¹When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;

¹ Pan eisteddi i fwyta gyda llywodraethwr, rho sylw manwl i'r hyn sydd o'th flaen,

²put a knife to your throat, if you are a man given to appetite.

² a gosod gyllell at dy wddf os wyt yn un blysig.

³Don’t be desirous of his dainties, since they are deceitful food.

³ Paid � chwennych ei ddanteithion, oherwydd bwyd sy'n twyllo ydyw.

⁴Don’t weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.

⁴ Paid �'th flino dy hun i ennill cyfoeth; bydd yn ddigon synhwyrol i ymatal.

⁵Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.

⁵ Os tynni dy lygaid oddi arno, y mae'n diflannu, oherwydd y mae'n magu adenydd, fel eryr yn hedfan i'r awyr.

⁶Don’t eat the food of him who has a stingy eye, and don’t crave his delicacies:

⁶ Paid � bwyta gyda neb cybyddlyd, na chwennych ei ddanteithion,

⁷for as he thinks about the cost, so he is. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.

⁷ oherwydd bydd hynny fel blewyn yn ei lwnc; bydd yn dweud wrthyt, "Bwyta ac yf", ond ni fydd yn meddwl hynny.

⁸The morsel which you have eaten you shall vomit up, and lose your good words.

⁸ Byddi'n chwydu'r tameidiau a fwyteaist, ac yn gwastraffu dy ganmoliaeth.

⁹Don’t speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.

⁹ Paid � llefaru yng nghlyw'r ffu373?l, oherwydd bydd yn dirmygu synnwyr dy eiriau.

¹⁰Don’t move the ancient boundary stone. Don’t encroach on the fields of the fatherless:

¹⁰ Paid � symud yr hen derfynau, na chymryd meddiant o diroedd yr amddifaid;

¹¹for their Defender is strong. He will plead their case against you.

¹¹ oherwydd y mae eu Gwaredwr yn gryf, a bydd yn amddiffyn eu hachos yn dy erbyn.

¹²Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.

¹² Gosod dy feddwl ar gyfarwyddyd, a'th glust ar eiriau deall.

¹³Don’t withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.

¹³ Paid ag atal disgyblaeth oddi wrth blentyn; os byddi'n ei guro � gwialen, ni fydd yn marw.

¹⁴Punish him with the rod, and save his soul from Sheol Sheol is the place of the dead. .

¹⁴ Os byddi'n ei guro � gwialen, byddi'n achub ei fywyd o Sheol.

¹⁵My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine:

¹⁵ Fy mab, os bydd dy galon yn ddoeth, bydd fy nghalon innau yn llawen.

¹⁶yes, my heart will rejoice, when your lips speak what is right.

¹⁶ Byddaf yn llawenhau drwof i gyd pan fydd dy enau yn llefaru'n uniawn.

¹⁷Don’t let your heart envy sinners; but rather fear Yahweh all the day long.

¹⁷ Paid � chenfigennu wrth bechaduriaid, ond wrth y rhai sy'n ofni'r ARGLWYDD bob amser;

¹⁸Indeed surely there is a future hope, and your hope will not be cut off.

¹⁸ os felly, bydd dyfodol iti, ac ni thorrir ymaith dy obaith.

¹⁹Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path!

¹⁹ Fy mab, gwrando a bydd ddoeth, a gosod dy feddwl ar y ffordd iawn.

²⁰Don’t be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat:

²⁰ Paid � chyfathrachu �'r rhai sy'n yfed gwin, nac ychwaith �'r rhai glwth;

²¹for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.

²¹ oherwydd bydd y diotwr a'r glwth yn mynd yn dlawd, a bydd syrthni'n eu gwisgo mewn carpiau.

²²Listen to your father who gave you life, and don’t despise your mother when she is old.

²² Gwrando ar dy dad, a'th genhedlodd, a phaid � dirmygu dy fam pan fydd yn hen.

²³Buy the truth, and don’t sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.

²³ Pryn wirionedd, a phaid �'i werthu; pryn ddoethineb, cyfarwyddyd a deall.

²⁴The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.

²⁴ Bydd rhieni'r cyfiawn yn llawen iawn, a'r rhai a genhedlodd y doeth yn ymhyfrydu ynddo.

²⁵Let your father and your mother be glad! Let her who bore you rejoice!

²⁵ Bydded i'th dad a'th fam gael llawenydd, ac i'r un a esgorodd arnat gael hyfrydwch.

²⁶My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.

²⁶ Fy mab, dal sylw arnaf, a bydded i'th lygaid ymhyfrydu yn fy ffyrdd.

²⁷For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.

²⁷ Y mae'r butain fel pwll dwfn, a'r ddynes estron fel pydew cul;

²⁸Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.

²⁸ y mae'n llercian fel lleidr, ac yn amlhau'r godinebwyr ymysg dynion.

²⁹Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?

²⁹ Pwy sy'n cael gwae? Pwy sy'n cael gofid? Pwy sy'n cael ymryson a chu373?yn? Pwy sy'n cael poen yn ddiachos, a chochni llygaid?

³⁰Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.

³⁰ Y rhai sy'n oedi uwchben gwin, ac yn dod i brofi gwin wedi ei gymysgu.

³¹Don’t look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.

³¹ Paid ag edrych ar win pan yw'n goch, pan yw'n pefrio yn y cwpan, ac yn mynd i lawr yn esmwyth.

³²In the end, it bites like a snake, and poisons like a viper.

³² Yn y diwedd bydd yn brathu fel sarff, ac yn pigo fel gwiber.

³³Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.

³³ Bydd dy lygaid yn gweld pethau rhyfedd, a'th feddwl yn mynegi pethau cymysg.

³⁴Yes, you will be as he who lies down in the midst of the sea, or as he who lies on top of the rigging:

³⁴ Byddi fel un yn mynd i'w wely yng nghanol y m�r, fel un yn gorwedd ar ben yr hwylbren.

³⁵“They hit me, and I was not hurt! They beat me, and I don’t feel it! When will I wake up? I can do it again. I can find another.”

³⁵ Byddi'n dweud, "Y maent yn fy nharo, ond nid wyf yn teimlo briw; y maent yn fy nghernodio, ond ni wn hynny. Pa bryd y deffroaf, imi geisio cael diod eto?"