¹Jesús kom til Jeríkó og gekk gegnum borgina.

¹He entered and was passing through Jericho.

²En þar var maður, er Sakkeus hét. Hann var yfirtollheimtumaður og auðugur.

²There was a man named Zacchaeus. He was a chief tax collector, and he was rich.

³Langaði hann að sjá, hver Jesús væri, en tókst það ekki fyrir mannfjöldanum, því hann var lítill vexti.

³He was trying to see who Jesus was, and couldn’t because of the crowd, because he was short.

⁴Hann hljóp þá á undan og klifraði upp í mórberjatré til að sjá Jesú, en leið hans lá þar hjá.

⁴He ran on ahead, and climbed up into a sycamore tree to see him, for he was to pass that way.

⁵Og er Jesús kom þar að, leit hann upp og sagði við hann: ,,Sakkeus, flýt þér ofan, í dag ber mér að vera í húsi þínu.``

⁵When Jesus came to the place, he looked up and saw him, and said to him, “Zacchaeus, hurry and come down, for today I must stay at your house.”

⁶Hann flýtti sér ofan og tók á móti honum glaður.

⁶He hurried, came down, and received him joyfully.

⁷Þeir er sáu þetta, létu allir illa við og sögðu: ,,Hann fer til að gista hjá bersyndugum manni.``

⁷When they saw it, they all murmured, saying, “He has gone in to lodge with a man who is a sinner.”

⁸En Sakkeus sté fram og sagði við Drottin: ,,Herra, helming eigna minna gef ég fátækum, og hafi ég haft nokkuð af nokkrum, gef ég honum ferfalt aftur.``

⁸Zacchaeus stood and said to the Lord, “Behold, Lord, half of my goods I give to the poor. If I have wrongfully exacted anything of anyone, I restore four times as much.”

⁹Jesús sagði þá við hann: ,,Í dag hefur hjálpræði hlotnast húsi þessu, enda er þessi maður líka Abrahams sonur.

⁹Jesus said to him, “Today, salvation has come to this house, because he also is a son of Abraham.

¹⁰Því að Mannssonurinn er kominn að leita að hinu týnda og frelsa það.``

¹⁰ For the Son of Man came to seek and to save that which was lost.”

¹¹Meðan þeir hlýddu á, bætti hann við dæmisögu, því að hann var í nánd við Jerúsalem, og þeir ætluðu, að Guðs ríki mundi þegar birtast.

¹¹As they heard these things, he went on and told a parable, because he was near Jerusalem, and they supposed that the Kingdom of God would be revealed immediately.

¹²Hann sagði: ,,Maður nokkur tiginborinn fór í fjarlægt land til þess að taka við konungdómi og koma síðan aftur.

¹²He said therefore, “A certain nobleman went into a far country to receive for himself a kingdom, and to return.

¹³Hann kallaði tíu þjóna sína, seldi þeim í hendur tíu pund og sagði við þá: ,Verslið með þetta, þangað til ég kem.`

¹³ He called ten servants of his, and gave them ten mina coins, 10 minas was more than 3 years’ wages for an agricultural laborer. and told them, ‘Conduct business until I come.’

¹⁴En landar hans hötuðu hann og gerðu sendimann á eftir honum til að segja: ,Vér viljum ekki, að þessi maður verði konungur yfir oss.`

¹⁴ But his citizens hated him, and sent an envoy after him, saying, ‘We don’t want this man to reign over us.’

¹⁵Nú kom hann aftur og hafði tekið konungdóm. Þá lét hann kalla fyrir sig þjóna þá er hann hafði selt féð í hendur, til þess að vita, hvað hver hefði grætt.

¹⁵ “It happened when he had come back again, having received the kingdom, that he commanded these servants, to whom he had given the money, to be called to him, that he might know what they had gained by conducting business.

¹⁶Hinn fyrsti kom og sagði: ,Herra, pund þitt hefur ávaxtast um tíu pund.`

¹⁶ The first came before him, saying, ‘Lord, your mina has made ten more minas.’

¹⁷Konungur sagði við hann: ,Gott, þú góði þjónn, þú varst trúr í mjög litlu og því skaltu ráða fyrir tíu borgum.`

¹⁷ “He said to him, ‘Well done, you good servant! Because you were found faithful with very little, you shall have authority over ten cities.’

¹⁸Annar kom og sagði: ,Pund þitt, herra, hefur gefið af sér fimm pund.`

¹⁸ “The second came, saying, ‘Your mina, Lord, has made five minas.’

¹⁹Hann sagði eins við hann: ,Þú skalt og vera yfir fimm borgum.`

¹⁹ “So he said to him, ‘And you are to be over five cities.’

²⁰Enn kom einn og sagði: ,Herra, hér er pund þitt. Ég hef haft það geymt í dúki,

²⁰ Another came, saying, ‘Lord, behold, your mina, which I kept laid away in a handkerchief,

²¹því að ég var hræddur við þig, en þú ert maður strangur og tekur það út, sem þú lagðir ekki inn, og uppsker það, sem þú sáðir ekki.`

²¹ for I feared you, because you are an exacting man. You take up that which you didn’t lay down, and reap that which you didn’t sow.’

²²Hann segir við hann: ,Illi þjónn, eftir orðum þínum dæmi ég þig. Þú vissir, að ég er maður strangur, sem tek það út, sem ég lagði ekki inn, og uppsker það, sem ég sáði ekki.

²² “He said to him, ‘Out of your own mouth will I judge you, you wicked servant! You knew that I am an exacting man, taking up that which I didn’t lay down, and reaping that which I didn’t sow.

²³Hvers vegna léstu þá ekki fé mitt í banka? Þá hefði ég fengið það með vöxtum, er ég kom heim.`

²³ Then why didn’t you deposit my money in the bank, and at my coming, I might have earned interest on it?’

²⁴Og hann sagði við þá er hjá voru: ,Takið af honum pundið, og fáið þeim, sem hefur tíu pundin.`

²⁴ He said to those who stood by, ‘Take the mina away from him, and give it to him who has the ten minas.’

²⁵En þeir sögðu við hann: ,Herra, hann hefur tíu pund.`

²⁵ “They said to him, ‘Lord, he has ten minas!’

²⁶Ég segi yður: Hverjum sem hefur, mun gefið verða, og frá þeim sem eigi hefur, mun tekið verða jafnvel það, sem hann hefur.

²⁶ ‘For I tell you that to everyone who has, will more be given; but from him who doesn’t have, even that which he has will be taken away from him.

²⁷En þessa óvini mína, sem vildu ekki að ég yrði konungur yfir sér, færið þá hingað og höggvið þá frammi fyrir mér.``

²⁷ But bring those enemies of mine who didn’t want me to reign over them here, and kill them before me.’”

²⁸Þá er Jesús hafði þetta mælt, hélt hann á undan áfram upp til Jerúsalem.

²⁸Having said these things, he went on ahead, going up to Jerusalem.

²⁹Þegar hann nálgaðist Betfage og Betaníu við Olíufjallið, sem svo er nefnt, sendi hann tvo lærisveina sína

²⁹It happened, when he drew near to Bethsphage TR, NU read “Bethpage” instead of “Bethsphage” and Bethany, at the mountain that is called Olivet, he sent two of his disciples,

³⁰og mælti: ,,Farið í þorpið hér fram undan. Þegar þið komið þangað, munuð þið finna fola bundinn, sem enginn hefur enn komið á bak. Leysið hann og komið með hann.

³⁰saying, “Go your way into the village on the other side, in which, as you enter, you will find a colt tied, whereon no man ever yet sat. Untie it, and bring it.

³¹Ef einhver spyr ykkur: ,Hvers vegna leysið þið hann?` þá svarið svo: ,Herrann þarf hans við`.``

³¹ If anyone asks you, ‘Why are you untying it?’ say to him: ‘The Lord needs it.’”

³²Þeir sem sendir voru, fóru og fundu svo sem hann hafði sagt þeim.

³²Those who were sent went away, and found things just as he had told them.

³³Og er þeir leystu folann, sögðu eigendur hans við þá: ,,Hvers vegna leysið þið folann?``

³³As they were untying the colt, its owners said to them, “Why are you untying the colt?”

³⁴Þeir svöruðu: ,,Herrann þarf hans við,``

³⁴They said, “The Lord needs it.”

³⁵og fóru síðan með hann til Jesú. Þeir lögðu klæði sín á folann og settu Jesú á bak.

³⁵They brought it to Jesus. They threw their cloaks on the colt, and set Jesus on them.

³⁶En þar sem hann fór, breiddu menn klæði sín á veginn.

³⁶As he went, they spread their cloaks in the way.

³⁷Þegar hann var að koma þar að, sem farið er ofan af Olíufjallinu, hóf allur flokkur lærisveina hans að lofa Guð fagnandi hárri raustu fyrir öll þau kraftaverk, er þeir höfðu séð,

³⁷As he was now getting near, at the descent of the Mount of Olives, the whole multitude of the disciples began to rejoice and praise God with a loud voice for all the mighty works which they had seen,

³⁸og segja: ,,Blessaður sé sá sem kemur, konungurinn, í nafni Drottins. Friður á himni og dýrð í upphæðum!``

³⁸saying, “Blessed is the King who comes in the name of the Lord! Psalm 118:26 Peace in heaven, and glory in the highest!”

³⁹Nokkrir farísear í mannfjöldanum sögðu við hann: ,,Meistari, hasta þú á lærisveina þína.``

³⁹Some of the Pharisees from the multitude said to him, “Teacher, rebuke your disciples!”

⁴⁰Hann svaraði: ,,Ég segi yður, ef þeir þegja, munu steinarnir hrópa.``

⁴⁰He answered them, “I tell you that if these were silent, the stones would cry out.”

⁴¹Og er hann kom nær og sá borgina, grét hann yfir henni

⁴¹When he drew near, he saw the city and wept over it,

⁴²og sagði: ,,Ef þú hefðir aðeins vitað á þessum degi, hvað til friðar heyrir! En nú er það hulið sjónum þínum.

⁴²saying, “If you, even you, had known today the things which belong to your peace! But now, they are hidden from your eyes.

⁴³Því að þeir dagar munu koma yfir þig, að óvinir þínir munu gjöra virki um þig, setjast um þig og þröngva þér á alla vegu.

⁴³ For the days will come on you, when your enemies will throw up a barricade against you, surround you, hem you in on every side,

⁴⁴Þeir munu leggja þig að velli og börn þín, sem í þér eru, og ekki láta standa stein yfir steini í þér, vegna þess að þú þekktir ekki þinn vitjunartíma.``

⁴⁴ and will dash you and your children within you to the ground. They will not leave in you one stone on another, because you didn’t know the time of your visitation.”

⁴⁵Þá gekk hann inn í helgidóminn og tók að reka út þá er voru að selja

⁴⁵He entered into the temple, and began to drive out those who bought and sold in it,

⁴⁶og mælti við þá: ,,Ritað er: Hús mitt á að vera bænahús, en þér hafið gjört það að ræningjabæli.``

⁴⁶saying to them, “It is written, ‘My house is a house of prayer,’ Isaiah 56:7 but you have made it a ‘den of robbers’!” Jeremiah 7:11

⁴⁷Daglega var hann að kenna í helgidóminum, en æðstu prestarnir og fræðimennirnir svo og fyrirmenn þjóðarinnar leituðust við að ráða hann af dögum,en fundu eigi, hvað gjöra skyldi, því að allur lýðurinn vildi ákaft hlýða á hann.

⁴⁷He was teaching daily in the temple, but the chief priests and the scribes and the leading men among the people sought to destroy him.

⁴⁸en fundu eigi, hvað gjöra skyldi, því að allur lýðurinn vildi ákaft hlýða á hann.

⁴⁸They couldn’t find what they might do, for all the people hung on to every word that he said.