1These also are proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah king of Judah copied out.
1اینها نیز از امثال سلیمان اند که کاتبانِ حزقیا، پادشاه یهودا آن ها را نقل کرده اند:
2It is the glory of God to conceal a thing, but the glory of kings is to search out a matter.
2عظمت خدا در پوشاندن اسرارش می باشد، اما عظمت پادشاه در دانستن عمق مسائل.
3As the heavens for height, and the earth for depth, so the hearts of kings are unsearchable.
3پی بردن به افکار پادشاه مانند دست یافتن به آسمان و عمق زمین، غیر ممکن است.
4Take away the dross from the silver, and material comes out for the refiner;
4ناپاکی را از نقره جدا کن تا زرگر بتواند از آن ظرفی بسازد.
5Take away the wicked from the king’s presence, and his throne will be established in righteousness.
5مأمورین بدکارِ پادشاه را از او دور کن تا تخت او در عدالت پایدار بماند.
6Don’t exalt yourself in the presence of the king, or claim a place among great men;
6وقتی بحضور پادشاه می روی، خود را شخص بزرگی مپندار و در جای بزرگان منشین،
7for it is better that it be said to you, “Come up here,” than that you should be put lower in the presence of the prince, whom your eyes have seen.
7چون بهتر است به تو گفته شود: «بالا تر بنشین»، از اینکه ترا در برابر چشمان بزرگان در جای پائینتر بنشانند.
8Don’t be hasty in bringing charges to court. What will you do in the end when your neighbor shames you?
8وقتی با همسایه ات اختلاف داری، به عجله به محکمه نرو، زیرا اگر در آخر ثابت شود که حق با او بوده است، تو چه خواهی کرد؟
9Debate your case with your neighbor, and don’t betray the confidence of another;
9وقتی با همسایه ات دعوا می کنی، رازی را که از دیگران شنیده ای فاش نکن،
10lest one who hears it put you to shame, and your bad reputation never depart.
10زیرا در اینصورت دیگر کسی به تو اطمینان نخواهد کرد و بدنام خواهی شد.
11A word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver.
11سخنی که بجا گفته شود، مانند نگین های طلا است که در ظرف نقره ای نشانده شده باشند.
12As an earring of gold, and an ornament of fine gold, so is a wise reprover to an obedient ear.
12نصیحت شخص دانا برای گوش شنوا مانند حلقۀ طلا و جواهر، با ارزش است.
13As the cold of snow in the time of harvest, so is a faithful messenger to those who send him; for he refreshes the soul of his masters.
13خدمتگار صادق همچون آب سرد در گرمای تابستان، روح آقای خود را تازه می کند.
14As clouds and wind without rain, so is he who boasts of gifts deceptively.
14کسی که دَم از سخاوت می زند، اما چیزی به کسی نمی بخشد، مانند ابر و بادی است که باران نمی آورد.
15By patience a ruler is persuaded. A soft tongue breaks the bone.
15شخص صبور می تواند حتی حاکم را قانع سازد و زبان نرم می تواند هر مانعی قوی را از بین بردارد.
16Have you found honey? Eat as much as is sufficient for you, lest you eat too much, and vomit it.
16اگر به عسل دست یابی زیاد از حد نخور، زیرا ممکن است دل بد شوی و استفراغ کنی.
17Let your foot be seldom in your neighbor’s house, lest he be weary of you, and hate you.
17به خانۀ همسایه ات زیاد از حد نرو، مبادا از تو سیر و متنفر شود.
18A man who gives false testimony against his neighbor is like a club, a sword, or a sharp arrow.
18شهادت دروغ مثل تبر و شمشیر و تیرِ تیز، صدمه می زند.
19Confidence in someone unfaithful in time of trouble is like a bad tooth, or a lame foot.
19اعتماد کردن به شخص خائن در زمان سختی مانند جویدن غذا با دندان لق و دویدن با پای شکسته است.
20As one who takes away a garment in cold weather, or vinegar on soda, so is one who sings songs to a heavy heart.
20آواز خواندن برای شخص غمگین مثل کشیدن لباس از تن، در هوای سرد و پاشیدن نمک بر زخم او است.
21If your enemy is hungry, give him food to eat. If he is thirsty, give him water to drink:
21اگر دشمنت گرسنه باشد، به او غذا بده و اگر تشنه باشد، او را آب بنوشان.
22for you will heap coals of fire on his head, and Yahweh will reward you.
22این عمل تو او را شرمنده می سازد و خداوند به تو پاداش می دهد.
23The north wind brings forth rain: so a backbiting tongue brings an angry face.
23همانطوری که بادِ شمال باران می آورد، بدگوئی هم خشم و عصبانیت ببار می آورد.
24It is better to dwell in the corner of the housetop, than to share a house with a contentious woman.
24سکونت در گوشۀ بام بهتر است از زندگی کردن با زن ستیزه جو در خانۀ مشترک.
25Like cold water to a thirsty soul, so is good news from a far country.
25خبر خوشی که از دیار دور می رسد، همچون آب سردی است که به کام شخص تشنه لب می ریزد.
26Like a muddied spring, and a polluted well, so is a righteous man who gives way before the wicked.
26سازش آدم راستکار با شخص بدکار مانند آلوده کردن منبع آب و گِل آلود ساختن چشمه است.
27It is not good to eat much honey; nor is it honorable to seek one’s own honor.
27همانطوری که افراط در خوردن عسل مضر است، انتظار تعریف و تمجید از مردم نیز ناپسند است.کسی که بر نفس خویش تسلط ندارد، مثل شهر بی دیوار و آمادۀ انهدام است.
28Like a city that is broken down and without walls is a man whose spirit is without restraint.
28کسی که بر نفس خویش تسلط ندارد، مثل شهر بی دیوار و آمادۀ انهدام است.