1 Yn y dyddiau hynny aeth gorchymyn allan oddi wrth Cesar Awgwstus i gofrestru'r holl Ymerodraeth.
1Now it happened in those days, that a decree went out from Caesar Augustus that all the world should be enrolled.
2 Digwyddodd y cofrestru cyntaf hwn pan oedd Cyrenius yn llywodraethu ar Syria.
2This was the first enrollment made when Quirinius was governor of Syria.
3 Aeth pawb felly i'w gofrestru, pob un i'w dref ei hun.
3All went to enroll themselves, everyone to his own city.
4 Oherwydd ei fod yn perthyn i du375? a theulu Dafydd, aeth Joseff i fyny o dref Nasareth yng Ngalilea i Jwdea, i dref Dafydd a elwir Bethlehem,
4Joseph also went up from Galilee, out of the city of Nazareth, into Judea, to the city of David, which is called Bethlehem, because he was of the house and family of David;
5 i ymgofrestru ynghyd � Mair ei ddyweddi; ac yr oedd hi'n feichiog.
5to enroll himself with Mary, who was pledged to be married to him as wife, being pregnant.
6 Pan oeddent yno, cyflawnwyd yr amser iddi esgor,
6It happened, while they were there, that the day had come that she should give birth.
7 ac esgorodd ar ei mab cyntafanedig; a rhwymodd ef mewn dillad baban a'i osod mewn preseb, am nad oedd lle iddynt yn y gwesty.
7She brought forth her firstborn son, and she wrapped him in bands of cloth, and laid him in a feeding trough, because there was no room for them in the inn.
8 Yn yr un ardal yr oedd bugeiliaid allan yn y wlad yn gwarchod eu praidd liw nos.
8There were shepherds in the same country staying in the field, and keeping watch by night over their flock.
9 A safodd angel yr Arglwydd yn eu hymyl a disgleiriodd gogoniant yr Arglwydd o'u hamgylch; a daeth arswyd arnynt.
9Behold, an angel of the Lord stood by them, and the glory of the Lord shone around them, and they were terrified.
10 Yna dywedodd yr angel wrthynt, "Peidiwch ag ofni, oherwydd wele, yr wyf yn cyhoeddi i chwi y newydd da am lawenydd mawr a ddaw i'r holl bobl:
10The angel said to them, “Don’t be afraid, for behold, I bring you good news of great joy which will be to all the people.
11 ganwyd i chwi heddiw yn nhref Dafydd, Waredwr, yr hwn yw'r Meseia, yr Arglwydd;
11For there is born to you, this day, in the city of David, a Savior, who is Christ the Lord.
12 a dyma'r arwydd i chwi: cewch hyd i'r un bach wedi ei rwymo mewn dillad baban ac yn gorwedd mewn preseb."
12This is the sign to you: you will find a baby wrapped in strips of cloth, lying in a feeding trough.”
13 Yn sydyn ymddangosodd gyda'r angel dyrfa o'r llu nefol, yn moli Duw gan ddweud:
13Suddenly, there was with the angel a multitude of the heavenly army praising God, and saying,
14 "Gogoniant yn y goruchaf i Dduw, ac ar y ddaear tangnefedd ymhlith y rhai sydd wrth ei fodd."
14“Glory to God in the highest, on earth peace, good will toward men.”
15 Wedi i'r angylion fynd ymaith oddi wrthynt i'r nef, dechreuodd y bugeiliaid ddweud wrth ei gilydd, "Gadewch inni fynd i Fethlehem a gweld yr hyn sydd wedi digwydd, y peth yr hysbysodd yr Arglwydd ni amdano."
15It happened, when the angels went away from them into the sky, that the shepherds said one to another, “Let’s go to Bethlehem, now, and see this thing that has happened, which the Lord has made known to us.”
16 Aethant ar frys, a chawsant hyd i Fair a Joseff, a'r baban yn gorwedd yn y preseb;
16They came with haste, and found both Mary and Joseph, and the baby was lying in the feeding trough.
17 ac wedi ei weld mynegasant yr hyn oedd wedi ei lefaru wrthynt am y plentyn hwn.
17When they saw it, they publicized widely the saying which was spoken to them about this child.
18 Rhyfeddodd pawb a'u clywodd at y pethau a ddywedodd y bugeiliaid wrthynt;
18All who heard it wondered at the things which were spoken to them by the shepherds.
19 ond yr oedd Mair yn cadw'r holl bethau hyn yn ddiogel yn ei chalon ac yn myfyrio arnynt.
19But Mary kept all these sayings, pondering them in her heart.
20 Dychwelodd y bugeiliaid gan ogoneddu a moli Duw am yr holl bethau a glywsant ac a welsant, yn union fel y llefarwyd wrthynt.
20The shepherds returned, glorifying and praising God for all the things that they had heard and seen, just as it was told them.
21 Pan ddaeth yr amser i enwaedu arno ymhen wyth diwrnod, galwyd ef Iesu, yr enw a roddwyd iddo gan yr angel cyn i'w fam feichiogi arno.
21When eight days were fulfilled for the circumcision of the child, his name was called Jesus, which was given by the angel before he was conceived in the womb.
22 Pan ddaeth amser eu puredigaeth yn �l Cyfraith Moses, cymerodd ei rieni ef i fyny i Jerwsalem i'w gyflwyno i'r Arglwydd,
22When the days of their purification according to the law of Moses were fulfilled, they brought him up to Jerusalem, to present him to the Lord
23 yn unol �'r hyn sydd wedi ei ysgrifennu yng Nghyfraith yr Arglwydd: "Pob gwryw cyntafanedig, fe'i gelwir yn sanctaidd i'r Arglwydd";
23(as it is written in the law of the Lord, “Every male who opens the womb shall be called holy to the Lord”), Exodus 13:2,12
24 ac i roi offrwm yn unol �'r hyn sydd wedi ei ddweud yng Nghyfraith yr Arglwydd: "P�r o durturod neu ddau gyw colomen."
24and to offer a sacrifice according to that which is said in the law of the Lord, “A pair of turtledoves, or two young pigeons.” Leviticus 12:8
25 Yn awr yr oedd dyn yn Jerwsalem o'r enw Simeon; dyn cyfiawn a duwiol oedd hwn, yn disgwyl am ddiddanwch Israel; ac yr oedd yr Ysbryd Gl�n arno.
25Behold, there was a man in Jerusalem whose name was Simeon. This man was righteous and devout, looking for the consolation of Israel, and the Holy Spirit was on him.
26 Yr oedd wedi cael datguddiad gan yr Ysbryd Gl�n na welai farwolaeth cyn gweld Meseia'r Arglwydd.
26It had been revealed to him by the Holy Spirit that he should not see death before he had seen the Lord’s Christ. “Christ” (Greek) and “Messiah” (Hebrew) both mean “Anointed One”
27 Daeth i'r deml dan arweiniad yr Ysbryd; a phan ddaeth y rhieni �'r plentyn Iesu i mewn, i wneud ynglu375?n ag ef yn unol ag arfer y Gyfraith,
27He came in the Spirit into the temple. When the parents brought in the child, Jesus, that they might do concerning him according to the custom of the law,
28 cymerodd Simeon ef i'w freichiau a bendithiodd Dduw gan ddweud:
28then he received him into his arms, and blessed God, and said,
29 "Yn awr yr wyt yn gollwng dy was yn rhydd, O Arglwydd, mewn tangnefedd yn unol �'th air;
29“Now you are releasing your servant, Master, according to your word, in peace;
30 oherwydd y mae fy llygaid wedi gweld dy iachawdwriaeth,
30for my eyes have seen your salvation,
31 a ddarperaist yng ngu373?ydd yr holl bobloedd:
31which you have prepared before the face of all peoples;
32 goleuni i fod yn ddatguddiad i'r Cenhedloedd ac yn ogoniant i'th bobl Israel."
32a light for revelation to the nations, and the glory of your people Israel.”
33 Yr oedd ei dad a'i fam yn rhyfeddu at y pethau oedd yn cael eu dweud amdano.
33Joseph and his mother were marveling at the things which were spoken concerning him,
34 Yna bendithiodd Simeon hwy, a dywedodd wrth Fair ei fam, "Wele, gosodwyd hwn er cwymp a chyfodiad llawer yn Israel, ac i fod yn arwydd a wrthwynebir;
34and Simeon blessed them, and said to Mary, his mother, “Behold, this child is set for the falling and the rising of many in Israel, and for a sign which is spoken against.
35 a thithau, trywenir dy enaid di gan gleddyf; felly y datguddir meddyliau calonnau lawer."
35Yes, a sword will pierce through your own soul, that the thoughts of many hearts may be revealed.”
36 Yr oedd proffwydes hefyd, Anna merch Phanuel o lwyth Aser. Yr oedd hon yn oedrannus iawn, wedi byw saith mlynedd gyda'i gu373?r ar �l priodi,
36There was one Anna, a prophetess, the daughter of Phanuel, of the tribe of Asher (she was of a great age, having lived with a husband seven years from her virginity,
37 ac wedi parhau'n weddw nes ei bod yn awr yn bedair a phedwar ugain oed. Ni byddai byth yn ymadael �'r deml, ond yn addoli gan ymprydio a gwedd�o ddydd a nos.
37and she had been a widow for about eighty-four years), who didn’t depart from the temple, worshipping with fastings and petitions night and day.
38 A'r awr honno safodd hi gerllaw a moli Duw, a llefaru am y plentyn wrth bawb oedd yn disgwyl rhyddhad Jerwsalem.
38Coming up at that very hour, she gave thanks to the Lord, and spoke of him to all those who were looking for redemption in Jerusalem.
39 Wedi iddynt gyflawni popeth yn unol � Chyfraith yr Arglwydd, dychwelsant i Galilea, i Nasareth eu tref eu hunain.
39When they had accomplished all things that were according to the law of the Lord, they returned into Galilee, to their own city, Nazareth.
40 Yr oedd y plentyn yn tyfu yn gryf ac yn llawn doethineb; ac yr oedd ffafr Duw arno.
40The child was growing, and was becoming strong in spirit, being filled with wisdom, and the grace of God was upon him.
41 Byddai ei rieni yn teithio i Jerwsalem bob blwyddyn ar gyfer gu373?yl y Pasg.
41His parents went every year to Jerusalem at the feast of the Passover.
42 Pan oedd ef yn ddeuddeng mlwydd oed, aethant i fyny yn unol �'r arfer ar yr u373?yl,
42When he was twelve years old, they went up to Jerusalem according to the custom of the feast,
43 a chadw ei dyddiau yn gyflawn. Ond pan oeddent yn dychwelyd, arhosodd y bachgen Iesu yn Jerwsalem yn ddiarwybod i'w rieni.
43and when they had fulfilled the days, as they were returning, the boy Jesus stayed behind in Jerusalem. Joseph and his mother didn’t know it,
44 Gan dybio ei fod gyda'u cyd-deithwyr, gwnaethant daith diwrnod cyn dechrau chwilio amdano ymhlith eu perthnasau a'u cydnabod.
44but supposing him to be in the company, they went a day’s journey, and they looked for him among their relatives and acquaintances.
45 Wedi methu cael hyd iddo, dychwelsant i Jerwsalem gan chwilio amdano.
45When they didn’t find him, they returned to Jerusalem, looking for him.
46 Ymhen tridiau daethant o hyd iddo yn y deml, yn eistedd yng nghanol yr athrawon, yn gwrando arnynt ac yn eu holi;
46It happened after three days they found him in the temple, sitting in the midst of the teachers, both listening to them, and asking them questions.
47 ac yr oedd pawb a'i clywodd yn rhyfeddu mor ddeallus oedd ei atebion.
47All who heard him were amazed at his understanding and his answers.
48 Pan welodd ei rieni ef, fe'u syfrdanwyd, ac meddai ei fam wrtho, "Fy mhlentyn, pam y gwnaethost hyn inni? Dyma dy dad a minnau yn llawn pryder wedi bod yn chwilio amdanat."
48When they saw him, they were astonished, and his mother said to him, “Son, why have you treated us this way? Behold, your father and I were anxiously looking for you.”
49 Meddai ef wrthynt, "Pam y buoch yn chwilio amdanaf? Onid oeddech yn gwybod mai yn nhu375? fy Nhad y mae'n rhaid i mi fod?"
49He said to them, “Why were you looking for me? Didn’t you know that I must be in my Father’s house?”
50 Ond ni ddeallasant hwy y peth a ddywedodd wrthynt.
50They didn’t understand the saying which he spoke to them.
51 Yna aeth ef i lawr gyda hwy yn �l i Nasareth, a bu'n ufudd iddynt. Cadwodd ei fam y cyfan yn ddiogel yn ei chalon.
51And he went down with them, and came to Nazareth. He was subject to them, and his mother kept all these sayings in her heart.
52 Ac yr oedd Iesu yn cynyddu mewn doethineb, a maintioli, a ffafr gyda Duw a'r holl bobl.
52And Jesus increased in wisdom and stature, and in favor with God and men.