1以色列人违背 神的恶果
1 Israyla izey ye ka goy laalo te Rabbi diyaŋ gaa. Jiiri iyye mo no Rabbi n'i daŋ Midiyan kambe ra.
2米甸人的势力胜过以色列人；以色列人因米甸人的缘故，就为自己在山上挖穴、挖洞，建营寨。
2 Midiyan kamba te gaabi Israyla boŋ, hala Midiyan sabbay se, kala Israyla izey na guusuyaŋ fansi ngey boŋ se tondey ra, da tondi guusey ra, i na wongu fu bambatayaŋ te.
3每逢以色列人撒种以后，米甸人、亚玛力人和东方人都上来，欺压他们；
3 A ga ciya binde, da Israyla izey duma, kala Midiyancey ma kaa, ngey da Amalekancey, da wayna funay borey. I ga kande Israyla izey gaa wongu.
4对着他们安营，毁坏那地的出产，直到迦萨一带，他们没有留下牛、羊和驴，没有给以色列人留下一点养生之物。
4 I ga gata sinji i se ka laabo nafa kulu halaci Israyla izey se, kal a koy to hala Gaza. I mana ŋwaari kulu naŋ Israyla ra, da feeji wane, wala haw wane, wala farkay wane no.
5因为他们带着牲畜和帐棚上来，像蝗虫那么多；他们来的人和骆驼无数，进入境内，毁坏全地。
5 Zama ngey da ngey almaney da ngey kuuru-fuwey no i ga kaa d'a, sanda do baayaŋ cine no, ngey da ngey yoy hala i bisa lasaabuyaŋ. I ga kaa mo laabo ra da laabo sarayaŋ anniya.
6以色列人在米甸人面前，落到极卑微的地步，他们就哀求耶和华。
6 Israyla di kayna mo gumo Midiyan sabbay se. Israyla izey mo hẽ Rabbi gaa.
7以色列人因米甸人的缘故，向耶和华呼求的时候，
7 A ciya binde, saaya kaŋ cine Israyla izey hẽ Rabbi gaa Midiyan sabbay se,
8耶和华就差派一位先知到以色列人那里，对他们说：“耶和华以色列的 神这样说：‘我曾经把你们从埃及领上来，领你们出了为奴之家；
8 kala Rabbi na annabi fo donton Israyla izey do. Annabo mo ne i se: «Yaa no Rabbi, Israyla Irikoyo ci: Ay n'araŋ kaa Misira laabo ra, ay n'araŋ kaa mo tamtaray windo ra.
9我曾经把你们从埃及人的手拯救出来，拯救你们脱离所有欺压你们的人的手，把他们从你们面前赶走，把他们的地赐给你们。
9 Ay n'araŋ faaba mo Misirancey kambe ra d'araŋ taabandikoy kulu kambe ra mo. Ay n'i gaaray mo araŋ jine. Ay n'i laabo no araŋ se.
10我又对你们说：我是耶和华你们的 神；你们住在亚摩利人的地，不可敬畏他们的神。但你们没有听从我的话。’”
10 Ay ne araŋ se mo: Ay no ga ti Rabbi araŋ Irikoyo. Araŋ ma si humburu Amorancey toorey, borey kaŋ yaŋ araŋ goono ga goro i laabo ra, amma araŋ ma hanga jeeri ay sanney se.»
11基甸蒙召耶和华的使者来到，坐在俄弗拉，一棵属于亚比以谢族人约阿施的橡树下；约阿施的儿子基甸正在压酒池里打麦子，为要躲避米甸人的抢夺。
11 Rabbi malayka kaa ka goro shen* tuuri kaŋ go Ofra ra cire, Yowas, Abi-Ezer bora wano. A izo Jideyon mo go ga alkama safa reyzin* hari kankamyaŋ nango do, zama nga m'a tugu Midiyan borey se.
12耶和华的使者向基甸显现，对他说：“大能的勇士啊，耶和华与你同在。”
12 Rabbi malayka mo bangay a se. Malayka ne a se: «Ya wongaaro, Rabbi go ni banda!»
13基甸回答他，说：“唉，我的主，如果耶和华与我们同在，我们怎会遭遇这一切事呢？我们的列祖向我们讲述的，耶和华的一切奇事在哪里呢？他们曾说：‘耶和华不是把我们从埃及领上来吗？’现在他却拋弃了我们，把我们交在米甸人手中！”
13 Jideyon tu a se ka ne: «Ya ay koyo, da Rabbi go iri banda, ifo se no masiiba woone yaŋ kulu go, i du iri? Wala man a goyey kulu kaŋ yaŋ ga dambarandi, kaŋ yaŋ iri kaayey n'i baaruyaŋ dede ka ne: ‹Manti Rabbi n'iri kaa Misira laabo ra?› Amma sohõ Rabbi n'iri furu, a n'iri daŋ Midiyan borey kambey ra mo.»
14耶和华转向基甸，对他说：“你靠着你这能力，去拯救以色列人脱离米甸人的手吧；我不是差派了你吗？”
14 Rabbi n'a guna ka ne a se: «Koy, nin, ni hina woodin ra, ka Israyla faaba Midiyan borey kambe ra. Manti ay no ka ni donton?»
15基甸对他说：“唉，我主啊，我凭着什么拯救以色列人呢？看哪，我的家族在玛拿西支派中是最卑微的，我在我的父家是最年轻的。”
15 Kala Jideyon ne Rabbi se: «Ay jine bora, ifo no ay ga Israyla faaba nd'a? Zama ay dumo ya ikayna no gumo Manasse ra, ay mo koda no ay baabo windo ra.»
16耶和华对他说：“因为我必与你同在，你就必击打米甸人，像击打一人一样。”
16 Rabbi ne a se: «Haciika, ay go ni banda. Ni ga Midiyan borey kar mo, kala i ma hima sanda boro folloŋ cine.»
17基甸又对他说：“如果我在你眼前蒙恩，求你给我一个凭据，证实是你与我说话。
17 A ne Rabbi se: «Hala day ay du gaakuri ni do, kala ni m'ay cabe alaama, hala ay ma tabbatandi kaŋ nin no goono ga salaŋ d'ay.
18求你不要离开这里，等我回来，把我的礼物带来，摆在你面前。”他回答：“我必等你回来。”
18 Ay ga ni ŋwaaray, ma si tun neewo, hal ay ma ye ka kaa ni do, ay ma fatta nd'ay sarga k'a jisi ni jine.» A ne Jideyon se: «Ay ga goro hala ni ma ye ka kaa.»
19基甸去预备了一只山羊羔，和十公斤面粉做的无酵饼，把肉放在篮子里，把汤盛在锅中，带到橡树之下，献上给他。
19 Jideyon furo ka koy ka hincin ize fo soola, da maasa kaŋ sinda dalbu, muudu fo hamni. A na hamo daŋ diika ra, maafa mo go kusu ra. A fatta taray ka kond'ey ka malayka gar shen tuuro cire. Jideyon n'i salle a se.
20 神的使者对基甸说：“把肉和无酵饼拿出来，摆在这块磐石上，把汤倒出来。”他就这样行了。
20 Rabbi malayka ne a se: «Ma hamo da maasa kaŋ sinda dalbu din sambu k'i dake tondo wo boŋ, ma maafa mo soogu a boŋ.» A binde n'i te yaadin.
21耶和华的使者伸出手中的杖，杖头一触着肉和无酵饼，就有火从磐石中上来，把肉和无酵饼都烧尽了；耶和华的使者就从基甸的眼前消失了。
21 Saaya din binde Rabbi malayka na goobo kaŋ go nga kamba ra din salle ka hamo da maasa kaŋ sinda dalbu wo ham. Kala danji tun tondo gaa ka hamo da maasa kaŋ sinda dalbu ŋwa; gaa no Rabbi malayka daray a moy se.
22基甸看出他是耶和华的使者，就说：“哀哉，我主耶和华啊，因为我面对面看见了耶和华的使者。”
22 Jideyon du ka bay mo kaŋ Rabbi malayka no. Jideyon ne: «Ya Rabbi, Koy Beero, kaari ay! Zama ay di Rabbi malayka mo-da-mo.»
23耶和华对他说：“你放心好了，不要怕，你必不会死。”
23 Rabbi ne a se: «Ni ma goro baani, ma si humburu. Ni si bu bo.»
24基甸就在那里给耶和华筑了一座祭坛，称为耶和华沙龙；直到今日，这坛还在亚比以谢族的俄弗拉。
24 Waato din gaa no Jideyon na feema cina noodin Rabbi se, ka feema maa daŋ: Rabbi, Baanikoy. Hala sohõ a go no Ofra Abi-Ezer borey wano ra.
25基甸毁巴力祭坛当夜，耶和华对基甸说：“取你父亲的牛和另一头七岁大的牛来，拆毁你父亲的巴力祭坛，砍下坛旁的亚舍拉。
25 A ciya no, cino din ra Rabbi ne Jideyon se: «Ma sambu ni baaba yeejo, sanda yeeji hinkanta no, jiiri iyye izo. Ma feema kaŋ ni baaba te Baal se din tuti ka zeeri. Ni ma wayboro himandi bundu tooro kaŋ go a boŋ mo beeri-beeri.
26在这坚固的地方上面，你要整整齐齐为耶和华你的 神筑一座祭坛，拿第二头牛作燔祭，用你砍下来的亚舍拉作柴。”
26 Ma feema cina Rabbi ni Irikoyo se fu beero wo boŋ bindi ra, mate kaŋ ga saba. Ma yeeji hinkanta din sambu. Ni m'a salle sargay kaŋ i ga ton da bundu tooro tuurey kaŋ yaŋ ni ga beeri din.»
27基甸就从他的仆人中选出了十个人，照着耶和华告诉他的行了；但因为害怕他的父家和城里的人，就不敢在日间行事，只好在晚上作了。
27 Waato din gaa no Jideyon na boro way sambu nga bannyey ra, ka te sanda mate kaŋ Rabbi ci nga se. A ciya binde, za kaŋ a ga humburu nga baabo windo da birno borey, hala a si hin ka goyo din te zaari, kala a n'a te cin.
28城里的人清早起来，见巴力的祭坛已被拆毁，坛旁的亚舍拉也被砍下来，并且看见那第二头牛献在新筑的祭坛上的时候，
28 Waato kaŋ birno borey biya ka tun susuba, a go, Baal feema go, a bagu-bagu. I na bundu tooro kaŋ go feema boŋ mo beeri hala i na yeeji hinkanta ton sargay se, feema kaŋ i te din boŋ.
29就彼此说：“谁作了这事呢？”他们追查寻访之后，就说：“是约阿施的儿子基甸作的。”
29 I ne ngey nda cara se: «May no bora kaŋ na woone te?» Saaya kaŋ i soobay ka hã ngey da cara game ra, i ne: «Jideyon, Yowas izo, nga no ka woone te.»
30城里的人对约阿施说：“把你的儿子领出来，把他处死，因为他拆毁了巴力的祭坛，砍下了坛旁的亚舍拉。”
30 Saaya din bindi birno borey ne Yowas se: «Ma ni izo kaa taray zama a ma bu, za kaŋ a na Baal feema bagu, a na bundu tooro mo kaŋ go a boŋ beeri.»
31约阿施对所有站着攻击他的人说：“你们要为巴力辩护吗？或是你们要救他呢？谁为他辩护，到早晨就必死亡。巴力若是神，有人拆毁了他的祭坛，就让他为自己辩护吧。”
31 Yowas ne borey kulu kaŋ goono ga yanje nd'a se: «Araŋ wo, Baal se no araŋ ga faasa, wala? Araŋ g'a faaba no? Boro kaŋ g'a banda gana i m'a koy wi za susubay nda hinay. Da day nga wo irikoy fo no, a ma nga boŋ gaakasinay, za day kaŋ boro fo n'a feema bagu-bagu.»
32因此，当日基甸被称为耶路．巴力，意思说：他拆毁了巴力的祭坛，让巴力与他争辩吧。
32 Han din hane no a na Jideyon no maa-dake Yerub-Baal, sanda i ma ne: «Baal ma kand'a kalima», zama Jideyon n'a feema bagu-bagu.
33那时，米甸人、亚玛力人和东方人，都聚集起来，过了河，在耶斯列平原安营。
33 Waato din gaa no Midiyan borey kulu da Amalekancey da wayna funay izey margu nangu folloŋ ka daŋandi. I na ngey gata sinji Yezreyel gooro ra.
34耶和华的灵降在基甸身上，他就吹角；亚比以谢族都应召来跟从他。
34 Amma Rabbi Biya furo Jideyon ra, nga mo na hilli kar. Abi-Ezer borey mo margu ka Jideyon gana.
35他派使者到玛拿西全地去，玛拿西人也都应召来跟从他；他又派使者到亚设、西布伦、拿弗他利去，他们也都上来与他们会合。
35 A na diyayaŋ donton koyne Manasse kulu ra, ngey mo margu k'a gana. A na diyayaŋ donton mo Aser da Zabluna da Naftali gaa, ngey mo kaa zama ngey m'a kubay.
36基甸向 神求证基甸对 神说：“如果你按着你所说的，要借着我的手拯救以色列人；
36 Jideyon ne Irikoy se: «Da ni yadda ka Israyla faaba d'ay kambe, sanda mate kaŋ ni ci din,
37看哪，我要把一团新剪的羊毛放在禾场上；露水若是单单落在羊毛上，而全地都是干的，我就知道你要照着你所说的，借着我的手拯救以色列了。”
37 a go, ay ga kuuru fo daaru karayaŋ gangano boŋ. Hala day harandaŋ te kuuro hinne boŋ, laabo kulu mo goro ikogo, gaa no ay ga bay kaŋ ni ga Israyla faaba d'ay kambe, sanda mate kaŋ ni ci.»
38第二天，基甸清早起来，情形果然是这样；他把羊毛一挤，就从羊毛中挤出一满盆的露水来。
38 Yaadin mo no ka te: zama a suba Jideyon tun za susubay nda hinay. A na kuuro kankam ka kuuro kokobe ka harandaŋo kaa a gaa. A du gaasu fo me fo cine hari.
39基甸又对 神说：“求你不要向我发怒，我要再说这一次；求你让我把羊毛再试一试，但愿单单羊毛是干的，而全地都有露水。”
39 Gaa no Jideyon ne Irikoy se: «Ni futa ma si koroŋ ay boŋ, ay ga salaŋ sorro folloŋ wo hinne. Ay ga ni ŋwaaray no, ma naŋ ay ma ye ka si sorro follonko hinne da kuuro. Ma naŋ kuuro hinne ma ciya ikogo, amma laabo kulu ma tay da harandaŋ.»
40那一夜， 神也这样行了；单单羊毛是干的，全地都有露水。
40 Irikoy na woodin mo te han din, cino din ra. Zama kuuro hinne no ka bara ikogo, amma laabo kulu go da harandaŋ.