¹And having called together his twelve disciples, he gave them power and authority over all the demons, and to cure sicknesses,

¹Hann kallaði saman þá tólf og gaf þeim mátt og vald yfir öllum illum öndum og til að lækna sjúkdóma.

²and he sent them to proclaim the reign of God, and to heal the ailing.

²Hann sendi þá að boða Guðs ríki og græða sjúka

³And he said unto them, `Take nothing for the way, neither staff, nor scrip, nor bread, nor money; neither have two coats each;

³og sagði við þá: ,,Takið ekkert til ferðarinnar, hvorki staf né mal, brauð né silfur, og enginn hafi tvo kyrtla.

⁴and into whatever house ye may enter, there remain, and thence depart;

⁴Og hvar sem þér fáið inni, þar sé aðsetur yðar og þaðan skuluð þér leggja upp að nýju.

⁵and as many as may not receive you, going forth from that city, even the dust from your feet shake off, for a testimony against them.`

⁵En taki menn ekki við yður, þá farið úr borg þeirra og hristið dustið af fótum yðar til vitnisburðar gegn þeim.``

⁶And going forth they were going through the several villages, proclaiming good news, and healing everywhere.

⁶Þeir lögðu af stað og fóru um þorpin, fluttu fagnaðarerindið og læknuðu hvarvetna.

⁷And Herod the tetrarch heard of all the things being done by him, and was perplexed, because it was said by certain, that John hath been raised out of the dead;

⁷En Heródes fjórðungsstjóri frétti allt, sem gjörst hafði, og vissi ekki, hvað hann átti að halda, því sumir sögðu, að Jóhannes væri risinn upp frá dauðum,

⁸and by certain, that Elijah did appear, and by others, that a prophet, one of the ancients, was risen;

⁸aðrir, að Elía væri kominn fram, enn aðrir, að einn hinna fornu spámanna væri risinn upp.

⁹and Herod said, `John I did behead, but who is this concerning whom I hear such things?` and he was seeking to see him.

⁹Heródes sagði: ,,Jóhannes lét ég hálshöggva, en hver er þessi, er ég heyri þvílíkt um?`` Og hann leitaði færis að sjá hann.

¹⁰And the apostles having turned back, declared to him how great things they did, and having taken them, he withdrew by himself to a desert place of a city called Bethsaida,

¹⁰Postularnir komu aftur og skýrðu Jesú frá öllu því, er þeir höfðu gjört, en hann tók þá með sér og vék brott til bæjar, sem heitir Betsaída, að þeir væru einir saman.

¹¹and the multitudes having known did follow him, and having received them, he was speaking to them concerning the reign of God, and those having need of service he cured.

¹¹Mannfjöldinn varð þess var og fór á eftir honum. Hann tók þeim vel og talaði við þá um Guðs ríki og læknaði þá, er lækningar þurftu.

¹²And the day began to decline, and the twelve having come near, said to him, `Let away the multitude, that having gone to the villages and the fields round about, they may lodge and may find provision, because here we are in a desert place.`

¹²Nú tók degi að halla. Komu þá þeir tólf að máli við hann og sögðu: ,,Lát þú mannfjöldann fara, að þeir geti náð til þorpa og býla hér í kring og náttað sig og fengið mat, því að hér erum vér á óbyggðum stað.``

¹³And he said unto them, `Give ye them to eat;` and they said, `We have no more than five loaves, and two fishes: except, having gone, we may buy for all this people victuals;`

¹³En hann sagði við þá: ,,Gefið þeim sjálfir að eta.`` Þeir svöruðu: ,,Vér eigum ekki meira en fimm brauð og tvo fiska, nema þá vér förum og kaupum vistir handa öllu þessu fólki.``

¹⁴for they were about five thousand men. And he said unto his disciples, `Cause them to recline in companies, in each fifty;`

¹⁴En þar voru um fimm þúsund karlmenn. Hann sagði þá við lærisveina sína: ,,Látið þá setjast í hópa, um fimmtíu í hverjum.``

¹⁵and they did so, and made all to recline;

¹⁵Þeir gjörðu svo og létu alla setjast.

¹⁶and having taken the five loaves, and the two fishes, having looked up to the heaven, he blessed them, and brake, and was giving to the disciples to set before the multitude;

¹⁶En hann tók brauðin fimm og fiskana tvo, leit upp til himins, þakkaði Guði fyrir þau og braut og gaf lærisveinunum að bera fram fyrir mannfjöldann.

¹⁷and they did eat, and were all filled, and there was taken up what was over to them of broken pieces, twelve baskets.

¹⁷Og þeir neyttu allir og urðu mettir. En leifarnar eftir þá voru teknar saman, tólf körfur brauðbita.

¹⁸And it came to pass, as he is praying alone, the disciples were with him, and he questioned them, saying, `Who do the multitudes say me to be?`

¹⁸Svo bar við, að hann var einn á bæn og lærisveinarnir hjá honum. Þá spurði hann þá: ,,Hvern segir fólkið mig vera?``

¹⁹And they answering said, `John the Baptist; and others, Elijah; and others, that a prophet, one of the ancients, was risen;`

¹⁹Þeir svöruðu: ,,Jóhannes skírara, aðrir Elía og aðrir, að einn hinna fornu spámanna sé risinn upp.``

²⁰and he said to them, `And ye — who do ye say me to be?` and Peter answering said, `The Christ of God.`

²⁰Og hann sagði við þá: ,,En þér, hvern segið þér mig vera?`` Pétur svaraði: ,,Krist Guðs.``

²¹And having charged them, he commanded [them] to say this to no one,

²¹Hann lagði ríkt á við þá að segja þetta engum

²²saying — `It behoveth the Son of Man to suffer many things, and to be rejected by the elders, and chief priests, and scribes, and to be killed, and the third day to be raised.`

²²og mælti: ,,Mannssonurinn á margt að líða, honum mun útskúfað verða af öldungum, æðstu prestum og fræðimönnum, hann mun líflátinn, en upp rísa á þriðja degi.``

²³And he said unto all, `If any one doth will to come after me, let him disown himself, and take up his cross daily, and follow me;

²³Og hann sagði við alla: ,,Hver sem vill fylgja mér, afneiti sjálfum sér, taki kross sinn daglega og fylgi mér.

²⁴for whoever may will to save his life, shall lose it, and whoever may lose his life for my sake, he shall save it;

²⁴Því að hver sem vill bjarga lífi sínu, mun týna því, og hver sem týnir lífi sínu mín vegna, hann mun bjarga því.

²⁵for what is a man profited, having gained the whole world, and having lost or having forfeited himself?

²⁵Hvað stoðar það manninn að eignast allan heiminn, en týna eða fyrirgjöra sjálfum sér?

²⁶`For whoever may be ashamed of me, and of my words, of this one shall the Son of Man be ashamed, when he may come in his glory, and the Father`s, and the holy messengers`;

²⁶En þann sem blygðast sín fyrir mig og mín orð, mun Mannssonurinn blygðast sín fyrir, er hann kemur í dýrð sinni og föðurins og heilagra engla.

²⁷and I say to you, truly, there are certain of those here standing, who shall not taste of death till they may see the reign of God.`

²⁷En ég segi yður með sanni: Nokkrir þeirra, sem hér standa, munu eigi dauða bíða, fyrr en þeir sjá Guðs ríki.``

²⁸And it came to pass, after these words, as it were eight days, that having taken Peter, and John, and James, he went up to the mountain to pray,

²⁸Svo bar við um átta dögum eftir ræðu þessa, að hann tók með sér þá Pétur, Jóhannes og Jakob og gekk upp á fjallið að biðjast fyrir.

²⁹and it came to pass, in his praying, the appearance of his face became altered, and his garment white — sparkling.

²⁹Og er hann var að biðjast fyrir, varð yfirlit ásjónu hans annað, og klæði hans urðu hvít og skínandi.

³⁰And lo, two men were speaking together with him, who were Moses and Elijah,

³⁰Og tveir menn voru á tali við hann. Það voru þeir Móse og Elía.

³¹who having appeared in glory, spake of his outgoing that he was about to fulfil in Jerusalem,

³¹Þeir birtust í dýrð og ræddu um brottför hans, er hann skyldi fullna í Jerúsalem.

³²but Peter and those with him were heavy with sleep, and having waked, they saw his glory, and the two men standing with him.

³²Þá Pétur og félaga hans sótti mjög svefn, en nú vöknuðu þeir og sáu dýrð hans og mennina tvo, er stóðu hjá honum.

³³And it came to pass, in their parting from him, Peter said unto Jesus, `Master, it is good to us to be here; and we may make three booths, one for thee, and one for Moses, and one for Elijah,` not knowing what he saith:

³³Þegar þeir voru að skilja við Jesú, mælti Pétur við hann: ,,Meistari, gott er, að vér erum hér. Gjörum þrjár tjaldbúðir, þér eina, Móse eina og Elía eina.`` Ekki vissi hann, hvað hann sagði.

³⁴and as he was speaking these things, there came a cloud, and overshadowed them, and they feared in their entering into the cloud,

³⁴Um leið og hann mælti þetta, kom ský og skyggði yfir þá, og urðu þeir hræddir, er þeir komu inn í skýið.

³⁵and a voice came out of the cloud saying, `This is My Son — the Beloved; hear ye him;`

³⁵Og rödd kom úr skýinu og sagði: ,,Þessi er sonur minn, útvalinn, hlýðið á hann!``

³⁶and when the voice was past, Jesus was found alone; and they were silent, and declared to no one in those days anything of what they have seen.

³⁶Er röddin hafði talað, var Jesús einn. Og þeir þögðu og sögðu á þeim dögum engum frá neinu því, sem þeir höfðu séð.

³⁷And it came to pass on the next day, they having come down from the mount, there met him a great multitude,

³⁷Daginn eftir, er þeir fóru ofan af fjallinu, kom mikill mannfjöldi á móti honum.

³⁸and lo, a man from the multitude cried out, saying, `Teacher, I beseech thee, look upon my son, because he is my only begotten;

³⁸Og maður nokkur úr mannfjöldanum hrópar: ,,Meistari, ég bið þig að líta á son minn, því að hann er einkabarnið mitt.

³⁹and lo, a spirit doth take him, and suddenly he doth cry out, and it teareth him, with foaming, and it hardly departeth from him, bruising him,

³⁹Það er andi, sem grípur hann, og þá æpir hann skyndilega. Hann teygir hann svo að hann froðufellir, og víkur varla frá honum og er að gjöra út af við hann.

⁴⁰and I besought thy disciples that they might cast it out, and they were not able.`

⁴⁰Ég bað lærisveina þína að reka hann út, en þeir gátu það ekki.``

⁴¹And Jesus answering said, `O generation, unstedfast and perverse, till when shall I be with you, and suffer you? bring near hither thy son;`

⁴¹Jesús svaraði: ,,Ó, þú vantrúa og rangsnúna kynslóð, hversu lengi á ég að vera hjá yður og umbera yður? Fær þú hingað son þinn.``

⁴²and as he is yet coming near, the demon rent him, and tore [him] sore, and Jesus rebuked the unclean spirit, and healed the youth, and gave him back to his father.

⁴²Þegar hann var að koma, slengdi illi andinn honum flötum og teygði hann ákaflega. En Jesús hastaði á óhreina andann, læknaði sveininn og gaf hann aftur föður hans.

⁴³And they were all amazed at the greatness of God, and while all are wondering at all things that Jesus did, he said unto his disciples,

⁴³Og allir undruðust stórum veldi Guðs. Þá er allir dáðu allt það, er hann gjörði, sagði hann við lærisveina sína:

⁴⁴`Lay ye to your ears these words, for the Son of Man is about to be delivered up to the hands of men.`

⁴⁴,,Festið þessi orð í huga: ,Mannssonurinn verður framseldur í manna hendur.```

⁴⁵And they were not knowing this saying, and it was veiled from them, that they might not perceive it, and they were afraid to ask him about this saying.

⁴⁵En þeir skildu ekki þessi orð, og þetta var þeim hulið, svo að þeir skynjuðu það ekki. Og þeir þorðu ekki að spyrja hann um þetta.

⁴⁶And there entered a reasoning among them, this, Who may be greater of them?

⁴⁶Sú spurning kom fram meðal þeirra, hver þeirra væri mestur.

⁴⁷and Jesus having seen the reasoning of their heart, having taken hold of a child, set him beside himself,

⁴⁷Jesús vissi, hvað þeir hugsuðu í hjörtum sínum, og tók lítið barn, setti það hjá sér

⁴⁸and said to them, `Whoever may receive this child in my name, doth receive me, and whoever may receive me, doth receive Him who sent me, for he who is least among you all — he shall be great.`

⁴⁸og sagði við þá: ,,Hver sem tekur við þessu barni í mínu nafni, tekur við mér, og hver sem tekur við mér, tekur við þeim, er sendi mig. Því að sá sem minnstur er meðal yðar allra, hann er mestur.``

⁴⁹And John answering said, `Master, we saw a certain one in thy name casting forth the demons, and we forbade him, because he doth not follow with us;`

⁴⁹Jóhannes tók til máls: ,,Meistari, vér sáum mann reka út illa anda í þínu nafni, og vildum vér varna honum þess, af því að hann fylgir oss ekki.``

⁵⁰and Jesus said unto him, `Forbid not, for he who is not against us, is for us.`

⁵⁰En Jesús sagði við hann: ,,Varnið þess ekki. Sá sem er ekki á móti yður, er með yður.``

⁵¹And it came to pass, in the completing of the days of his being taken up, that he fixed his face to go on to Jerusalem,

⁵¹Nú fullnaðist brátt sá tími, er hann skyldi upp numinn verða. Beindi hann þá augum til Jerúsalem, einráðinn að fara þangað.

⁵²and he sent messengers before his face, and having gone on, they went into a village of Samaritans, to make ready for him,

⁵²Og hann lét sendiboða fara á undan sér. Þeir fóru og komu í Samverjaþorp nokkurt til að búa honum gistingu.

⁵³and they did not receive him, because his face was going on to Jerusalem.

⁵³En þeir tóku ekki við honum, því hann var á leið til Jerúsalem.

⁵⁴And his disciples James and John having seen, said, `Sir, wilt thou [that] we may command fire to come down from the heaven, and to consume them, as also Elijah did?`

⁵⁴Þegar lærisveinar hans, þeir Jakob og Jóhannes, sáu það, sögðu þeir: ,,Herra, eigum vér að bjóða, að eldur falli af himni og tortími þeim?``

⁵⁵and having turned, he rebuked them, and said, `Ye have not known of what spirit ye are;

⁵⁵En hann sneri sér við og ávítaði þá [og sagði: ,,Ekki vitið þið, hvers anda þið eruð.

⁵⁶for the Son of Man did not come to destroy men`s lives, but to save;` and they went on to another village.

⁵⁶Mannssonurinn er ekki kominn til að tortíma mannslífum, heldur til að frelsa.``] Og þeir fóru í annað þorp.

⁵⁷And it came to pass, as they are going on in the way, a certain one said unto him, `I will follow thee wherever thou mayest go, sir;`

⁵⁷Þegar þeir voru á ferð á veginum, sagði maður nokkur við hann: ,,Ég vil fylgja þér, hvert sem þú ferð.``

⁵⁸and Jesus said to him, `The foxes have holes, and the fowls of the heaven places of rest, but the Son of Man hath not where he may recline the head.`

⁵⁸Jesús sagði við hann: ,,Refar eiga greni og fuglar himins hreiður, en Mannssonurinn á hvergi höfði sínu að að halla.``

⁵⁹And he said unto another, `Be following me;` and he said, `Sir, permit me, having gone away, first to bury my father;`

⁵⁹Við annan sagði hann: ,,Fylg þú mér!`` Sá mælti: ,,Herra, leyf mér fyrst að fara og jarða föður minn.``

⁶⁰and Jesus said to him, `Suffer the dead to bury their own dead, and thou, having gone away, publish the reign of God.`

⁶⁰Jesús svaraði: ,,Lát hina dauðu jarða sína dauðu, en far þú og boða Guðs ríki.``

⁶¹And another also said, `I will follow thee, sir, but first permit me to take leave of those in my house;`

⁶¹Enn annar sagði: ,,Ég vil fylgja þér, herra, en leyf mér fyrst að kveðja fólk mitt heima.``En Jesús sagði við hann: ,,Enginn, sem leggur hönd á plóginn og horfir aftur, er hæfur í Guðs ríki.``

⁶²and Jesus said unto him, `No one having put his hand on a plough, and looking back, is fit for the reign of God.`

⁶²En Jesús sagði við hann: ,,Enginn, sem leggur hönd á plóginn og horfir aftur, er hæfur í Guðs ríki.``