1 Saaya kaŋ ni goono ga goro dabarikooni banda ŋwaari do, Ma laakal hal a ma boori nda haŋ kaŋ go ni jine.
1不可貪吃，當求智慧你與官長一起坐席吃飯的時候，要特別留意在你面前的是誰。
2 Da ni ya laakal zaaro no ŋwaari gaa, Ma zaama daŋ ni karra gaa.
2你若是個貪吃的人，就當把刀子放在喉嚨上。
3 Ma s'a laam'izey bini, Za kaŋ fafagay ŋwaari no.
3不可貪戀他的美食，因為那是騙人的食物。
4 Ma si ni boŋ fargandi duure ceeciyaŋ ra, Ma si ni laakal sinji a gaa.
4不要勞碌求富，你要明智地放下這企圖。
5 Waati kaŋ ni na ni moy sinji a gaa, Kala fap! a daray! Zama haciika arzaka ga te fata nga boŋ se, Danga zeeban cine kaŋ ga tun ka deesi ka koy kala beene.
5你的眼睛注視在錢財上，錢財卻不見了，因為錢財必長起翅膀，如鷹飛往天上。
6 Ni ma si gunuwante ŋwaari ŋwa, Ma s'a laam'izey bini mo.
6不可吃吝嗇人的飯，也不可貪戀他的美食。
7 Zama danga mate kaŋ a goono ga miila nga bina ra, Yaadin mo no a go. A ga ne ni se: «Ma ŋwa, ma haŋ,» Amma a bina si ni gaa bo.
7因為他心裡怎樣計算，他的為人就是怎樣；他雖然對你說：“請吃，請喝！”他的心裡卻沒有你。
8 Looma kaŋ ni ŋwa, ni g'a yeeri, Ni sanni kaana mo ma daray ni se.
8你所吃的那一點食物，必要吐出來，你道謝的美言，也都白費了。
9 Ma si salaŋ saamo hanga ra, Zama a ga donda ni sanney laakalo.
9不要說話給愚昧人聽，因為他必藐視你明慧的言語。
10 Ma si fari hirri seeda zeeno ganandi, Ma si furo alatuumey farey ra mo.
10你不可遷移古時的地界；也不可侵佔孤兒的田地。
11 Zama i Fansakwa ya gaabikooni no, A ga faasa i se ni gaa.
11因為他們的救贖主大有能力，他必向你為他們的案件伸冤。
12 Ma ni bina ye dondonandiyaŋ ceeciyaŋ gaa, Ma ni hangey mo ye bayray sanni maayaŋ gaa.
12你要專心領受教訓，留心聽知識的言語。
13 Ma si ni kambe candi ka fay da zanka goojiyaŋ, Zama baa ni n'a kar da goobu, a si bu bo.
13要管教孩童，不可姑息，你雖然用杖打他，他也不會死；
14 M'a kar da goobu, k'a fundo faaba Alaahara gaa.
14你要用杖打他，就可以救他的靈魂免下陰間。
15 Ay izo, da ni bina te laakal, Kulu ay bumbo bina mo ga maa kaani.
15我兒，如果你的心有智慧，我的心也就歡喜；
16 Oho, ay bina ga to da farhã, Saaya kaŋ ni meyo ga hayey kaŋ ga saba ci.
16你的嘴唇說正直話的時候，我的內心就歡樂。
17 Ni bina ma si canse zunubikooney gaa, Amma ni ma goro Rabbi humburkumay ra zaari me-a-me.
17你的心不要嫉妒罪人，只要時常敬畏耶和華。
18 Zama haciika a gonda alhakku, Ni beeja si fun mo.
18因為萬事必有結局，你的盼望也不會斷絕。
19 Ya ay izo, ma maa, ma te laakal mo, Ma ni bina daŋ fonda gaa.
19我兒，你要聽，要有智慧，要引導你的心走在正路上。
20 Ma si goro baji hankoy game ra, Wala borey kaŋ laakal ga zaaru ham ŋwaari gaa,
20酗酒的人，不可與他們來往；暴食的人，不要與他們為友。
21 Zama borey kaŋ ga bugu nda ngey kaŋ laakal ga zaaru ŋwaari gaa wo, I ga aniya ka talka, Dusungu mo ga boro daabu nda zaara-zaara.
21因為酗酒暴食的人必致窮乏；貪睡的人必穿破衣。
22 Ma hanga jeeri ni baaba kaŋ na ni hay se, Ma si donda ni nya waati kaŋ a zeen.
22你要聽從生你的父親；也不可因為母親老了，就藐視她。
23 Ma cimi day, ma s'a neera, Oho, nga nda laakal, da dondonandiyaŋ, da fahamay.
23你要買真理，不可出賣；要得智慧、教訓和哲理。
24 Adilante baaba ga farhã gumo, Bora mo kaŋ na zanka laakalkooni hay ga du farhã a do.
24義人的父親必大有快樂；生下智慧的兒子的，必因兒子歡喜。
25 Naŋ ni nya da ni baaba ma maa kaani, Waybora kaŋ na ni hay, ma naŋ a ma farhã.
25要使你的父母歡喜，使生下你的快樂。
26 Ay izo, m'ay no ni bina, Naŋ mo ni bina ma maa ay fondey kaani.
26我兒，把你的心給我；你的眼目要關注我的道路。
27 Zama waykuuru ya goota no kaŋ ga guusu, Kaaruwa mo day kankamante no.
27因為妓女是深坑，淫婦是狹窄的井。
28 Oho, a ga lamba danga kosarayko, A ga amaana ŋwaakoy baabandi Adam-izey game ra.
28她像強盜一樣埋伏，使人間增添很多奸詐的人。
29 May no goono ga te: «Way! Way!» May no ga ne: «Kaari!» May no ka gonda yanje? May no goono ga guutu? May no bora kaŋ gonda maray-marayyaŋ kaŋ sinda sabaabu? May no ka bara nda mo ciray-ciray yaŋ?
29誰有禍患？誰有愁苦？誰有紛爭？誰有怨言？誰無故受傷？誰的眼睛赤紅？
30 Kala ngey, borey kaŋ ga gay duvan* haŋyaŋ do, Ngey kaŋ ga duvan margante ceeci.
30就是那些沉湎於酒，常去品嘗調和美酒的人。
31 Ma si duvaŋo guna saaya kaŋ a te iciray, Saaya kaŋ a ga boosu gaasiya ra, Saaya kaŋ a ga zulli nda kaani.
31你不要看酒怎樣發紅，在杯中怎樣閃爍誘人，喝下去怎樣舒暢，
32 A bananta a ga nama danga gondi, A ga hay danga gazama.
32最後它卻像咬你的蛇、像刺你的毒蛇。
33 Ni moy ga hari yawyaŋ guna, Ni bina mo ga hari siiroyaŋ ci.
33你的眼睛必看見怪異的事，你的心必說乖謬的話。
34 Oho, ni ga ciya danga boro kaŋ goono ga kani teeku bindi ra, Wala boro kaŋ kani hi daabuley yollo boŋ beene.
34你必好像躺在海中，又好像躺在桅杆頂上。
35 Ni ga ne, «I n'ay kar, amma ay mana maa doori. I n'ay soote-soota, ay mana maray mo. Waati fo no ay mo ga hay? Ay ma ye k'a ceeci koyne hala hõ.»
35你必說：“人打我，我不痛；人鞭打我，我不曉得；我甚麼時候清醒？我還要再去尋酒。”