1Wine [is] a scorner — strong drink [is] noisy, And any going astray in it is not wise.
1 Gwatwarwr yw gwin, a therfysgwr yw diod gadarn; nid doeth mo'r sawl sydd dan eu dylanwad.
2The fear of a king [is] a growl as of a young lion, He who is causing him to be wroth is wronging his soul.
2 Y mae bygythiad brenin fel rhuad llew ifanc; y mae'r sawl a'i cynhyrfa'n peryglu ei fywyd.
3An honour to a man is cessation from strife, And every fool intermeddleth.
3 Clod i bob un yw gwrthod cweryla, ond rhuthro i ymryson a wna pob ynfytyn.
4Because of winter the slothful plougheth not, He asketh in harvest, and there is nothing.
4 Nid yw'r diog yn aredig yn yr hydref; eto y mae'n disgwyl yn amser cynhaeaf, heb ddim i'w gael.
5Counsel in the heart of a man [is] deep water, And a man of understanding draweth it up.
5 Y mae cyngor yn y meddwl fel dyfroedd dyfnion, ond gall dyn deallus ei dynnu allan.
6A multitude of men proclaim each his kindness, And a man of stedfastness who doth find?
6 Y mae llawer un yn honni bod yn deyrngar, ond pwy a all gael dyn ffyddlon?
7The righteous is walking habitually in his integrity, O the happiness of his sons after him!
7 Y mae'r cyfiawn yn rhodio'n gywir; gwyn eu byd ei blant ar ei �l!
8A king sitting on a throne of judgment, Is scattering with his eyes all evil,
8 Y mae brenin sy'n eistedd ar orsedd barn yn gallu nithio pob drwg �'i lygaid.
9Who saith, `I have purified my heart, I have been cleansed from my sin?`
9 Pwy a all ddweud, "Yr wyf wedi puro fy meddwl; yr wyf yn l�n o'm pechod"?
10A stone and a stone, an ephah and an ephah, Even both of them [are] an abomination to Jehovah.
10 Pan geir amrywiaeth mewn pwysau neu fesurau, y mae'r naill a'r llall yn ffiaidd gan yr ARGLWYDD.
11Even by his actions a youth maketh himself known, Whether his work be pure or upright.
11 Trwy ei weithredoedd y dengys yr ifanc a yw ei waith yn bur ac yn uniawn.
12A hearing ear, and a seeing eye, Jehovah hath made even both of them.
12 Y glust sy'n clywed a'r llygad sy'n gweld, yr ARGLWYDD a'u gwnaeth ill dau.
13Love not sleep, lest thou become poor, Open thine eyes — be satisfied [with] bread.
13 Paid � bod yn hoff o gysgu, rhag iti fynd yn dlawd; cadw dy lygad yn agored, a chei ddigon o fwyd.
14`Bad, bad,` saith the buyer, And going his way then he boasteth himself.
14 "Gwael iawn," meddai'r prynwr; ond wrth fynd ymaith, y mae'n canmol ei fargen.
15Substance, gold, and a multitude of rubies, Yea, a precious vessel, [are] lips of knowledge.
15 Y mae digonedd o aur ac o emau, ond geiriau deallus yw'r trysor gwerthfawrocaf.
16Take his garment when a stranger hath been surety, And for strangers pledge it.
16 Cymer wisg y sawl sy'n mechn�o dros estron, a chadw hi'n ernes o'i addewid ar ran dieithryn.
17Sweet to a man [is] the bread of falsehood, And afterwards is his mouth filled [with] gravel.
17 Melys i rywun yw bara a gafwyd trwy dwyll, ond yn y diwedd llenwir ei geg � graean.
18Purposes by counsel thou dost establish, And with plans make thou war.
18 Sicrheir cynlluniau trwy gyngor; rhaid trefnu'n ofalus ar gyfer rhyfel.
19A revealer of secret counsels is the busybody, And for a deceiver [with] his lips make not thyself surety.
19 Y mae'r straegar yn bradychu cyfrinach; paid � chyfeillachu �'r llac ei dafod.
20Whoso is vilifying his father and his mother, Extinguished is his lamp in blackness of darkness.
20 Os bydd rhywun yn melltithio ei dad a'i fam, diffoddir ei oleuni mewn tywyllwch dudew.
21An inheritance gotten wrongly at first, Even its latter end is not blessed.
21 Os ceir etifeddiaeth sydyn yn y dechrau, ni bydd bendith ar ei diwedd.
22Do not say, `I recompense evil,` Wait for Jehovah, and He delivereth thee.
22 Paid � dweud, "Talaf y pwyth yn �l"; disgwyl wrth yr ARGLWYDD i achub dy gam.
23An abomination to Jehovah [are] a stone and a stone, And balances of deceit [are] not good.
23 Ffiaidd gan yr ARGLWYDD yw amrywiaeth mewn pwysau, ac nid da ganddo gloriannau twyllodrus.
24From Jehovah [are] the steps of a man, And man — how understandeth he his way?
24 Yr ARGLWYDD sy'n rheoli camre pobl; sut y gall neb ddeall ei ffordd?
25A snare to a man [is] he hath swallowed a holy thing, And after vows to make inquiry.
25 Gall rhywun fynd i fagl wrth gysegru'n fyrbwyll, ac yna dechrau ystyried ar �l gwneud addunedau.
26A wise king is scattering the wicked, And turneth back on them the wheel.
26 Y mae brenin doeth yn nithio'r drygionus, ac yn troi'r rhod yn eu herbyn.
27The breath of man [is] a lamp of Jehovah, Searching all the inner parts of the heart.
27 Llewyrcha'r ARGLWYDD ar ysbryd pobl, i chwilio i ddyfnderau eu bod.
28Kindness and truth keep a king, And he hath supported by kindness his throne.
28 Y mae teyrngarwch a chywirdeb yn gwarchod y brenin, a diogelir ei orsedd gan deyrngarwch.
29The beauty of young men is their strength, And the honour of old men is grey hairs.
29 Gogoniant yr ifainc yw eu nerth, ac addurn i'r hen yw penwynni.
30The bandages of a wound thou removest with the evil, Also the plagues of the inner parts of the heart!
30 Y mae taro i'r byw yn gwella drwg, a dyrnodiau yn iach�u rhywun drwyddo.