1When thou sittest to eat with a ruler, Thou considerest diligently that which [is] before thee,
1Kong ikaw magalingkod sa pagkaon uban sa usa ka punoan, Paniira sa masingkamoton siya nga anaa sa imong atubangan;
2And thou hast put a knife to thy throat, If thou [art] a man of appetite.
2Ug ibutang ang usa ka cuchillo sa imong totonlan, Kong ikaw usa ka tawo nga ulipon sa kailibgon.
3Have no desire to his dainties, seeing it [is] lying food.
3Ayaw pagtinguhaa ang iyang mga lamiang pagkaon; Sa nakita mo nga sila maoy malimbongon nga makaon.
4Labour not to make wealth, From thine own understanding cease, Dost thou cause thine eyes to fly upon it? Then it is not.
4Ayaw paghago sa imong kaugalingon sa pagpakadato; Hunong gikan sa imong kaugalingong kaalam.
5For wealth maketh to itself wings, As an eagle it flieth to the heavens.
5Ibutang mo ba ang imong mga mata ibabaw nianang dili mao? Kay sa pagkatinuod ang mga bahandi magahimo ug mga pako sa ilang kaugalingon, Sama sa usa ka agila nga nagalupad paingon ngadto sa langit.
6Eat not the bread of an evil eye, And have no desire to his dainties,
6Ayaw pagkan-a ang tinapay niya nga may usa ka dautan nga mata, Ni kaibgan mo ang iyang mga lamiang makaon:
7For as he hath thought in his soul, so [is] he, `Eat and drink,` saith he to thee, And his heart [is] not with thee.
7Kay maingon nga siya nagahunahuna sa sulod sa iyang kaugalingon, sa ingon niana mao man siya: Kumaon ka ug uminum, siya magaingon kanimo; Apan ang iyang kasingkasing wala iduyog kanimo.
8Thy morsel thou hast eaten thou dost vomit up, And hast marred thy words that [are] sweet.
8Ang usa ka hungit nga imong nakaon imong igasuka, Ug pagulaa ang imong mga q2 matam-is nga pulong.
9In the ears of a fool speak not, For he treadeth on the wisdom of thy words.
9Ayaw pagsulti diha sa pagdungog sa usa ka buang; Kay siya magatamay sa kaalam sa imong mga pulong.
10Remove not a border of olden times, And into fields of the fatherless enter not,
10Ayaw pagbalhina ang karaang mohon sa yuta; Ug ayaw pagsulod sa kaumahan sa mga ilo:
11For their Redeemer [is] strong, He doth plead their cause with thee.
11Kay ang ilang Mamamawi kusganon man; Siya magalaban sa ilang katungod batok kanimo.
12Bring in to instruction thy heart, And thine ear to sayings of knowledge.
12Ibutang ang imong kasingkasing sa pahamatngon, Ug ang imong mga igdulungog sa mga pulong sa kahibalo.
13Withhold not from a youth chastisement, When thou smitest him with a rod he dieth not.
13Ayaw pagpunggi ang pagbadlong gikan sa bata; Kay kong imong hampakon siya sa bunal, siya dili mamatay.
14Thou with a rod smitest him, And his soul from Sheol thou deliverest.
14Imong pagahampakon gayud siya uban sa bunal, Ug maluwas ang iyang kalag gikan sa Sheol.
15My son, if thy heart hath been wise, My heart rejoiceth, even mine,
15Anak ko, kong ang imong kasingkasing magmaalamon, Ang akong kasingkasing magamalipayon, bisan ang akong kasingkasing :
16And my reins exult when thy lips speak uprightly.
16Oo, ang akong kasingkasing magamalipayon, Kong ang imong mga ngabil magapamulong sa mga butang nga matarung.
17Let not thy heart be envious at sinners, But — in the fear of Jehovah all the day.
17Ayaw itugot sa imong kasingkasing sa pagkasina sa mga makasasala; Apan himoa ang pagkahadlok kang Jehova sa tanang mga adlaw:
18For, is there a posterity? Then thy hope is not cut off.
18Kay sa pagkatinuod adunay usa ka balus; Ug ang imong paglaum dili pagaputlon.
19Hear thou, my son, and be wise, And make happy in the way thy heart,
19Mamati ka, anak ko, ug magmaalamon ka , Ug mandoi ang imong kasingkasing diha sa dalan.
20Be not thou among quaffers of wine, Among gluttonous ones of flesh,
20Ayaw pagtipon taliwala sa mga palainum sa vino, Taliwala sa mga ulitan nga komakaon sa unod:
21For the quaffer and glutton become poor, And drowsiness clotheth with rags.
21Kay ang palahubog ug ang ulitan modangat sa kawalad-on; Ug ang pagkahingatulog magapasaput sa usa ka tawo sa mga nuog.
22Hearken to thy father, who begat thee, And despise not thy mother when she hath become old.
22Pamati sa imong amahan nga nanganak kanimo, Ug ayaw pagtamaya ang imong inahan kong siya matigulang na.
23Truth buy, and sell not, Wisdom, and instruction, and understanding,
23Palita ang kamatuoran, ug ayaw kini pag-ibaligya; Oo, ang kaalam, ug pahamatngon, ug ang salabutan.
24The father of the righteous rejoiceth greatly, The begetter of the wise rejoiceth in him.
24Ang amahan sa matarung malipayon sa daku uyamut; Ug kadtong manganak sa usa ka manggialamon nga bata nagamalipayon tungod kaniya.
25Rejoice doth thy father and thy mother, Yea, she that bare thee is joyful.
25Lipaya ang imong amahan ug ang imong inahan, Ug pasadyaa siya nga nanganak kanimo.
26Give, my son, thy heart to me, And let thine eyes watch my ways.
26Anak ko, ihatag kanako ang imong kasingkasing; Ug ipahimuot sa imong mga mata ang akong mga dalan.
27For a harlot [is] a deep ditch, And a strange woman [is] a strait pit.
27Kay ang usa ka bigaon maoy usa ka halalum nga kanal; Ug ang usa ka babaye nga dumuloong maoy usa ka masigpit nga gahong.
28She also, as catching prey, lieth in wait, And the treacherous among men she increaseth.
28Oo, siya magabanhig ingon sa usa ka kawatan, Ug magadugang sa mga maluibon sa taliwala sa mga tawo.
29Who hath wo? who hath sorrow? Who hath contentions? who hath plaint? Who hath wounds without cause? Who hath redness of eyes?
29Kinsa man ang may kasakit? kinsa man ang may kasubo? kinsa man ang may panagkabingkil? Kinsa man ang may pagbagulbol? kinsa man ang may mga samad sa walay gipasikaran? Kinsa man ang may kapula sa mga mata?
30Those tarrying by the wine, Those going in to search out mixed wine.
30Mao kadtong magapabilin sa pag-inum-inum ug vino; Kadtong magapanggula aron sa pagpangita sa sinakot nga vino.
31See not wine when it showeth itself red, When it giveth in the cup its colour, It goeth up and down through the upright.
31Dili ka magtan-aw sa vino kong kini magapula, Kong kini magapangidlap sulod sa copa, Sa diha nga kini magaagay nga mahapsay:
32Its latter end — as a serpent it biteth, And as a basilisk it stingeth.
32Kay sa katapusan kini magapamaak sama sa bitin, Ug moikos sama sa udto-udto.
33Thine eyes see strange women, And thy heart speaketh perverse things.
33Ang imong mga mata makasudong sa mga butang nga katingalahan, Ug ang imong kasingkasing magapamulong sa baliko nga mga butang.
34And thou hast been as one lying down in the heart of the sea, And as one lying down on the top of a mast.
34Oo, ikaw maingon niadtong nagahigda sa kinataliwad-an sa dagat, Kun maingon niadtong nagahigda sa kinatumyan sa palo sa sakayan .
35`They smote me, I have not been sick, They beat me, I have not known. When I awake — I seek it yet again!`
35Sila nagbunal kanako, moingon ka , ug ako wala maunsa; Sila naglatos kanako, ug kini wala ko batia: Anus-a ba ako magamata? Pangitaon ko pa kini pag-usab.