1Doesn’t wisdom cry out? Doesn’t understanding raise her voice?
1 Onid yw doethineb yn galw, a deall yn codi ei lais?
2On the top of high places by the way, where the paths meet, she stands.
2 Y mae'n sefyll ar y mannau uchel ar fin y ffordd, ac yn ymyl y croesffyrdd;
3Beside the gates, at the entry of the city, at the entry doors, she cries aloud:
3 Y mae'n galw gerllaw'r pyrth sy'n arwain i'r dref, wrth y fynedfa at y pyrth:
4“To you men, I call! I send my voice to the sons of mankind.
4 "Arnoch chwi, bobl, yr wyf yn galw, ac atoch chwi, ddynolryw, y daw fy llais.
5You simple, understand prudence. You fools, be of an understanding heart.
5 Chwi, y rhai gwirion, dysgwch graffter, a chwithau, ffyliaid, ceisiwch synnwyr.
6Hear, for I will speak excellent things. The opening of my lips is for right things.
6 Gwrandewch, oherwydd traethaf bethau gwerthfawr, a daw geiriau gonest o'm genau.
7For my mouth speaks truth. Wickedness is an abomination to my lips.
7 Traetha fy nhafod y gwir, ac y mae anwiredd yn ffiaidd gan fy ngenau.
8All the words of my mouth are in righteousness. There is nothing crooked or perverse in them.
8 Y mae fy holl eiriau yn gywir; nid yw'r un ohonynt yn u373?yr na thraws.
9They are all plain to him who understands, right to those who find knowledge.
9 Y mae'r cyfan yn eglur i'r deallus, ac yn uniawn i'r un sy'n ceisio gwybodaeth.
10Receive my instruction rather than silver; knowledge rather than choice gold.
10 Derbyniwch fy nghyfarwyddyd yn hytrach nag arian, oherwydd gwell yw nag aur.
11For wisdom is better than rubies. All the things that may be desired can’t be compared to it.
11 Yn wir, y mae doethineb yn well na gemau, ac ni all yr holl bethau dymunol gystadlu � hi.
12“I, wisdom, have made prudence my dwelling. Find out knowledge and discretion.
12 Yr wyf fi, doethineb, yn byw gyda chraffter, ac wedi cael gwybodaeth a synnwyr.
13The fear of Yahweh is to hate evil. I hate pride, arrogance, the evil way, and the perverse mouth.
13 Ofn yr ARGLWYDD yw cas�u drygioni; yr wyf yn ffieiddio balchder ac uchelgais, ffordd drygioni a geiriau traws.
14Counsel and sound knowledge are mine. I have understanding and power.
14 Fy eiddo i yw cyngor a chraffter, a chennyf fi y mae deall a gallu.
15By me kings reign, and princes decree justice.
15 Trwof fi y teyrnasa brenhinoedd, ac y llunia llywodraethwyr ddeddfau cyfiawn.
16By me princes rule; nobles, and all the righteous rulers of the earth.
16 Trwof fi y caiff tywysogion awdurdod, ac y barna penaethiaid yn gyfiawn.
17I love those who love me. Those who seek me diligently will find me.
17 Yr wyf yn caru pob un sy'n fy ngharu i, ac y mae'r rhai sy'n fy ngheisio'n ddyfal yn fy nghael.
18With me are riches, honor, enduring wealth, and prosperity.
18 Gennyf fi y mae cyfoeth ac anrhydedd, digonedd o olud a chyfiawnder.
19My fruit is better than gold, yes, than fine gold; my yield than choice silver.
19 Y mae fy ffrwythau'n well nag aur, aur coeth, a'm cynnyrch yn well nag arian pur.
20I walk in the way of righteousness, in the midst of the paths of justice;
20 Rhodiaf ar hyd ffordd cyfiawnder, ar ganol llwybrau barn,
21That I may give wealth to those who love me. I fill their treasuries.
21 a rhoddaf gyfoeth i'r rhai a'm c�r, a llenwi eu trysordai.
22“Yahweh possessed me in the beginning of his work, before his deeds of old.
22 "Lluniodd yr ARGLWYDD fi ar ddechrau ei waith, yn gyntaf o'i weithredoedd gynt.
23I was set up from everlasting, from the beginning, before the earth existed.
23 Fe'm sefydlwyd yn y gorffennol pell, yn y dechrau, cyn bod daear.
24When there were no depths, I was brought forth, when there were no springs abounding with water.
24 Ganwyd fi cyn bod dyfnderau, cyn bod ffynhonnau yn llawn du373?r.
25Before the mountains were settled in place, before the hills, I was brought forth;
25 Cyn gosod sylfeini'r mynyddoedd, cyn bod y bryniau, y ganwyd fi,
26while as yet he had not made the earth, nor the fields, nor the beginning of the dust of the world.
26 cyn iddo greu tir a meysydd, ac o flaen pridd y ddaear.
27When he established the heavens, I was there; when he set a circle on the surface of the deep,
27 Yr oeddwn i yno pan oedd yn gosod y nefoedd yn ei lle ac yn rhoi cylch dros y dyfnder,
28when he established the clouds above, when the springs of the deep became strong,
28 pan oedd yn cadarnhau'r cymylau uwchben ac yn sicrhau ffynhonnau'r dyfnder,
29when he gave to the sea its boundary, that the waters should not violate his commandment, when he marked out the foundations of the earth;
29 pan oedd yn gosod terfyn i'r m�r, rhag i'r dyfroedd anufuddhau i'w air, a phan oedd yn cynllunio sylfeini'r ddaear.
30then I was the craftsman by his side. I was a delight day by day, always rejoicing before him,
30 Yr oeddwn i wrth ei ochr yn gyson, yn hyfrydwch iddo beunydd, yn ddifyrrwch o'i flaen yn wastad,
31Rejoicing in his whole world. My delight was with the sons of men.
31 yn ymddifyrru yn y byd a greodd, ac yn ymhyfrydu mewn pobl.
32“Now therefore, my sons, listen to me, for blessed are those who keep my ways.
32 "Yn awr, blant, gwrandewch arnaf; gwyn eu byd y rhai sy'n cadw fy ffyrdd.
33Hear instruction, and be wise. Don’t refuse it.
33 Gwrandewch ar gyfarwyddyd, a byddwch ddoeth; peidiwch �'i anwybyddu.
34Blessed is the man who hears me, watching daily at my gates, waiting at my door posts.
34 Gwyn ei fyd y sawl sy'n gwrando arnaf, sy'n disgwyl yn wastad wrth fy nrws, ac yn gwylio wrth fynedfa fy nhu375?.
35For whoever finds me, finds life, and will obtain favor from Yahweh.
35 Yn wir, y mae'r un sy'n fy nghael i yn cael bywyd, ac yn ennill ffafr yr ARGLWYDD;
36But he who sins against me wrongs his own soul. All those who hate me love death.”
36 ond y mae'r un sy'n methu fy nghael yn ei ddinistrio'i hun, a phawb sy'n fy nghas�u yn caru marwolaeth."