¹A good name is more desirable than great riches, and loving favor is better than silver and gold.

¹ نیکنامی از ثروت هنگفت بهتر است و محبوبیت از طلا و نقره.

²The rich and the poor have this in common: Yahweh is the maker of them all.

² فقیر و ثروتمند یک وجه مشترک دارند: هردوی آنها را خداوند آفریده است.

³A prudent man sees danger, and hides himself; but the simple pass on, and suffer for it.

³ شخص باهوش خطر را می‌بیند و از آن دوری می‌کند، امّا آدم نادان به سوی آن می‌رود و خود را گرفتار می‌سازد.

⁴The result of humility and the fear of Yahweh is wealth, honor, and life.

⁴ نتیجهٔ فروتنی و اطاعت از خداوند، ثروت و احترام و عمر طولانی است.

⁵Thorns and snares are in the path of the wicked: whoever guards his soul stays from them.

⁵ راه شریران پر از خارها و دامهاست. اگر جان خود را دوست داری از رفتن به آن راه خودداری کن.

⁶Train up a child in the way he should go, and when he is old he will not depart from it.

⁶ کودک را در راهی که باید برود، تربیت نما و او تا آخر عمر از آن منحرف نخواهد شد.

⁷The rich rule over the poor. The borrower is servant to the lender.

⁷ فقیر، اسیر ثروتمند است و کسی‌که قرض می‌گیرد، غلام قرض‌دهنده.

⁸He who sows wickedness reaps trouble, and the rod of his fury will be destroyed.

⁸ هر که ظلم بکارد، همان را درو خواهد کرد و قدرتش درهم خواهد شکست.

⁹He who has a generous eye will be blessed; for he shares his food with the poor.

⁹ شخص سخاوتمند برکت خواهد یافت، چون خوراک خود را با فقرا تقسیم می‌کند.

¹⁰Drive out the mocker, and strife will go out; yes, quarrels and insults will stop.

¹⁰ شخص مسخره‌کننده را بیرون انداز تا دشمنی و کشمکش و فحاشی خاتمه یابد.

¹¹He who loves purity of heart and speaks gracefully is the king’s friend.

¹¹ کسی‌که قلب پاک و کلام دلنشین را دوست داشته باشد، حتّی پادشاه هم او را دوست خواهد داشت.

¹²The eyes of Yahweh watch over knowledge; but he frustrates the words of the unfaithful.

¹² خداوند حافظ راستی است و سخنان دروغ را باطل می‌سازد.

¹³The sluggard says, “There is a lion outside! I will be killed in the streets!”

¹³ آدم تنبل در خانه می‌ماند و می‌گوید: «اگر بیرون بروم، شیر مرا خواهد خورد.»

¹⁴The mouth of an adulteress is a deep pit: he who is under Yahweh’s wrath will fall into it.

¹⁴ سخنان زن بدکار مانند یک دام، خطرناک است و هرکسی که مورد غضب خداوند باشد، در آن گرفتار می‌شود.

¹⁵Folly is bound up in the heart of a child: the rod of discipline drives it far from him.

¹⁵ حماقت در وجود کودک نهفته است، امّا تنبیه آن را از او بیرون می‌کند.

¹⁶Whoever oppresses the poor for his own increase and whoever gives to the rich, both come to poverty.

¹⁶ کسی‌که به‌خاطر نفع خود به فقرا ظلم کند و به ثروتمندان هدیه بدهد، سرانجام گرفتار فقر خواهد شد.

¹⁷Turn your ear, and listen to the words of the wise. Apply your heart to my teaching.

¹⁷ به سخنان مردان حکیم که به تو یاد می‌دهم، گوش بده و آنها را یاد بگیر،

¹⁸For it is a pleasant thing if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.

¹⁸ زیرا یادآوری و بیان آنها تو را شادمان می‌سازد.

¹⁹That your trust may be in Yahweh, I teach you today, even you.

¹⁹ این سخنان را امروز به تو تعلیم می‌دهم تا اعتماد تو بر خداوند باشد.

²⁰Haven’t I written to you thirty excellent things of counsel and knowledge,

²⁰ من این سی مَثَل را که پر از حکمت و نصیحت است، برای تو نوشته‌ام

²¹To teach you truth, reliable words, to give sound answers to the ones who sent you?

²¹ تا حقیقت را همان‌طور که هست به تو یاد بدهم و تو نیز آن را به کسانی‌که از تو می‌پرسند، تعلیم دهی.

²²Don’t exploit the poor, because he is poor; and don’t crush the needy in court;

²² به شخص فقیری که پشتیبانی ندارد، ظلم نکن و حق بیچارگان را در دادگاه پایمال نساز.

²³for Yahweh will plead their case, and plunder the life of those who plunder them.

²³ زیرا خداوند به داد آنها می‌رسد و کسانی را که به آنها ظلم کرده‌اند، به سزای کارهایشان می‌رساند.

²⁴Don’t befriend a hot-tempered man, and don’t associate with one who harbors anger:

²⁴ با اشخاص تندخو که زود خشمگین می‌شوند معاشرت نکن،

²⁵lest you learn his ways, and ensnare your soul.

²⁵ مبادا تو نیز مانند آنها شوی و زندگی خود را تباه کنی.

²⁶Don’t you be one of those who strike hands, of those who are collateral for debts.

²⁶ ضامن کسی نشو و تعهّد نکن که او قرض خود را ادا خواهد کرد،

²⁷If you don’t have means to pay, why should he take away your bed from under you?

²⁷ زیرا اگر مجبور به پرداخت قرض او شوی و نتوانی آن را بپردازی، رختخوابت را از زیرت بیرون می‌کشند.

²⁸Don’t move the ancient boundary stone, which your fathers have set up.

²⁸ حدود زمین خود را که اجدادت از قدیم تعیین کرده‌اند، به نفع خود تغییر نده. آیا شخصی را که در کار خود مهارت دارد، می‌بینی؟ او نزد مردمِ عادی باقی نخواهد ماند، بلکه در حضور پادشاهان خدمت خواهد کرد.

²⁹Do you see a man skilled in his work? He will serve kings. He won’t serve obscure men.

²⁹ آیا شخصی را که در کار خود مهارت دارد، می‌بینی؟ او نزد مردمِ عادی باقی نخواهد ماند، بلکه در حضور پادشاهان خدمت خواهد کرد.