¹When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you;

¹ وقتی با حاکم غذا می‌خوری، به‌خاطر داشته باش که با چه کسی نشسته‌ای.

²put a knife to your throat, if you are a man given to appetite.

² اگر شخص پُرخوری هستی، خودت را کنترل کن

³Don’t be desirous of his dainties, since they are deceitful food.

³ و حریص غذاهای لذیذ او نباش، زیرا ممکن است تو را فریب بدهد.

⁴Don’t weary yourself to be rich. In your wisdom, show restraint.

⁴ عاقل باش و برای کسب ثروت، خود را خسته نکن،

⁵Why do you set your eyes on that which is not? For it certainly sprouts wings like an eagle and flies in the sky.

⁵ زیرا ثروت پایدار نیست و مانند عقاب می‌پرد و ناپدید می‌شود.

⁶Don’t eat the food of him who has a stingy eye, and don’t crave his delicacies:

⁶ از سفرهٔ شخص خسیس غذا نخور و برای خوراکهای لذیذ او حریص نباش،

⁷for as he thinks about the cost, so he is. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.

⁷ زیرا او حساب هرچه را که بخوری در فکر خود نگاه می‌دارد. او تعارف می‌کند و می‌گوید: «بخور و بنوش»، امّا این را از صمیم دل نمی‌گوید.

⁸The morsel which you have eaten you shall vomit up, and lose your good words.

⁸ لقمه‌ای را که خورده‌ای استفراغ خواهی کرد و تشکّرات تو برباد خواهد رفت.

⁹Don’t speak in the ears of a fool, for he will despise the wisdom of your words.

⁹ آدم احمق را نصیحت نکن، زیرا او سخنان حکیمانهٔ تو را بی‌اهمیّت می‌شمارد.

¹⁰Don’t move the ancient boundary stone. Don’t encroach on the fields of the fatherless:

¹⁰ حدود زمین خود را که از قدیم تعیین شده، تغییر نده و زمین یتیمان را بزور نگیر،

¹¹for their Defender is strong. He will plead their case against you.

¹¹ زیرا پشتیبان ایشان قوی است و به داد آنها می‌رسد.

¹²Apply your heart to instruction, and your ears to the words of knowledge.

¹² وقتی معلّم تو را تعلیم می‌دهد، از صمیم دل به سخنان آموزندهٔ او گوش بده.

¹³Don’t withhold correction from a child. If you punish him with the rod, he will not die.

¹³ از تأدیب کردن فرزند خویش کوتاهی نکن، زیرا تنبیه او را نمی‌کشد،

¹⁴Punish him with the rod, and save his soul from Sheol Sheol is the place of the dead. .

¹⁴ بلکه جان او را از هلاکت نجات می‌دهد.

¹⁵My son, if your heart is wise, then my heart will be glad, even mine:

¹⁵ فرزندم، اگر حکمت بیاموزی، دل من شاد می‌شود،

¹⁶yes, my heart will rejoice, when your lips speak what is right.

¹⁶ و هنگامی‌که سخن راست بگویی، تمام وجودم شادمان می‌گردد.

¹⁷Don’t let your heart envy sinners; but rather fear Yahweh all the day long.

¹⁷ به شریران حسادت نورز، بلکه آرزوی تو اطاعت از خداوند باشد؛

¹⁸Indeed surely there is a future hope, and your hope will not be cut off.

¹⁸ زیرا در این صورت آیندهٔ خوبی خواهی داشت و امید تو برباد نخواهد رفت.

¹⁹Listen, my son, and be wise, and keep your heart on the right path!

¹⁹ فرزندم، عاقل باش و به سخنانم گوش بده. در راه راست قدم بردار

²⁰Don’t be among ones drinking too much wine, or those who gorge themselves on meat:

²⁰ و با میگساران و شکم‌پرستان معاشرت نکن،

²¹for the drunkard and the glutton shall become poor; and drowsiness clothes them in rags.

²¹ زیرا کسانی‌که کارشان فقط خوردن و خوابیدن است، فقیر و محتاج می‌شوند.

²²Listen to your father who gave you life, and don’t despise your mother when she is old.

²² به نصیحت پدرت که تو را به وجود آورده است، گوش بده و مادرت را هنگامی‌که پیر می‌شود، خوار نشمار.

²³Buy the truth, and don’t sell it. Get wisdom, discipline, and understanding.

²³ در پی حقیقت باش و حکمت و ادب و دانش را کسب کن و به هیچ قیمتی آنها را از دست نده.

²⁴The father of the righteous has great joy. Whoever fathers a wise child delights in him.

²⁴ فرزندی درستکار و دانا باش تا باعث خوشی و خشنودی پدر و مادرت شوی.

²⁵Let your father and your mother be glad! Let her who bore you rejoice!

²⁵ فرزندم، سخنان مرا بشنو و زندگی مرا سرمشق خود قرار ده.

²⁶My son, give me your heart; and let your eyes keep in my ways.

²⁶ بدان که زن بدکاره دام خطرناکی است.

²⁷For a prostitute is a deep pit; and a wayward wife is a narrow well.

²⁷ او مانند راهزن در کمین قربانی‌های خود می‌نشیند و به تعداد مردم خیانتکار می‌افزاید.

²⁸Yes, she lies in wait like a robber, and increases the unfaithful among men.

²⁸ مصیبت و بدبختی نصیب چه کسی می‌شود؟ چه کسی همیشه جنگ و دعوا برپا می‌کند؟ چه کسی بی‌جهت زخمی می‌شود و چشمانش تار می‌گردد؟

²⁹Who has woe? Who has sorrow? Who has strife? Who has complaints? Who has needless bruises? Who has bloodshot eyes?

²⁹ کسی‌که دایم شراب می‌خورد و به دنبال میگساری می‌رود.

³⁰Those who stay long at the wine; those who go to seek out mixed wine.

³⁰ پس فریفتهٔ شراب سرخ‌فام نشو که در جام به تو چشمک می‌زند و بعد آهسته از گلویت پایین می‌رود.

³¹Don’t look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup, when it goes down smoothly.

³¹ در آخر، همچون مار، تو را خواهد گزید و مانند افعی تو را نیش خواهد زد.

³²In the end, it bites like a snake, and poisons like a viper.

³² چشمانت چیزهای عجیب و غریب می‌بینند و گرفتار وهم و خیال می‌گردی.

³³Your eyes will see strange things, and your mind will imagine confusing things.

³³ مانند کسی می‌شوی که در دریا خوابیده و با امواج آن دست و پنجه نرم می‌کند. می‌گویی: «مرا زدند، امّا دردی را احساس نمی‌کنم. چه وقت به هوش می‌آیم تا یک پیالهٔ دیگر بنوشم؟»

³⁴Yes, you will be as he who lies down in the midst of the sea, or as he who lies on top of the rigging:

³⁴ می‌گویی: «مرا زدند، امّا دردی را احساس نمی‌کنم. چه وقت به هوش می‌آیم تا یک پیالهٔ دیگر بنوشم؟»

³⁵“They hit me, and I was not hurt! They beat me, and I don’t feel it! When will I wake up? I can do it again. I can find another.”