¹Hann kallaði saman þá tólf og gaf þeim mátt og vald yfir öllum illum öndum og til að lækna sjúkdóma.

¹He called the twelve TR reads “his twelve disciples” instead of “the twelve” together, and gave them power and authority over all demons, and to cure diseases.

²Hann sendi þá að boða Guðs ríki og græða sjúka

²He sent them forth to preach the Kingdom of God, and to heal the sick.

³og sagði við þá: ,,Takið ekkert til ferðarinnar, hvorki staf né mal, brauð né silfur, og enginn hafi tvo kyrtla.

³He said to them, “Take nothing for your journey—neither staffs, nor wallet, nor bread, nor money; neither have two coats apiece.

⁴Og hvar sem þér fáið inni, þar sé aðsetur yðar og þaðan skuluð þér leggja upp að nýju.

⁴ Into whatever house you enter, stay there, and depart from there.

⁵En taki menn ekki við yður, þá farið úr borg þeirra og hristið dustið af fótum yðar til vitnisburðar gegn þeim.``

⁵ As many as don’t receive you, when you depart from that city, shake off even the dust from your feet for a testimony against them.”

⁶Þeir lögðu af stað og fóru um þorpin, fluttu fagnaðarerindið og læknuðu hvarvetna.

⁶They departed, and went throughout the villages, preaching the Good News, and healing everywhere.

⁷En Heródes fjórðungsstjóri frétti allt, sem gjörst hafði, og vissi ekki, hvað hann átti að halda, því sumir sögðu, að Jóhannes væri risinn upp frá dauðum,

⁷Now Herod the tetrarch heard of all that was done by him; and he was very perplexed, because it was said by some that John had risen from the dead,

⁸aðrir, að Elía væri kominn fram, enn aðrir, að einn hinna fornu spámanna væri risinn upp.

⁸and by some that Elijah had appeared, and by others that one of the old prophets had risen again.

⁹Heródes sagði: ,,Jóhannes lét ég hálshöggva, en hver er þessi, er ég heyri þvílíkt um?`` Og hann leitaði færis að sjá hann.

⁹Herod said, “John I beheaded, but who is this, about whom I hear such things?” He sought to see him.

¹⁰Postularnir komu aftur og skýrðu Jesú frá öllu því, er þeir höfðu gjört, en hann tók þá með sér og vék brott til bæjar, sem heitir Betsaída, að þeir væru einir saman.

¹⁰The apostles, when they had returned, told him what things they had done. He took them, and withdrew apart to a deserted place of a city called Bethsaida.

¹¹Mannfjöldinn varð þess var og fór á eftir honum. Hann tók þeim vel og talaði við þá um Guðs ríki og læknaði þá, er lækningar þurftu.

¹¹But the multitudes, perceiving it, followed him. He welcomed them, and spoke to them of the Kingdom of God, and he cured those who needed healing.

¹²Nú tók degi að halla. Komu þá þeir tólf að máli við hann og sögðu: ,,Lát þú mannfjöldann fara, að þeir geti náð til þorpa og býla hér í kring og náttað sig og fengið mat, því að hér erum vér á óbyggðum stað.``

¹²The day began to wear away; and the twelve came, and said to him, “Send the multitude away, that they may go into the surrounding villages and farms, and lodge, and get food, for we are here in a deserted place.”

¹³En hann sagði við þá: ,,Gefið þeim sjálfir að eta.`` Þeir svöruðu: ,,Vér eigum ekki meira en fimm brauð og tvo fiska, nema þá vér förum og kaupum vistir handa öllu þessu fólki.``

¹³But he said to them, “You give them something to eat.” They said, “We have no more than five loaves and two fish, unless we should go and buy food for all these people.”

¹⁴En þar voru um fimm þúsund karlmenn. Hann sagði þá við lærisveina sína: ,,Látið þá setjast í hópa, um fimmtíu í hverjum.``

¹⁴For they were about five thousand men. He said to his disciples, “Make them sit down in groups of about fifty each.”

¹⁵Þeir gjörðu svo og létu alla setjast.

¹⁵They did so, and made them all sit down.

¹⁶En hann tók brauðin fimm og fiskana tvo, leit upp til himins, þakkaði Guði fyrir þau og braut og gaf lærisveinunum að bera fram fyrir mannfjöldann.

¹⁶He took the five loaves and the two fish, and looking up to the sky, he blessed them, and broke them, and gave them to the disciples to set before the multitude.

¹⁷Og þeir neyttu allir og urðu mettir. En leifarnar eftir þá voru teknar saman, tólf körfur brauðbita.

¹⁷They ate, and were all filled. They gathered up twelve baskets of broken pieces that were left over.

¹⁸Svo bar við, að hann var einn á bæn og lærisveinarnir hjá honum. Þá spurði hann þá: ,,Hvern segir fólkið mig vera?``

¹⁸It happened, as he was praying alone, that the disciples were with him, and he asked them, “Who do the multitudes say that I am?”

¹⁹Þeir svöruðu: ,,Jóhannes skírara, aðrir Elía og aðrir, að einn hinna fornu spámanna sé risinn upp.``

¹⁹They answered, “‘John the Baptizer,’ but others say, ‘Elijah,’ and others, that one of the old prophets is risen again.”

²⁰Og hann sagði við þá: ,,En þér, hvern segið þér mig vera?`` Pétur svaraði: ,,Krist Guðs.``

²⁰He said to them, “But who do you say that I am?” Peter answered, “The Christ of God.”

²¹Hann lagði ríkt á við þá að segja þetta engum

²¹But he warned them, and commanded them to tell this to no one,

²²og mælti: ,,Mannssonurinn á margt að líða, honum mun útskúfað verða af öldungum, æðstu prestum og fræðimönnum, hann mun líflátinn, en upp rísa á þriðja degi.``

²²saying, “The Son of Man must suffer many things, and be rejected by the elders, chief priests, and scribes, and be killed, and the third day be raised up.”

²³Og hann sagði við alla: ,,Hver sem vill fylgja mér, afneiti sjálfum sér, taki kross sinn daglega og fylgi mér.

²³He said to all, “If anyone desires to come after me, let him deny himself, take up his cross, TR, NU add “daily” and follow me.

²⁴Því að hver sem vill bjarga lífi sínu, mun týna því, og hver sem týnir lífi sínu mín vegna, hann mun bjarga því.

²⁴ For whoever desires to save his life will lose it, but whoever will lose his life for my sake, the same will save it.

²⁵Hvað stoðar það manninn að eignast allan heiminn, en týna eða fyrirgjöra sjálfum sér?

²⁵ For what does it profit a man if he gains the whole world, and loses or forfeits his own self?

²⁶En þann sem blygðast sín fyrir mig og mín orð, mun Mannssonurinn blygðast sín fyrir, er hann kemur í dýrð sinni og föðurins og heilagra engla.

²⁶ For whoever will be ashamed of me and of my words, of him will the Son of Man be ashamed, when he comes in his glory, and the glory of the Father, and of the holy angels.

²⁷En ég segi yður með sanni: Nokkrir þeirra, sem hér standa, munu eigi dauða bíða, fyrr en þeir sjá Guðs ríki.``

²⁷ But I tell you the truth: There are some of those who stand here, who will in no way taste of death, until they see the Kingdom of God.”

²⁸Svo bar við um átta dögum eftir ræðu þessa, að hann tók með sér þá Pétur, Jóhannes og Jakob og gekk upp á fjallið að biðjast fyrir.

²⁸It happened about eight days after these sayings, that he took with him Peter, John, and James, and went up onto the mountain to pray.

²⁹Og er hann var að biðjast fyrir, varð yfirlit ásjónu hans annað, og klæði hans urðu hvít og skínandi.

²⁹As he was praying, the appearance of his face was altered, and his clothing became white and dazzling.

³⁰Og tveir menn voru á tali við hann. Það voru þeir Móse og Elía.

³⁰Behold, two men were talking with him, who were Moses and Elijah,

³¹Þeir birtust í dýrð og ræddu um brottför hans, er hann skyldi fullna í Jerúsalem.

³¹who appeared in glory, and spoke of his departure, literally, “exodus” which he was about to accomplish at Jerusalem.

³²Þá Pétur og félaga hans sótti mjög svefn, en nú vöknuðu þeir og sáu dýrð hans og mennina tvo, er stóðu hjá honum.

³²Now Peter and those who were with him were heavy with sleep, but when they were fully awake, they saw his glory, and the two men who stood with him.

³³Þegar þeir voru að skilja við Jesú, mælti Pétur við hann: ,,Meistari, gott er, að vér erum hér. Gjörum þrjár tjaldbúðir, þér eina, Móse eina og Elía eina.`` Ekki vissi hann, hvað hann sagði.

³³It happened, as they were parting from him, that Peter said to Jesus, “Master, it is good for us to be here. Let’s make three tents: one for you, and one for Moses, and one for Elijah,” not knowing what he said.

³⁴Um leið og hann mælti þetta, kom ský og skyggði yfir þá, og urðu þeir hræddir, er þeir komu inn í skýið.

³⁴While he said these things, a cloud came and overshadowed them, and they were afraid as they entered into the cloud.

³⁵Og rödd kom úr skýinu og sagði: ,,Þessi er sonur minn, útvalinn, hlýðið á hann!``

³⁵A voice came out of the cloud, saying, “This is my beloved Son. Listen to him!”

³⁶Er röddin hafði talað, var Jesús einn. Og þeir þögðu og sögðu á þeim dögum engum frá neinu því, sem þeir höfðu séð.

³⁶When the voice came, Jesus was found alone. They were silent, and told no one in those days any of the things which they had seen.

³⁷Daginn eftir, er þeir fóru ofan af fjallinu, kom mikill mannfjöldi á móti honum.

³⁷It happened on the next day, when they had come down from the mountain, that a great multitude met him.

³⁸Og maður nokkur úr mannfjöldanum hrópar: ,,Meistari, ég bið þig að líta á son minn, því að hann er einkabarnið mitt.

³⁸Behold, a man from the crowd called out, saying, “Teacher, I beg you to look at my son, for he is my only child.

³⁹Það er andi, sem grípur hann, og þá æpir hann skyndilega. Hann teygir hann svo að hann froðufellir, og víkur varla frá honum og er að gjöra út af við hann.

³⁹Behold, a spirit takes him, he suddenly cries out, and it convulses him so that he foams, and it hardly departs from him, bruising him severely.

⁴⁰Ég bað lærisveina þína að reka hann út, en þeir gátu það ekki.``

⁴⁰I begged your disciples to cast it out, and they couldn’t.”

⁴¹Jesús svaraði: ,,Ó, þú vantrúa og rangsnúna kynslóð, hversu lengi á ég að vera hjá yður og umbera yður? Fær þú hingað son þinn.``

⁴¹Jesus answered, “Faithless and perverse generation, how long shall I be with you and bear with you? Bring your son here.”

⁴²Þegar hann var að koma, slengdi illi andinn honum flötum og teygði hann ákaflega. En Jesús hastaði á óhreina andann, læknaði sveininn og gaf hann aftur föður hans.

⁴²While he was still coming, the demon threw him down and convulsed him violently. But Jesus rebuked the unclean spirit, and healed the boy, and gave him back to his father.

⁴³Og allir undruðust stórum veldi Guðs. Þá er allir dáðu allt það, er hann gjörði, sagði hann við lærisveina sína:

⁴³They were all astonished at the majesty of God. But while all were marveling at all the things which Jesus did, he said to his disciples,

⁴⁴,,Festið þessi orð í huga: ,Mannssonurinn verður framseldur í manna hendur.```

⁴⁴ “Let these words sink into your ears, for the Son of Man will be delivered up into the hands of men.”

⁴⁵En þeir skildu ekki þessi orð, og þetta var þeim hulið, svo að þeir skynjuðu það ekki. Og þeir þorðu ekki að spyrja hann um þetta.

⁴⁵But they didn’t understand this saying. It was concealed from them, that they should not perceive it, and they were afraid to ask him about this saying.

⁴⁶Sú spurning kom fram meðal þeirra, hver þeirra væri mestur.

⁴⁶There arose an argument among them about which of them was the greatest.

⁴⁷Jesús vissi, hvað þeir hugsuðu í hjörtum sínum, og tók lítið barn, setti það hjá sér

⁴⁷Jesus, perceiving the reasoning of their hearts, took a little child, and set him by his side,

⁴⁸og sagði við þá: ,,Hver sem tekur við þessu barni í mínu nafni, tekur við mér, og hver sem tekur við mér, tekur við þeim, er sendi mig. Því að sá sem minnstur er meðal yðar allra, hann er mestur.``

⁴⁸and said to them, “Whoever receives this little child in my name receives me. Whoever receives me receives him who sent me. For whoever is least among you all, this one will be great.”

⁴⁹Jóhannes tók til máls: ,,Meistari, vér sáum mann reka út illa anda í þínu nafni, og vildum vér varna honum þess, af því að hann fylgir oss ekki.``

⁴⁹John answered, “Master, we saw someone casting out demons in your name, and we forbade him, because he doesn’t follow with us.”

⁵⁰En Jesús sagði við hann: ,,Varnið þess ekki. Sá sem er ekki á móti yður, er með yður.``

⁵⁰Jesus said to him, “Don’t forbid him, for he who is not against us is for us.”

⁵¹Nú fullnaðist brátt sá tími, er hann skyldi upp numinn verða. Beindi hann þá augum til Jerúsalem, einráðinn að fara þangað.

⁵¹It came to pass, when the days were near that he should be taken up, he intently set his face to go to Jerusalem,

⁵²Og hann lét sendiboða fara á undan sér. Þeir fóru og komu í Samverjaþorp nokkurt til að búa honum gistingu.

⁵²and sent messengers before his face. They went, and entered into a village of the Samaritans, so as to prepare for him.

⁵³En þeir tóku ekki við honum, því hann var á leið til Jerúsalem.

⁵³They didn’t receive him, because he was traveling with his face set towards Jerusalem.

⁵⁴Þegar lærisveinar hans, þeir Jakob og Jóhannes, sáu það, sögðu þeir: ,,Herra, eigum vér að bjóða, að eldur falli af himni og tortími þeim?``

⁵⁴When his disciples, James and John, saw this, they said, “Lord, do you want us to command fire to come down from the sky, and destroy them, just as Elijah did?”

⁵⁵En hann sneri sér við og ávítaði þá [og sagði: ,,Ekki vitið þið, hvers anda þið eruð.

⁵⁵But he turned and rebuked them, “You don’t know of what kind of spirit you are.

⁵⁶Mannssonurinn er ekki kominn til að tortíma mannslífum, heldur til að frelsa.``] Og þeir fóru í annað þorp.

⁵⁶ For the Son of Man didn’t come to destroy men’s lives, but to save them.” They went to another village.

⁵⁷Þegar þeir voru á ferð á veginum, sagði maður nokkur við hann: ,,Ég vil fylgja þér, hvert sem þú ferð.``

⁵⁷As they went on the way, a certain man said to him, “I want to follow you wherever you go, Lord.”

⁵⁸Jesús sagði við hann: ,,Refar eiga greni og fuglar himins hreiður, en Mannssonurinn á hvergi höfði sínu að að halla.``

⁵⁸Jesus said to him, “The foxes have holes, and the birds of the sky have nests, but the Son of Man has no place to lay his head.”

⁵⁹Við annan sagði hann: ,,Fylg þú mér!`` Sá mælti: ,,Herra, leyf mér fyrst að fara og jarða föður minn.``

⁵⁹He said to another, “Follow me!” But he said, “Lord, allow me first to go and bury my father.”

⁶⁰Jesús svaraði: ,,Lát hina dauðu jarða sína dauðu, en far þú og boða Guðs ríki.``

⁶⁰But Jesus said to him, “Leave the dead to bury their own dead, but you go and announce the Kingdom of God.”

⁶¹Enn annar sagði: ,,Ég vil fylgja þér, herra, en leyf mér fyrst að kveðja fólk mitt heima.``En Jesús sagði við hann: ,,Enginn, sem leggur hönd á plóginn og horfir aftur, er hæfur í Guðs ríki.``

⁶¹Another also said, “I want to follow you, Lord, but first allow me to say good-bye to those who are at my house.”

⁶²En Jesús sagði við hann: ,,Enginn, sem leggur hönd á plóginn og horfir aftur, er hæfur í Guðs ríki.``

⁶²But Jesus said to him, “No one, having put his hand to the plow, and looking back, is fit for the Kingdom of God.”