¹Jezuz a yeas da Venez an Olived.

¹but Jesus went to the Mount of Olives.

²Da c'houlou-deiz e tistroas adarre d'an templ, hag an holl bobl a zeuas d'e gavout; o vezañ azezet e kelenne anezho.

²Now very early in the morning, he came again into the temple, and all the people came to him. He sat down, and taught them.

³Neuze ar skribed hag ar farizianed a zegasas ur wreg tapet en avoultriezh, hag, o vezañ he lakaet en o c'hreiz,

³The scribes and the Pharisees brought a woman taken in adultery. Having set her in the midst,

⁴e lavarjont dezhañ: Mestr, ar wreg-mañ a zo bet souprenet oc'h ober avoultriezh,

⁴they told him, “Teacher, we found this woman in adultery, in the very act.

⁵ha Moizez en deus gourc'hemennet deomp meinata an hevelep dud; te eta, petra a lavarez a gement-se?

⁵Now in our law, Moses commanded us to stone such. Leviticus 20:10; Deuteronomy 22:22 What then do you say about her?”

⁶Lavarout a raent kement-se evit e amprouiñ, evit gallout e damall. Met Jezuz, o vezañ en em bleget, a skrive gant e viz war an douar.

⁶They said this testing him, that they might have something to accuse him of. But Jesus stooped down, and wrote on the ground with his finger.

⁷Evel ma talc'hent d'ober goulennoù outañ, e savas hag e lavaras dezho: An hini ac'hanoc'h a zo hep pec'hed, ra daolo ar maen kentañ ganti.

⁷But when they continued asking him, he looked up and said to them, “He who is without sin among you, let him throw the first stone at her.”

⁸Hag o taoublegañ a-nevez, e skrive war an douar.

⁸Again he stooped down, and with his finger wrote on the ground.

⁹Pa glevjont kement-se, o kaout rebech digant o c'houstiañs, ez ejont kuit an eil goude egile, ar re goshañ da gentañ, betek ar re diwezhañ, ha Jezuz a voe lezet e-unan gant ar wreg chomet eno e-kreiz.

⁹They, when they heard it, being convicted by their conscience, went out one by one, beginning from the oldest, even to the last. Jesus was left alone with the woman where she was, in the middle.

¹⁰Neuze Jezuz, o vezañ savet, evel na wele den nemet ar wreg, a lavaras dezhi: Gwreg, pelec'h emañ da damallerien? Ha n'en deus den barnet ac'hanout?

¹⁰Jesus, standing up, saw her and said, “Woman, where are your accusers? Did no one condemn you?”

¹¹Hi a respontas: Den, Aotrou. Jezuz a lavaras dezhi: Me ne varnan ket ac'hanout kennebeut; kae ha na bec'h ken.

¹¹She said, “No one, Lord.” Jesus said, “Neither do I condemn you. Go your way. From now on, sin no more.”

¹²Jezuz a gomzas c'hoazh d'ar bobl, hag a lavaras: Me eo sklêrijenn ar bed; an hini a heul ac'hanon ne valeo ket en deñvalijenn, met bez' en devo sklêrijenn ar vuhez.

¹²Again, therefore, Jesus spoke to them, saying, “I am the light of the world. Isaiah 60:1 He who follows me will not walk in the darkness, but will have the light of life.”

¹³Ar farizianed a lavaras dezhañ: Te a ro testeni ac'hanout da-unan; da desteni n'eo ket gwirion.

¹³The Pharisees therefore said to him, “You testify about yourself. Your testimony is not valid.”

¹⁴Jezuz a respontas dezho: Petra bennak ma roan testeni ac'hanon va-unan, va zesteni a zo gwirion, rak gouzout a ran a-belec'h on deuet, ha pelec'h ez an; met c'hwi, n'ouzoc'h ket a-belec'h e teuan, na pelec'h ez an.

¹⁴Jesus answered them, “Even if I testify about myself, my testimony is true, for I know where I came from, and where I am going; but you don’t know where I came from, or where I am going.

¹⁵C'hwi a varn hervez ar c'hig; me ne varnan den.

¹⁵ You judge according to the flesh. I judge no one.

¹⁶Ha mar barnan, va barnedigezh a zo gwir; rak n'on ket va-unan-penn, met ganin emañ an Tad en deus va c'haset.

¹⁶ Even if I do judge, my judgment is true, for I am not alone, but I am with the Father who sent me.

¹⁷Skrivet eo en ho lezenn penaos testeni daou zen a zo gwir.

¹⁷ It’s also written in your law that the testimony of two people is valid. Deuteronomy 17:6; 19:15

¹⁸Me eo a ro testeni ac'hanon va-unan; hag an Tad en deus va c'haset a ro ivez testeni ac'hanon.

¹⁸ I am one who testifies about myself, and the Father who sent me testifies about me.”

¹⁹Lavarout a rejont eta dezhañ: Pelec'h emañ da Dad? Jezuz a respontas: C'hwi n'anavezit na me, na va Zad. Mar anavezfec'h ac'hanon, ec'h anavezfec'h ivez va Zad.

¹⁹They said therefore to him, “Where is your Father?” Jesus answered, “You know neither me, nor my Father. If you knew me, you would know my Father also.”

²⁰Jezuz a lavaras ar c'homzoù-mañ el lec'h ma oa an teñzor, o kelenn en templ; ha den ne groge ennañ, rak e eur ne oa ket deuet c'hoazh.

²⁰Jesus spoke these words in the treasury, as he taught in the temple. Yet no one arrested him, because his hour had not yet come.

²¹Jezuz a lavaras dezho c'hoazh: Mont a ran kuit, ha c'hwi am c'hlasko, hag e varvot en ho pec'hed; ne c'hellit ket dont e-lec'h ez an.

²¹Jesus said therefore again to them, “I am going away, and you will seek me, and you will die in your sins. Where I go, you can’t come.”

²²Ar Yuzevien a lavare eta: En em lazhañ a raio e-unan, peogwir e lavar: c'hwi ne c'hellit ket dont e-lec'h ez an.

²²The Jews therefore said, “Will he kill himself, that he says, ‘Where I am going, you can’t come?’ ”

²³Hag eñ a lavaras dezho: C'hwi a zo eus traoñ, me a zo eus krec'h. C'hwi a zo eus ar bed-mañ; me n'on ket eus ar bed-mañ.

²³He said to them, “You are from beneath. I am from above. You are of this world. I am not of this world.

²⁴Setu perak em eus lavaret deoc'h e varvot en ho pec'hedoù: rak ma ne gredit ket ar pezh emaon, c'hwi a varvo en ho pec'hedoù.

²⁴ I said therefore to you that you will die in your sins; for unless you believe that I am or, I AM he, you will die in your sins.”

²⁵Lavarout a rejont eta dezhañ: Piv out-te? Ha Jezuz a lavaras dezho: Ar pezh a lavaran deoc'h abaoe ar penn-kentañ.

²⁵They said therefore to him, “Who are you?” Jesus said to them, “Just what I have been saying to you from the beginning.

²⁶Kalz a draoù am eus da lavarout ac'hanoc'h ha da varn ennoc'h; met an hini en deus va c'haset a zo gwirion, hag ar pezh am eus klevet digantañ, a lavaran d'ar bed.

²⁶ I have many things to speak and to judge concerning you. However he who sent me is true; and the things which I heard from him, these I say to the world.”

²⁷Ne gomprenjont ket e komze dezho eus an Tad.

²⁷They didn’t understand that he spoke to them about the Father.

²⁸Ha Jezuz a lavaras dezho: Pa ho po savet Mab an den, neuze ec'h anavezot ar pezh emaon, ha penaos ne ran netra ac'hanon va-unan, met e lavaran an traoù evel m'en deus va Zad o desket din.

²⁸Jesus therefore said to them, “When you have lifted up the Son of Man, then you will know that I am he, and I do nothing of myself, but as my Father taught me, I say these things.

²⁹An hini en deus va c'haset a zo ganin. Hag an Tad n'en deus ket va lezet va-unan, abalamour ma ran atav ar pezh a blij dezhañ.

²⁹ He who sent me is with me. The Father hasn’t left me alone, for I always do the things that are pleasing to him.”

³⁰Evel ma lavare Jezuz an traoù-se, kalz a gredas ennañ.

³⁰As he spoke these things, many believed in him.

³¹Jezuz a lavaras eta d'ar Yuzevien o devoa kredet ennañ: Mar chomit em ger, emaoc'h e gwirionez va diskibien.

³¹Jesus therefore said to those Jews who had believed him, “If you remain in my word, then you are truly my disciples.

³²Anavezout a reot ar wirionez, hag ar wirionez ho tizereo.

³² You will know the truth, and the truth will make you free.” Psalm 119:45

³³Respont a rejont dezhañ: Ni a zo eus lignez Abraham, ha biskoazh n'omp bet mevelien da zen; penaos eta e lavarez: C'hwi a vo lakaet dieub?

³³They answered him, “We are Abraham’s seed, and have never been in bondage to anyone. How do you say, ‘You will be made free?’ ”

³⁴Jezuz a respontas dezho: E gwirionez, e gwirionez, me a lavar deoc'h, an hini en em ro d'ar pec'hed a zo mevel d'ar pec'hed.

³⁴Jesus answered them, “Most certainly I tell you, everyone who commits sin is the bondservant of sin.

³⁵Hag ar mevel ne chom ket atav en ti; met ar mab a chom ennañ atav.

³⁵ A bondservant doesn’t live in the house forever. A son remains forever.

³⁶Mar en deus ar Mab eta ho tizereet, c'hwi a vo e gwirionez dieub.

³⁶ If therefore the Son makes you free, you will be free indeed.

³⁷Gouzout a ran oc'h lignez Abraham, met c'hwi a glask va lazhañ abalamour na gav ket va ger a zigor en ho kalon.

³⁷ I know that you are Abraham’s seed, yet you seek to kill me, because my word finds no place in you.

³⁸Me a lavar ar pezh am eus gwelet e ti va Zad; ha c'hwi ivez, c'hwi a ra ar pezh hoc'h eus gwelet e ti ho tad.

³⁸ I say the things which I have seen with my Father; and you also do the things which you have seen with your father.”

³⁹Int a respontas dezhañ: Hon tad eo Abraham. Jezuz a lavaras dezho: Ma vijec'h bugale Abraham, c'hwi a raje oberoù Abraham.

³⁹They answered him, “Our father is Abraham.” Jesus said to them, “If you were Abraham’s children, you would do the works of Abraham.

⁴⁰Met bremañ, c'hwi a glask va lazhañ, me, un den en deus lavaret deoc'h ar wirionez am eus desket gant Doue; Abraham n'en deus ket graet kement-se.

⁴⁰ But now you seek to kill me, a man who has told you the truth, which I heard from God. Abraham didn’t do this.

⁴¹C'hwi a ra oberoù ho tad. Lavarout a rejont eta dezhañ: Ni n'omp ket bet ganet eus un avoultriezh; un Tad hepken hon eus, Doue eo.

⁴¹ You do the works of your father.” They said to him, “We were not born of sexual immorality. We have one Father, God.”

⁴²Jezuz a lavaras dezho: Ma vije Doue ho Tad, e karjec'h ac'hanon, abalamour ma'z on deuet eus Doue, hag a-berzh Doue e teuan; rak n'on ket deuet ac'hanon va-unan, met eñ eo an hini en deus va c'haset.

⁴²Therefore Jesus said to them, “If God were your father, you would love me, for I came out and have come from God. For I haven’t come of myself, but he sent me.

⁴³Perak ne gomprenit ket va lavar? Abalamour da-se, ne c'hellit ket selaou va c'homz.

⁴³ Why don’t you understand my speech? Because you can’t hear my word.

⁴⁴Ho tad, a ziskennit anezhañ, eo an diaoul, ha c'hwi a fell deoc'h ober c'hoantoù ho tad. Lazher-den eo bet adalek ar penn-kentañ, ha n'en deus ket kendalc'het er wirionez, dre ma n'eus ket a wirionez ennañ. Pa lavar ar gaou, e komz eus ar pezh a zo ennañ e-unan, rak gaouiat eo, ha tad d'ar gaou.

⁴⁴ You are of your father, the devil, and you want to do the desires of your father. He was a murderer from the beginning, and doesn’t stand in the truth, because there is no truth in him. When he speaks a lie, he speaks on his own; for he is a liar, and its father.

⁴⁵Met abalamour ma lavaran ar wirionez, ne gredit ket ac'hanon.

⁴⁵ But because I tell the truth, you don’t believe me.

⁴⁶Piv ac'hanoc'h a gendrec'ho ac'hanon a bec'hed? Mar lavaran ar wirionez, perak ne gredit ket ac'hanon?

⁴⁶ Which of you convicts me of sin? If I tell the truth, why do you not believe me?

⁴⁷An hini a zo eus Doue a selaou komzoù Doue; dre-se c'hwi ne selaouit ket, abalamour n'oc'h ket eus Doue.

⁴⁷ He who is of God hears the words of God. For this cause you don’t hear, because you are not of God.”

⁴⁸Ar Yuzevien a respontas dezhañ: Ha n'hon eus ket lavaret mat penaos out ur Samaritan, ha penaos ez eus un diaoul ennout?

⁴⁸Then the Jews answered him, “Don’t we say well that you are a Samaritan, and have a demon?”

⁴⁹Jezuz a respontas: Ne'm eus ket un diaoul, met enoriñ a ran va Zad, ha c'hwi a zizenor ac'hanon.

⁴⁹Jesus answered, “I don’t have a demon, but I honor my Father, and you dishonor me.

⁵⁰Ne glaskan ket va gloar, bez' ez eus unan hag e glask, ha barn a ra.

⁵⁰ But I don’t seek my own glory. There is one who seeks and judges.

⁵¹E gwirionez, e gwirionez, me a lavar deoc'h: mar mir unan bennak va ger, ne welo biken ar marv.

⁵¹ Most certainly, I tell you, if a person keeps my word, he will never see death.”

⁵²Ar Yuzevien a lavaras dezhañ: Anavezout a reomp bremañ ez eus un diaoul ennout; Abraham a zo marv, hag ar brofeded ivez, ha te a lavar: Mar mir unan bennak va ger, ne welo biken ar marv.

⁵²Then the Jews said to him, “Now we know that you have a demon. Abraham died, and the prophets; and you say, ‘If a man keeps my word, he will never taste of death.’

⁵³Ha brasoc'h out eget Abraham hon tad, hag a zo marv? Ar brofeded ivez a zo marv. Da biv e fell dit en em dremen?

⁵³Are you greater than our father, Abraham, who died? The prophets died. Who do you make yourself out to be?”

⁵⁴Jezuz a respontas dezho: Mar tennan gloar ac'hanon va-unan, va gloar n'eo netra; va Zad eo an hini a ro gloar din, an hini a lavarit eo ho Toue.

⁵⁴Jesus answered, “If I glorify myself, my glory is nothing. It is my Father who glorifies me, of whom you say that he is our God.

⁵⁵Koulskoude, n'hoc'h eus ket e anavezet, met me a anavez anezhañ; ha ma lavarfen n'anavezan ket anezhañ, e vefen ur gaouiad eveldoc'h; met anavezout a ran anezhañ hag e viran e c'her.

⁵⁵ You have not known him, but I know him. If I said, ‘I don’t know him,’ I would be like you, a liar. But I know him, and keep his word.

⁵⁶Abraham ho tad en deus tridet gant al levenez, o soñjal e tlee gwelout va deiz; hag e welet en deus, hag eo en em laouenaet.

⁵⁶ Your father Abraham rejoiced to see my day. He saw it, and was glad.”

⁵⁷Ar Yuzevien a lavaras dezhañ: Te ne'c'h eus ket c'hoazh hanter kant vloaz, hag ac'h eus gwelet Abraham?

⁵⁷The Jews therefore said to him, “You are not yet fifty years old, and have you seen Abraham?”

⁵⁸Jezuz a lavaras dezho: E gwirionez, e gwirionez, me a lavar deoc'h, a-raok ma voe Abraham, emaon.

⁵⁸Jesus said to them, “Most certainly, I tell you, before Abraham came into existence, I AM. or, I am ”

⁵⁹Neuze e kemerjont mein evit o zeurel gantañ; met Jezuz en em guzhas hag a yeas er-maez eus an templ [o tremen dre o c'hreiz, hag evel-se ez eas kuit].

⁵⁹Therefore they took up stones to throw at him, but Jesus was hidden, and went out of the temple, having gone through their midst, and so passed by.