1Ang mga proverbio ni Salomon anak nga lalake ni David, hari sa Israel:
1Provérbios de Salomão, filho de Davi, rei de Israel:
2Sa paghibalo sa kaalam ug pahamangno; Sa pag-ila sa mga pulong salabutan;
2Para se conhecer a sabedoria e a instrução; para se entenderem as palavras de inteligência;
3Sa pagdawat sa pahamangno sa maalamon nga pagbuhat, Sa pagkamatarung ug sa justicia ug sa pagkatul-id;
3para se instruir em sábio procedimento, em retidão, justiça e eqüidade;
4Sa paghatag ug salabutan sa mga walay-pagtagad, Alang sa batan-ong lalake ang kahibalo ug kabuot:
4para se dar aos simples prudência, e aos jovens conhecimento e bom siso.
5Aron ang tawo nga manggialamon makadungog, ug magadugang sa kinaadman; Ug aron ang tawo nga masinabuton makabaton sa maayong mga tambag:
5Ouça também, o sábio e cresça em ciência, e o entendido adquira habilidade,
6Sa pagsabut sa usa ka proverbio, ug sa usa ka pulong salabton, Mga pulong sa manggialamon, ug sa ilang mga tigmo.
6para entender provérbios e parábolas, as palavras dos sábios, e seus enigmas.
7Ang pagkahadlok kang Jehova maoy sinugdan sa kahibalo; Apan ang mga buangbuang nagatamay sa kaalam ug pahamangno.
7O temor do Senhor é o princípio do conhecimento; mas os insensatos desprezam a sabedoria e a instrução.
8Anak ko, pamatia ang pahamangno sa imong amahan, Ug ayaw pagbiyai ang pagtulon-an sa imong inahan:
8Filho meu, ouve a instrução de teu pai, e não deixes o ensino de tua mãe.
9Kay sila maingon sa usa ka purongpurong bulak sa gracia sa imong ulo, Ug mga kulentas sa imong liog.
9Porque eles serão uma grinalda de graça para a tua cabeça, e colares para o teu pescoço.
10Anak ko, kong ang mga makasasala mag-ulog-ulog kanimo, Ayaw pag-uyon kanila.
10Filho meu, se os pecadores te quiserem seduzir, não consintas.
11Kong sila moingon: Umuban ka kanamo, Managbanhig kita alang sa dugo; Managbanhig kita sa tago alang sa inocente sa walay pasikaran;
11Se disserem: Vem conosco; embosquemo-nos para derramar sangue; espreitemos sem razão o inocente;
12Lamyon nato sila nga buhi ingon sa Sheol, Ug ang tibook, ingon niadtong nangahulog sa gahong;
12traguemo-los vivos, como o Seol, e inteiros como os que descem � cova;
13Makaplagan ta ang tanang bililhon nga manggad; Pagapun-on ta ang atong mga balay sa inagaw;
13acharemos toda sorte de bens preciosos; encheremos as nossas casas de despojos;
14Mag-ambitay kita sa imong kapalaran sa among taliwala; Usahon ta ang atong puntil:
14lançarás a tua sorte entre nós; teremos todos uma só bolsa;
15Anak ko, ayaw paglakat sa dalan uban kanila; Ilikay ang imong tiil gikan sa ilang alagianan:
15filho meu, não andes no caminho com eles; guarda da sua vereda o teu pé,
16Kay ang ilang mga tiil nanagdalagan ngadto sa kadautan, Ug sila nanagdali aron sa pag-ula ug dugo.
16porque os seus pés correm para o mal, e eles se apressam a derramar sangue.
17Kay sa kawang lamang ang pukot nga giladlad Diha sa atubangan sa bisan unsang langgam:
17Pois debalde se estende a rede � vista de qualquer ave.
18Ug sila nanaghubong tungod sa ilang kaugalingong dugo; Sila nagabanhig sa tago alang sa ilang kaugalingong mga kinabuhi.
18Mas estes se põem em emboscadas contra o seu próprio sangue, e as suas próprias vidas espreitam.
19Busa mao man ang mga dalan sa tagsatagsa nga hakog sa ganancia; Kini nagakuha sa kinabuhi sa mga tag-iya niana.
19Tais são as veredas de todo aquele que se entrega � cobiça; ela tira a vida dos que a possuem.
20Ang kaalam nagasinggit sa makusog sa kadalanan; Siya nagasulti sa iyang tingog diha sa halapad nga mga dapit;
20A suprema sabedoria altissonantemente clama nas ruas; nas praças levanta a sua voz.
21Siya nagasinggit sa mga masabang dapit sa kadalanan; Sa dapit sa mga ganghaan, Diha sa ciudad, siya nagasulti sa iyang mga pulong:
21Do alto dos muros clama; �s entradas das portas e na cidade profere as suas palavras:
22Unsang kadugayon, kamo nga mga walay-pagtagad, nga higugmaon ninyo ang pagkawalay-pagtagad? Ug ang mga mayubiton mahimuot kanila sa pagyubit, Ug ang mga buang sa pagdumot sa kinaadman?
22Até quando, ó estúpidos, amareis a estupidez? e até quando se deleitarão no escárnio os escarnecedores, e odiarão os insensatos o conhecimento?
23Bumalik kamo sa akong pagbadlong: Ania karon, ibubo ko ang akong espiritu sa ibabaw ninyo; Akong ipahibalo ang akong mga pulong kaninyo.
23Convertei-vos pela minha repreensão; eis que derramarei sobre vós o meu; espírito e vos farei saber as minhas palavras.
24Tungod kay ako nagtawag, ug kamo mingbalibad; Akong gibayaw ang akong kamot, ug walay tawo nga nagtagad;
24Mas, porque clamei, e vós recusastes; porque estendi a minha mão, e nao houve quem desse atenção;
25Apan gisalikway ninyo ang tanan ko nga tambag, Ug dili mobuot sa akong pagbad-long:
25antes desprezastes todo o meu conselho, e não fizestes caso da minha repreensão;
26Ako usab mokatawa sa adlaw sa inyong pagkaalaut; Ako magatamay sa diha nga moabut ang inyong kahadlok;
26também eu me rirei no dia da vossa calamidade; zombarei, quando sobrevier o vosso terror,
27Sa diha nga moabut ang inyong kahadlok sama sa usa ka bagyo, Ug moabut ang inyong pagkaalaut sama sa usa ka alimpulos; Sa diha nga ang kasakit ug kaguol modangat kaninyo.
27quando o terror vos sobrevier como tempestade, e a vossa calamidade passar como redemoinho, e quando vos sobrevierem aperto e angústia.
28Unya sila magasangpit kanako, apan ako dili motubag; Sila magapangita nga masingkamoton kanako, apan sila dili makakaplag kanako.
28Então a mim clamarão, mas eu não responderei; diligentemente me buscarão, mas não me acharão.
29Tungod kay ilang gidumtan ang kinaadman, Ug wala magpili sa pagkahadlok kang Jehova,
29Porquanto aborreceram o conhecimento, e não preferiram o temor do Senhor;
30Sila wala mobuot sa akong tambag, Sila nagtamay sa tanan ko nga pagbadlong.
30não quiseram o meu conselho e desprezaram toda a minha repreensão;
31Busa sila magakaon sa bunga sa ilang kaugalingong dalan, Ug mangabusog sa ilang kaugalingong mga lalang.
31portanto comerão do fruto do seu caminho e se fartarão dos seus próprios conselhos.
32Kay ang pagkasukihan sa mga tawong walay-pagtagad mopatay kanila, Ug ang mapasagarong pagpatuyang sa mga buang molaglag kanila.
32Porque o desvio dos néscios os matará, e a prosperidade dos loucos os destruirá.
33Apan bisan kinsa nga mamati kanako magapuyo sa kasigurohan, Ug magamalinawon nga walay kahadlok sa kadautan.
33Mas o que me der ouvidos habitará em segurança, e estará tranqüilo, sem receio do mal.