀哭切齒。
42 sànni leen ci safara; foofa dees na fa jooy te yéyu.
43那時，義人在他們父的國中，要像太陽一樣的照耀。有耳的，就應當聽。
43 Booba nag ñu jub ñi dinañu leer ni jant bi ci seen nguuru Baay. Déglul bu baax, yaw mi am ay nopp.»
44其他的比喻“天國好像藏在田裡的寶貝，有人發現了，就把它藏起來，高高興興地離去，變賣了他的一切，來買那田地。
44 Yeesu teg ca ne: «Nguuru Yàlla Aji Kawe ji dafa mel ni alal ju nëbbu cib tool. Nit ki ko gis nëbbaat ko; xolam sedd, ba mu dem jaay li mu am lépp, jënd tool ba.
45“天國好像一個商人，搜羅寶貴的珍珠。
45 «Te it nguuru Yàlla Aji Kawe ji dafa mel ni jaaykat buy wut per yu rafet.
46他發現了一顆極貴重的珍珠，就離去，變賣了他的一切，來買那顆珍珠。
46 Am bés mu gis per buy jar njëg gu réy. Mu dem nag, jaay li mu am lépp, jënd ko.»
47“天國又好像一個網，撒在海裡，網到各樣的魚。
47 Yeesu waxaat ne: «Nguuru Yàlla Aji Kawe ji dafa mel ni mbaal mu ñu wàcce ci géej, mu jàpp jën wu nekk.
48網滿了之後，人就把網拉上岸，坐下來把好的揀出，收藏起來，不好的就丟在外面。
48 Bi mbaal mi feesee nag, ñu ñoddi ko ci tefes gi, ba noppi ñu taxaw, dajale yu baax yi ciy ndab, waaye sànni yi bon.
49這世代終結的時候，也是一樣。那時天使要出去，把惡人從義人中分別出來。
49 Noonu lay mel, bu àddina tukkee. Malaaka yi dinañu génn, tànn ñu bon ñi ci biir ñu jub ñi,
50丟進火爐，在那裡必要哀哭切齒。
50 sànni leen ci safara. Foofa dees na fa jooy te yéyu.»
51“這一切你們明白嗎？”他們回答：“明白。”
51 Noonu Yeesu laaj taalibe ya ne leen: «Loolu lépp, ndax xam ngeen lu muy tekki?» Ñu tontu ko: «Waaw.»
52耶穌說：“所以，每一個作天國門徒的經學家，就像家主從寶庫中拿出新和舊的東西來。”
52 Yeesu ne leen: «Kon xutbakat bu nekk bu jàng ci nguuru Yàlla Aji Kawe ji, dafa mel ni boroom kër buy génne ci dencukaayam yu bees ak yu màggat.»
53耶穌在本鄉遭人厭棄（可6:1~6。參路4:16~30）耶穌講完了這些比喻，就離開那地方。
53 Bi nga xamee ne Yeesu dégtal na léeb yooyu ba noppi, mu jóge fa,
54他回到自己的家鄉，在會堂裡教導人，眾人都驚奇，說：“這個人的智慧和能力是從哪裡來的呢？
54 dem fa mu yaroo. Mu di leen jàngal ci seen jàngu, ba ñu waaru ne: «Xam-xam bii ak kéemaan yii, fu mu ko jële?
55他不是木匠的兒子嗎？他母親不是馬利亞，他弟弟不是雅各、約瑟、西門和猶大嗎？
55 Ndax kii du doomu minise bi, te ndeyam tudd Maryaama? Ndax rakkam yu góor duñu Saag, Yuusufa, Simoŋ ak Yuda?
56他妹妹不是都在我們這裡嗎？他這一切是從哪裡來的呢？”
56 Te ay rakkam yu jigéen, ndax nekkuñu fi ak nun? Lii lépp nag, fu mu ko jële?»
57他們就厭棄耶穌。耶穌對他們說：“先知除了在本鄉本家之外，沒有不受人尊敬的。”
57 Kon ñu daldi koy xeeb.Noonu Yeesu ne leen: «Dees na faaydaal yonent, waaye du ci réewam ak ci këram.»
58因為他們不信，他就不在那裡多行神蹟了。
58 Te Yeesu defu fa kéemaan yu bare ndax seen ngëmadi.