1 Paid ag ymffrostio ynglu375?n ag yfory, oherwydd ni wyddost beth a ddigwydd mewn diwrnod.
1Boast not thyself of to-morrow, For thou knowest not what a day bringeth forth.
2 Gad i ddieithryn dy ganmol, ac nid dy enau dy hun; un sy'n estron, ac nid dy wefusau dy hun.
2Let another praise thee, and not thine own mouth, A stranger, and not thine own lips.
3 Y mae pwysau mewn carreg, a thywod yn drwm, ond y mae casineb y ffu373?l yn drymach na'r ddau.
3A stone [is] heavy, and the sand [is] heavy, And the anger of a fool Is heavier than they both.
4 Y mae dicter yn greulon, a digofaint fel llifeiriant, ond pwy a all sefyll o flaen cenfigen?
4Fury [is] fierce, and anger [is] overflowing, And who standeth before jealousy?
5 Y mae cerydd agored yn well na chariad a guddir.
5Better [is] open reproof than hidden love.
6 Y mae dyrnodiau cyfaill yn ddidwyll, ond cusanau gelyn yn dwyllodrus.
6Faithful are the wounds of a lover, And abundant the kisses of an enemy.
7 Y mae un wedi ei ddigoni yn gwrthod m�l, ond i'r newynog, melys yw popeth chwerw.
7A satiated soul treadeth down a honeycomb, And [to] a hungry soul every bitter thing [is] sweet.
8 Fel aderyn yn crwydro o'i nyth, felly y mae rhywun sy'n crwydro o'i gynefin.
8As a bird wandering from her nest, So [is] a man wandering from his place.
9 Y mae olew a phersawr yn llawenhau'r galon, a mwynder cyfaill yn cyfarwyddo'r enaid.
9Ointment and perfume rejoice the heart, And the sweetness of one`s friend — from counsel of the soul.
10 Paid � chefnu ar dy gyfaill a chyfaill dy rieni, a phaid � mynd i du375? dy frawd yn nydd dy adfyd. Y mae cyfaill agos yn well na brawd ymhell.
10Thine own friend, and the friend of thy father, forsake not, And the house of thy brother enter not In a day of thy calamity, Better [is] a near neighbour than a brother afar off.
11 Fy mab, bydd ddoeth, a llawenha fy nghalon; yna gallaf roi ateb i'r rhai sy'n fy amharchu.
11Be wise, my son, and rejoice my heart. And I return my reproacher a word.
12 Y mae'r craff yn gweld perygl ac yn ei osgoi, ond y mae'r gwirion yn mynd rhagddo ac yn talu am hynny.
12The prudent hath seen the evil, he is hidden, The simple have passed on, they are punished.
13 Cymer wisg y sawl sy'n mynd yn feichiau dros ddyn dieithr, a chadw hi'n ernes o'i addewid ar ran dieithryn.
13Take his garment, when a stranger hath been surety, And for a strange woman pledge it.
14 Y mae'r un sy'n bendithio'i gyfaill � llef uchel, ac yn codi'n fore i wneud hynny, yn cael ei ystyried yn un sy'n ei felltithio.
14Whoso is saluting his friend with a loud voice, In the morning rising early, A light thing it is reckoned to him.
15 Diferion parhaus ar ddiwrnod glawog, tebyg i hynny yw gwraig yn cecru;
15A continual dropping in a day of rain, And a woman of contentions are alike,
16 y mae ei hatal fel ceisio atal y gwynt, neu fel un yn ceisio dal olew yn ei law.
16Whoso is hiding her hath hidden the wind, And the ointment of his right hand calleth out.
17 Y mae haearn yn hogi haearn, ac y mae pob un hogi meddwl ei gyfaill.
17Iron by iron is sharpened, And a man sharpens the face of his friend.
18 Yr un sy'n gofalu am ffigysbren sy'n bwyta'i ffrwyth, a'r sawl sy'n gwylio tros ei feistr sy'n cael anrhydedd.
18The keeper of a fig-tree eateth its fruit, And the preserver of his master is honoured.
19 Fel yr adlewyrchir wyneb mewn du373?r, felly y mae'r galon yn ddrych o'r unigolyn.
19As [in] water the face [is] to face, So the heart of man to man.
20 Ni ddigonir Sheol nac Abadon, ac ni ddiwellir llygaid neb ychwaith.
20Sheol and destruction are not satisfied, And the eyes of man are not satisfied.
21 Y mae tawddlestr i'r arian, a ffwrnais i'r aur, felly y profir cymeriad gan ganmoliaeth.
21A refining pot [is] for silver, and a furnace for gold, And a man according to his praise.
22 Er iti bwyo'r ff�l � phestl mewn morter yn gymysg �'r grawn m�n, eto ni elli yrru ei ffolineb allan ohono.
22If thou dost beat the foolish in a mortar, Among washed things — with a pestle, His folly turneth not aside from off him.
23 Gofala'n gyson am dy braidd, a rho sylw manwl i'r ddiadell;
23Know well the face of thy flock, Set thy heart to the droves,
24 oherwydd nid yw cyfoeth yn para am byth, na choron o genhedlaeth i genhedlaeth.
24For riches [are] not to the age, Nor a crown to generation and generation.
25 Ar �l cario'r gwair, ac i'r adladd ymddangos, a chasglu gwair y mynydd,
25Revealed was the hay, and seen the tender grass, And gathered the herbs of mountains.
26 yna cei ddillad o'r u373?yn, a phris y tir o'r bychod geifr,
26Lambs [are] for thy clothing, And the price of the field [are] he-goats,
27 a bydd digon o laeth geifr yn ymborth i ti a'th deulu, ac yn gynhaliaeth i'th forynion.
27And a sufficiency of goats` milk [is] for thy bread, For bread to thy house, and life to thy damsels!