1Boast not thyself of to-morrow, For thou knowest not what a day bringeth forth.
1 Paid ag ymffrostio ynglu375?n ag yfory, oherwydd ni wyddost beth a ddigwydd mewn diwrnod.
2Let another praise thee, and not thine own mouth, A stranger, and not thine own lips.
2 Gad i ddieithryn dy ganmol, ac nid dy enau dy hun; un sy'n estron, ac nid dy wefusau dy hun.
3A stone [is] heavy, and the sand [is] heavy, And the anger of a fool Is heavier than they both.
3 Y mae pwysau mewn carreg, a thywod yn drwm, ond y mae casineb y ffu373?l yn drymach na'r ddau.
4Fury [is] fierce, and anger [is] overflowing, And who standeth before jealousy?
4 Y mae dicter yn greulon, a digofaint fel llifeiriant, ond pwy a all sefyll o flaen cenfigen?
5Better [is] open reproof than hidden love.
5 Y mae cerydd agored yn well na chariad a guddir.
6Faithful are the wounds of a lover, And abundant the kisses of an enemy.
6 Y mae dyrnodiau cyfaill yn ddidwyll, ond cusanau gelyn yn dwyllodrus.
7A satiated soul treadeth down a honeycomb, And [to] a hungry soul every bitter thing [is] sweet.
7 Y mae un wedi ei ddigoni yn gwrthod m�l, ond i'r newynog, melys yw popeth chwerw.
8As a bird wandering from her nest, So [is] a man wandering from his place.
8 Fel aderyn yn crwydro o'i nyth, felly y mae rhywun sy'n crwydro o'i gynefin.
9Ointment and perfume rejoice the heart, And the sweetness of one`s friend — from counsel of the soul.
9 Y mae olew a phersawr yn llawenhau'r galon, a mwynder cyfaill yn cyfarwyddo'r enaid.
10Thine own friend, and the friend of thy father, forsake not, And the house of thy brother enter not In a day of thy calamity, Better [is] a near neighbour than a brother afar off.
10 Paid � chefnu ar dy gyfaill a chyfaill dy rieni, a phaid � mynd i du375? dy frawd yn nydd dy adfyd. Y mae cyfaill agos yn well na brawd ymhell.
11Be wise, my son, and rejoice my heart. And I return my reproacher a word.
11 Fy mab, bydd ddoeth, a llawenha fy nghalon; yna gallaf roi ateb i'r rhai sy'n fy amharchu.
12The prudent hath seen the evil, he is hidden, The simple have passed on, they are punished.
12 Y mae'r craff yn gweld perygl ac yn ei osgoi, ond y mae'r gwirion yn mynd rhagddo ac yn talu am hynny.
13Take his garment, when a stranger hath been surety, And for a strange woman pledge it.
13 Cymer wisg y sawl sy'n mynd yn feichiau dros ddyn dieithr, a chadw hi'n ernes o'i addewid ar ran dieithryn.
14Whoso is saluting his friend with a loud voice, In the morning rising early, A light thing it is reckoned to him.
14 Y mae'r un sy'n bendithio'i gyfaill � llef uchel, ac yn codi'n fore i wneud hynny, yn cael ei ystyried yn un sy'n ei felltithio.
15A continual dropping in a day of rain, And a woman of contentions are alike,
15 Diferion parhaus ar ddiwrnod glawog, tebyg i hynny yw gwraig yn cecru;
16Whoso is hiding her hath hidden the wind, And the ointment of his right hand calleth out.
16 y mae ei hatal fel ceisio atal y gwynt, neu fel un yn ceisio dal olew yn ei law.
17Iron by iron is sharpened, And a man sharpens the face of his friend.
17 Y mae haearn yn hogi haearn, ac y mae pob un hogi meddwl ei gyfaill.
18The keeper of a fig-tree eateth its fruit, And the preserver of his master is honoured.
18 Yr un sy'n gofalu am ffigysbren sy'n bwyta'i ffrwyth, a'r sawl sy'n gwylio tros ei feistr sy'n cael anrhydedd.
19As [in] water the face [is] to face, So the heart of man to man.
19 Fel yr adlewyrchir wyneb mewn du373?r, felly y mae'r galon yn ddrych o'r unigolyn.
20Sheol and destruction are not satisfied, And the eyes of man are not satisfied.
20 Ni ddigonir Sheol nac Abadon, ac ni ddiwellir llygaid neb ychwaith.
21A refining pot [is] for silver, and a furnace for gold, And a man according to his praise.
21 Y mae tawddlestr i'r arian, a ffwrnais i'r aur, felly y profir cymeriad gan ganmoliaeth.
22If thou dost beat the foolish in a mortar, Among washed things — with a pestle, His folly turneth not aside from off him.
22 Er iti bwyo'r ff�l � phestl mewn morter yn gymysg �'r grawn m�n, eto ni elli yrru ei ffolineb allan ohono.
23Know well the face of thy flock, Set thy heart to the droves,
23 Gofala'n gyson am dy braidd, a rho sylw manwl i'r ddiadell;
24For riches [are] not to the age, Nor a crown to generation and generation.
24 oherwydd nid yw cyfoeth yn para am byth, na choron o genhedlaeth i genhedlaeth.
25Revealed was the hay, and seen the tender grass, And gathered the herbs of mountains.
25 Ar �l cario'r gwair, ac i'r adladd ymddangos, a chasglu gwair y mynydd,
26Lambs [are] for thy clothing, And the price of the field [are] he-goats,
26 yna cei ddillad o'r u373?yn, a phris y tir o'r bychod geifr,
27And a sufficiency of goats` milk [is] for thy bread, For bread to thy house, and life to thy damsels!
27 a bydd digon o laeth geifr yn ymborth i ti a'th deulu, ac yn gynhaliaeth i'th forynion.