1 Onid yw doethineb yn galw, a deall yn codi ei lais?
1Doesn’t wisdom cry out? Doesn’t understanding raise her voice?
2 Y mae'n sefyll ar y mannau uchel ar fin y ffordd, ac yn ymyl y croesffyrdd;
2On the top of high places by the way, where the paths meet, she stands.
3 Y mae'n galw gerllaw'r pyrth sy'n arwain i'r dref, wrth y fynedfa at y pyrth:
3Beside the gates, at the entry of the city, at the entry doors, she cries aloud:
4 "Arnoch chwi, bobl, yr wyf yn galw, ac atoch chwi, ddynolryw, y daw fy llais.
4“To you men, I call! I send my voice to the sons of mankind.
5 Chwi, y rhai gwirion, dysgwch graffter, a chwithau, ffyliaid, ceisiwch synnwyr.
5You simple, understand prudence. You fools, be of an understanding heart.
6 Gwrandewch, oherwydd traethaf bethau gwerthfawr, a daw geiriau gonest o'm genau.
6Hear, for I will speak excellent things. The opening of my lips is for right things.
7 Traetha fy nhafod y gwir, ac y mae anwiredd yn ffiaidd gan fy ngenau.
7For my mouth speaks truth. Wickedness is an abomination to my lips.
8 Y mae fy holl eiriau yn gywir; nid yw'r un ohonynt yn u373?yr na thraws.
8All the words of my mouth are in righteousness. There is nothing crooked or perverse in them.
9 Y mae'r cyfan yn eglur i'r deallus, ac yn uniawn i'r un sy'n ceisio gwybodaeth.
9They are all plain to him who understands, right to those who find knowledge.
10 Derbyniwch fy nghyfarwyddyd yn hytrach nag arian, oherwydd gwell yw nag aur.
10Receive my instruction rather than silver; knowledge rather than choice gold.
11 Yn wir, y mae doethineb yn well na gemau, ac ni all yr holl bethau dymunol gystadlu � hi.
11For wisdom is better than rubies. All the things that may be desired can’t be compared to it.
12 Yr wyf fi, doethineb, yn byw gyda chraffter, ac wedi cael gwybodaeth a synnwyr.
12“I, wisdom, have made prudence my dwelling. Find out knowledge and discretion.
13 Ofn yr ARGLWYDD yw cas�u drygioni; yr wyf yn ffieiddio balchder ac uchelgais, ffordd drygioni a geiriau traws.
13The fear of Yahweh is to hate evil. I hate pride, arrogance, the evil way, and the perverse mouth.
14 Fy eiddo i yw cyngor a chraffter, a chennyf fi y mae deall a gallu.
14Counsel and sound knowledge are mine. I have understanding and power.
15 Trwof fi y teyrnasa brenhinoedd, ac y llunia llywodraethwyr ddeddfau cyfiawn.
15By me kings reign, and princes decree justice.
16 Trwof fi y caiff tywysogion awdurdod, ac y barna penaethiaid yn gyfiawn.
16By me princes rule; nobles, and all the righteous rulers of the earth.
17 Yr wyf yn caru pob un sy'n fy ngharu i, ac y mae'r rhai sy'n fy ngheisio'n ddyfal yn fy nghael.
17I love those who love me. Those who seek me diligently will find me.
18 Gennyf fi y mae cyfoeth ac anrhydedd, digonedd o olud a chyfiawnder.
18With me are riches, honor, enduring wealth, and prosperity.
19 Y mae fy ffrwythau'n well nag aur, aur coeth, a'm cynnyrch yn well nag arian pur.
19My fruit is better than gold, yes, than fine gold; my yield than choice silver.
20 Rhodiaf ar hyd ffordd cyfiawnder, ar ganol llwybrau barn,
20I walk in the way of righteousness, in the midst of the paths of justice;
21 a rhoddaf gyfoeth i'r rhai a'm c�r, a llenwi eu trysordai.
21That I may give wealth to those who love me. I fill their treasuries.
22 "Lluniodd yr ARGLWYDD fi ar ddechrau ei waith, yn gyntaf o'i weithredoedd gynt.
22“Yahweh possessed me in the beginning of his work, before his deeds of old.
23 Fe'm sefydlwyd yn y gorffennol pell, yn y dechrau, cyn bod daear.
23I was set up from everlasting, from the beginning, before the earth existed.
24 Ganwyd fi cyn bod dyfnderau, cyn bod ffynhonnau yn llawn du373?r.
24When there were no depths, I was brought forth, when there were no springs abounding with water.
25 Cyn gosod sylfeini'r mynyddoedd, cyn bod y bryniau, y ganwyd fi,
25Before the mountains were settled in place, before the hills, I was brought forth;
26 cyn iddo greu tir a meysydd, ac o flaen pridd y ddaear.
26while as yet he had not made the earth, nor the fields, nor the beginning of the dust of the world.
27 Yr oeddwn i yno pan oedd yn gosod y nefoedd yn ei lle ac yn rhoi cylch dros y dyfnder,
27When he established the heavens, I was there; when he set a circle on the surface of the deep,
28 pan oedd yn cadarnhau'r cymylau uwchben ac yn sicrhau ffynhonnau'r dyfnder,
28when he established the clouds above, when the springs of the deep became strong,
29 pan oedd yn gosod terfyn i'r m�r, rhag i'r dyfroedd anufuddhau i'w air, a phan oedd yn cynllunio sylfeini'r ddaear.
29when he gave to the sea its boundary, that the waters should not violate his commandment, when he marked out the foundations of the earth;
30 Yr oeddwn i wrth ei ochr yn gyson, yn hyfrydwch iddo beunydd, yn ddifyrrwch o'i flaen yn wastad,
30then I was the craftsman by his side. I was a delight day by day, always rejoicing before him,
31 yn ymddifyrru yn y byd a greodd, ac yn ymhyfrydu mewn pobl.
31Rejoicing in his whole world. My delight was with the sons of men.
32 "Yn awr, blant, gwrandewch arnaf; gwyn eu byd y rhai sy'n cadw fy ffyrdd.
32“Now therefore, my sons, listen to me, for blessed are those who keep my ways.
33 Gwrandewch ar gyfarwyddyd, a byddwch ddoeth; peidiwch �'i anwybyddu.
33Hear instruction, and be wise. Don’t refuse it.
34 Gwyn ei fyd y sawl sy'n gwrando arnaf, sy'n disgwyl yn wastad wrth fy nrws, ac yn gwylio wrth fynedfa fy nhu375?.
34Blessed is the man who hears me, watching daily at my gates, waiting at my door posts.
35 Yn wir, y mae'r un sy'n fy nghael i yn cael bywyd, ac yn ennill ffafr yr ARGLWYDD;
35For whoever finds me, finds life, and will obtain favor from Yahweh.
36 ond y mae'r un sy'n methu fy nghael yn ei ddinistrio'i hun, a phawb sy'n fy nghas�u yn caru marwolaeth."
36But he who sins against me wrongs his own soul. All those who hate me love death.”