1Anak ko, kong ikaw mahimong magpapasalig alang sa imong isigkatawo, Kong ikaw sa imong mga kamot makadagmal sa usa ka dumuloong;
1My son! if thou hast been surety for thy friend, Hast stricken for a stranger thy hand,
2Ikaw nabitik tungod sa mga pulong sa imong baba, Ikaw nadakpan tungod sa mga pulong sa imong baba.
2Hast been snared with sayings of thy mouth, Hast been captured with sayings of thy mouth,
3Buhata kini karon, anak ko, ug gumawas ka sa imong kaugalingon, Sanglit ikaw nagapus sa kamot sa imong isigkatawo: Lakaw, magpaubos ka sa imong kaugalingon, ug magpakilooy sa imong isigkatawo;
3Do this now, my son, and be delivered, For thou hast come into the hand of thy friend. Go, trample on thyself, and strengthen thy friend,
4Ayaw paghatagi ug katulog ang imong mga mata, Ni paghinanok ang imong mga tabon-tabon;
4Give not sleep to thine eyes, And slumber to thine eyelids,
5Gumawas ka sa imong kaugalingon ingon sa usa ka lagsaw gikan sa kamot sa mangangayam , Ug ingon sa usa ka langgam gikan sa kamot sa mangangayam sa langgam.
5Be delivered as a roe from the hand, And as a bird from the hand of a fowler.
6Umadto ka sa olmigas, ikaw nga tapulan; Palandunga ang iyang mga dalan, ug pagmaalamon:
6Go unto the ant, O slothful one, See her ways and be wise;
7Nga bisan walay pangulo, Capatas, kun punoan,
7Which hath not captain, overseer, and ruler,
8Nagaandam sa iyang kalan-on sa ting-init, Ug nagahipos sa iyang makaon sa ting-ani.
8She doth prepare in summer her bread, She hath gathered in harvest her food.
9Unsa ang kadugayon nga ikaw matulog, Oh tapulan? Anus-a ka mobangon gikan sa imong pagkatulog?
9Till when, O slothful one, dost thou lie? When dost thou arise from thy sleep?
10Usa ka diyutay nga pagkatulog, usa ka diyutay nga paghinanok, Usa ka diyutay nga pagkiyugpos sa mga kamot aron sa pagkatulog:
10A little sleep, a little slumber, A little clasping of the hands to rest,
11Busa ang imong pagkakabus modangat ingon sa usa ka tulisan, Ug ang imong kawalad-on ingon sa usa ka tawo nga may hinagiban.
11And thy poverty hath come as a traveller, And thy want as an armed man.
12Usa ka tawo nga walay hinungdan, usa ka tawo sa kasal-anan, Mao siya nga nagalakat nga may usa ka masukihong baba;
12A man of worthlessness, a man of iniquity, Walking [with] perverseness of mouth,
13Nga nagapangidhat sa iyang mga mata, nga namulong uban sa iyang mga tiil, Nga nagabuhat ug mga ilhanan uban sa iyang mga tudlo;
13Winking with his eyes, speaking with his feet, Directing with his fingers,
14Sa kang kinsang kasingkasing anaa ang pagkamasukihon, Nga nagalalang ug dautan sa kanunay, Nga nagapugas sa pagpakiglalis.
14Frowardness [is] in his heart, devising evil at all times, Contentions he sendeth forth.
15Busa ang iyang kalisdanan modangat sa hinanali; Sa usa ka hinanali siya mabungkag, ug nga niana walay arang ikatabang.
15Therefore suddenly cometh his calamity, Instantly he is broken — and no healing.
16Adunay unom ka butang nga gidumtan ni Jehova; Oo, pito nga maoy dulumtanan niya:
16These six hath Jehovah hated, Yea, seven [are] abominations to His soul.
17Mapahitas-ong mga mata, usa ka dila nga bakakon, Ug mga kamot nga nag-ula sa dugo nga inocente;
17Eyes high — tongues false — And hands shedding innocent blood —
18Usa ka kasingkasing nga nagalalang sa dautang mga tinguha, Mga tiil nga matulin nga modalagan ngadto sa binilyako,
18A heart devising thoughts of vanity — Feet hasting to run to evil —
19Usa ka bakakon nga saksi nga nagapamulong ug mga bakak, Ug kadto nga nagapugas sa pagkalalis sa mga kaigsoonan.
19A false witness [who] doth breathe out lies — And one sending forth contentions between brethren.
20Anak ko, bantayi ang sugo sa imong amahan, Ug ayaw pagbiyai ang balaod sa imong inahan:
20Keep, my son, the command of thy father, And leave not the law of thy mother.
21Bugkuson mo sila kanunay sa imong kasingkasing; Ibaligtos sila sa imong liog.
21Bind them on thy heart continually, Tie them on thy neck.
22Sa diha nga ikaw magalakaw, kini magatultol kanimo; Sa diha nga ikaw matulog, kini magabantay kanimo; Ug sa diha nga ikaw mahigmata kini makigsulti kanimo.
22In thy going up and down, it leadeth thee, In thy lying down, it watcheth over thee, And thou hast awaked — it talketh [with] thee.
23Kay ang sugo maoy usa ka lamparahan; ug ang balaod maoy suga; Ug ang pagbadlong sa pahamatngon maoy dalan sa kinabuhi:
23For a lamp [is] the command, And the law a light, And a way of life [are] reproofs of instruction,
24Sa pagpalikay kanimo gikan sa dautang babaye, Gikan sa pag-uloulo sa dila sa dumuloong.
24To preserve thee from an evil woman, From the flattery of the tongue of a strange woman.
25Ayaw kaibug sa iyang kaanyag diha sa imong kasingkasing; Ni pabihag ikaw kaniya uban sa mga tabontabon sa iyang mga mata.
25Desire not her beauty in thy heart, And let her not take thee with her eyelids.
26Kay tungod sa usa ka babaye nga bigaon ang usa ka tawo mataral lamang ngadto sa usa ka tipak nga tinapay; Ug ang babayeng mananapaw mangita alang sa bililhon nga kinabuhi.
26For a harlot consumeth unto a cake of bread, And an adulteress the precious soul hunteth.
27Makadala ba ang usa ka tawo ug kalayo sa iyang sabakan, Ug ang iyang mga sapot dili ba masunog?
27Doth a man take fire into his bosom, And are his garments not burnt?
28Kun makalakat ba ang usa ka tawo ibabaw sa mainit nga mga baga, Ug ang iyang mga tiil dili ba mapagtong?
28Doth a man walk on the hot coals, And are his feet not scorched?
29Busa siya nga moadto sa asawa sa iyang isigkatawo; Bisan kinsa nga makapanghilabut kaniya dili gayud makagawas sa silot.
29So [is] he who hath gone in unto the wife of his neighbour, None who doth touch her is innocent.
30Ang mga tawo dili magatamay sa usa ka kawatan, kong siya mangawat Aron sa pagtagbaw sa iyang kaugalingon sa diha nga siya pagagutom:
30They do not despise the thief, When he stealeth to fill his soul when he is hungry,
31Apan kong siya hidakpan, magauli siya sa pito ka pilo nga gidaghanon; Siya magahatag sa tanan niyang manggad sa iyang balay.
31And being found he repayeth sevenfold, All the substance of his house he giveth.
32Siya nga makapanapaw sa usa ka babaye maoy tawong walay salabutan: Siya nagabuhat niini aron sa paglaglag sa iyang kaugalingong kalag.
32He who committeth adultery [with] a woman lacketh heart, He is destroying his soul who doth it.
33Ang mga samad ug pagkawalay dungog mao ang iyang mamakuha; Ug ang iyang pagkawalay-ulaw dili na gayud mapapas
33A stroke and shame he doth find, And his reproach is not wiped away,
34Kay ang pangabugho mao ang kapungot sa usa ka tawo; Ug siya dili mopasaylo sa adlaw sa pagpanimalus.
34For jealousy [is] the fury of a man, And he doth not spare in a day of vengeance.
35Siya dili motagad ug bisan unsang paglukat; Ni matagbaw siya bisan pa kong hatagan mo ug daghang mga gasa.
35He accepteth not the appearance of any atonement, Yea, he doth not consent, Though thou dost multiply bribes!