1Proverbs of Solomon. A wise son causeth a father to rejoice, And a foolish son [is] an affliction to his mother.
1 Dyma ddiarhebion Solomon: Y mae mab doeth yn gwneud ei dad yn llawen, ond mab ff�l yn dwyn gofid i'w fam.
2Treasures of wickedness profit not, And righteousness delivereth from death.
2 Nid oes elw o drysorau a gaed mewn drygioni, ond y mae cyfiawnder yn amddiffyn rhag marwolaeth.
3Jehovah causeth not the soul of the righteous to hunger, And the desire of the wicked He thrusteth away.
3 Nid yw'r ARGLWYDD yn gadael i'r cyfiawn newynu, ond y mae'n siomi chwant y rhai drwg.
4Poor [is] he who is working — a slothful hand, And the hand of the diligent maketh rich.
4 Y mae llaw segur yn dwyn tlodi, ond llaw ddiwyd yn peri cyfoeth.
5Whoso is gathering in summer [is] a wise son, Whoso is sleeping in harvest [is] a son causing shame.
5 Y mae mab sy'n cywain yn yr haf yn ddeallus, ond un sy'n cysgu trwy'r cynhaeaf yn dod � chywilydd.
6Blessings [are] for the head of the righteous, And the mouth of the wicked cover doth violence.
6 Bendithion sy'n disgyn ar y cyfiawn, ond y mae genau'r drwg yn cuddio trais.
7The remembrance of the righteous [is] for a blessing, And the name of the wicked doth rot.
7 Y mae cofio'r cyfiawn yn dwyn bendith, ond y mae enw'r drwg yn diflannu.
8The wise in heart accepteth commands, And a talkative fool kicketh.
8 Y mae'r doeth yn derbyn gorchymyn, ond y ff�l ei siarad yn cael ei ddifetha.
9Whoso is walking in integrity walketh confidently, And whoso is perverting his ways is known.
9 Y mae'r un sy'n byw'n uniawn yn cerdded yn ddiogel, ond darostyngir yr un sy'n gwyrdroi ei ffyrdd.
10Whoso is winking the eye giveth grief, And a talkative fool kicketh.
10 Y mae wincio �'r llygad yn achosi helbul, ond cerydd agored yn peri heddwch.
11A fountain of life [is] the mouth of the righteous, And the mouth of the wicked cover doth violence.
11 Ffynnon bywyd yw geiriau'r cyfiawn, ond y mae genau'r drwg yn cuddio trais.
12Hatred awaketh contentions, And over all transgressions love covereth.
12 Y mae casineb yn achosi cynnen, ond y mae cariad yn cuddio pob trosedd.
13In the lips of the intelligent is wisdom found, And a rod [is] for the back of him who is lacking understanding.
13 Ar wefusau'r deallus ceir doethineb, ond rhoddir gwialen ar gefn y disynnwyr.
14The wise lay up knowledge, and the mouth of a fool [is] near ruin.
14 Y mae'r doeth yn trysori deall, ond dwyn dinistr yn agos a wna siarad ff�l.
15The wealth of the rich [is] his strong city, The ruin of the poor [is] their poverty.
15 Golud y cyfoethog yw ei ddinas gadarn, ond dinistr y tlawd yw ei dlodi.
16The wage of the righteous [is] for life, The increase of the wicked for sin.
16 Cyflog y cyfiawn yw bywyd, ond cynnyrch y drwg yw pechod.
17A traveller to life [is] he who is keeping instruction, And whoso is forsaking rebuke is erring.
17 Y mae derbyn disgyblaeth yn arwain i fywyd, ond gwrthod cerydd yn arwain ar ddisberod.
18Whoso is covering hatred with lying lips, And whoso is bringing out an evil report is a fool.
18 Y mae gwefusau twyllodrus yn anwesu casineb, a ff�l yw'r un sy'n enllibio.
19In the abundance of words transgression ceaseth not, And whoso is restraining his lips [is] wise.
19 Pan amlheir geiriau nid oes ball ar dramgwyddo, ond y mae'r deallus yn atal ei eiriau.
20The tongue of the righteous [is] chosen silver, The heart of the wicked — as a little thing.
20 Y mae tafod y cyfiawn fel arian dethol, ond diwerth yw calon yr un drwg.
21The lips of the righteous delight many, And fools for lack of heart die.
21 Y mae geiriau'r cyfiawn yn cynnal llawer, ond y mae ffyliaid yn marw o ddiffyg synnwyr.
22The blessing of Jehovah — it maketh rich, And He addeth no grief with it.
22 Bendith yr ARGLWYDD sy'n rhoi cyfoeth, ac nid yw'n ychwanegu gofid gyda hi.
23To execute inventions [is] as play to a fool, And wisdom to a man of understanding.
23 Gwneud anlladrwydd sy'n ddifyrrwch i'r ff�l, ond doethineb yw hyfrydwch y deallus.
24The feared thing of the wicked it meeteth him, And the desire of the righteous is given.
24 Yr hyn a ofna a ddaw ar y drygionus, ond caiff y cyfiawn ei ddymuniad.
25As the passing by of a hurricane, So the wicked is not, And the righteous is a foundation age-during.
25 Ar �l y storm, ni bydd s�n am y drygionus, ond y mae sylfaen y cyfiawn yn dragwyddol.
26As vinegar to the teeth, And as smoke to the eyes, So [is] the slothful to those sending him.
26 Fel finegr i'r dannedd, neu fwg i'r llygaid, felly y mae'r diogyn i'w feistr.
27The fear of Jehovah addeth days, And the years of the wicked are shortened.
27 Y mae ofn yr ARGLWYDD yn estyn dyddiau, ond mae blynyddoedd y rhai drygionus yn cael eu byrhau.
28The hope of the righteous [is] joyful, And the expectation of the wicked perisheth.
28 Y mae gobaith y cyfiawn yn troi'n llawenydd, ond derfydd gobaith y drygionus.
29The way of Jehovah [is] strength to the perfect, And ruin to workers of iniquity.
29 Y mae ffordd yr ARGLWYDD yn noddfa i'r uniawn, ond yn ddinistr i'r rhai a wna ddrwg.
30The righteous to the age is not moved, And the wicked inhabit not the earth.
30 Ni symudir y cyfiawn byth, ond nid erys y drygionus ar y ddaear.
31The mouth of the righteous uttereth wisdom, And the tongue of frowardness is cut out.
31 Y mae genau'r cyfiawn yn llefaru doethineb, ond torrir ymaith y tafod twyllodrus.
32The lips of the righteous know a pleasing thing, And the mouth of the wicked perverseness!
32 Gu373?yr gwefusau'r cyfiawn beth sy'n gymeradwy, ond twyllodrus yw genau'r drygionus.