¹Don’t be envious of evil men; neither desire to be with them:

¹ بر اشخاص شریر حسادت نورز و آرزوی دوستی با آنها را نداشته باش،

²for their hearts plot violence, and their lips talk about mischief.

² زیرا تمام فکر آنها این است که به مردم ظلم کنند، و هرگاه که دهان باز می‌کنند، دربارهٔ شرارت گفت‌وگو می‌کنند.

³Through wisdom a house is built; by understanding it is established;

³ خانه بر اساس حکمت و عقل آباد می‌گردد و

⁴by knowledge the rooms are filled with all rare and beautiful treasure.

⁴ با دانایی اتاقهای آن از اسباب نفیس و گران‌قیمت پُر می‌شوند.

⁵A wise man has great power; and a knowledgeable man increases strength;

⁵ شخص دانا و فهمیده، از قدرت زیاد برخوردار است و همیشه به قدرت خود می‌افزاید.

⁶for by wise guidance you wage your war; and victory is in many advisors.

⁶ پیروزی در جنگ بستگی به تدبیر خوب و مشورت زیاد دارد.

⁷Wisdom is too high for a fool: he doesn’t open his mouth in the gate.

⁷ شخص احمق نمی‌تواند به حکمت دست یابد. وقتی موضوع مهمی مورد بحث قرار می‌گیرد، او حرفی برای گفتن ندارد.

⁸One who plots to do evil will be called a schemer.

⁸ کسی‌که دایم نقشه‌های پلید در سر می‌پروراند، دردسرآفرین خوانده خواهد شد.

⁹The schemes of folly are sin. The mocker is detested by men.

⁹ نقشه‌های آدم احمق، گناه‌آلودند و کسی‌که دیگران را مسخره می‌کند، مورد نفرت همهٔ مردم می‌باشد.

¹⁰If you falter in the time of trouble, your strength is small.

¹⁰ اگر نتوانی سختی‌های زندگی را تحمّل کنی، شخص ضعیفی هستی.

¹¹Rescue those who are being led away to death! Indeed, hold back those who are staggering to the slaughter!

¹¹ از نجات دادن کسی‌که به ناحق محکوم شده است، کوتاهی نکن.

¹²If you say, “Behold, we didn’t know this”; doesn’t he who weighs the hearts consider it? He who keeps your soul, doesn’t he know it? Shall he not render to every man according to his work?

¹² نگو که از ماجرا بی‌خبر بوده‌ای، زیرا خدایی که جان تو را در دست دارد و از دل تو آگاه است، می‌داند که تو از همه‌چیز باخبر بوده‌ای. او هرکسی را مطابق کارهایش جزا می‌دهد.

¹³My son, eat honey, for it is good; the droppings of the honeycomb, which are sweet to your taste:

¹³ فرزندم، همان‌طور که خوردن عسل دهان تو را شیرین می‌کند، کسب حکمت نیز برای جان تو شیرین خواهد بود. کسی‌که حکمت می‌آموزد، آیندهٔ خوبی در انتظارش می‌باشد و امیدهایش برباد نمی‌رود.

¹⁴so you shall know wisdom to be to your soul; if you have found it, then there will be a reward, your hope will not be cut off.

¹⁴ مانند بدکاران نباش که منتظر هستند تا خانهٔ مردم درستکار را غارت و ویران کنند،

¹⁵Don’t lay in wait, wicked man, against the habitation of the righteous. Don’t destroy his resting place:

¹⁵ زیرا شخص درستکار حتّی اگر هفت بار هم بیفتد، باز برمی‌خیزد، ولی اشخاص بدکار، گرفتار بلا شده سرنگون می‌گردند.

¹⁶for a righteous man falls seven times, and rises up again; but the wicked are overthrown by calamity.

¹⁶ وقتی دشمنانت دچار مصیبت می‌شوند، خوشحال نشو و هنگامی‌که می‌افتند خوشی نکن،

¹⁷Don’t rejoice when your enemy falls. Don’t let your heart be glad when he is overthrown;

¹⁷ زیرا خداوند، این کار تو را می‌بیند و نمی‌پسندد و آنگاه از مجازات آنها دست برمی‌دارد.

¹⁸lest Yahweh see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.

¹⁸ به‌خاطر مردم بدکار، تشویش نداشته باش و به آنها حسادت نورز،

¹⁹Don’t fret yourself because of evildoers; neither be envious of the wicked:

¹⁹ زیرا شخص بدکار، آینده‌ای ندارد و چراغش خاموش می‌شود.

²⁰for there will be no reward to the evil man; and the lamp of the wicked shall be snuffed out.

²⁰ فرزندم از خداوند و پادشاه بترس و با کسانی‌که علیه آنها شورش می‌‌کنند، همدست نشو.

²¹My son, fear Yahweh and the king. Don’t join those who are rebellious:

²¹ زیرا نابودی آنها ناگهانی است و کسی نمی‌داند که خداوند و پادشاه چه بلایی بر سر آنها می‌آورند.

²²for their calamity will rise suddenly; the destruction from them both—who knows?

²² مردان حکیم این سخنان را نیز گفته‌اند: قاضی نباید در داوری از کسی طرفداری کند.

²³These also are sayings of the wise. To show partiality in judgment is not good.

²³ هرکسی که به مجرم بگوید: «تو بی‌گناه هستی»، مورد لعنت و نفرت مردم قرار می‌گیرد.

²⁴He who says to the wicked, “You are righteous”; peoples shall curse him, and nations shall abhor him—

²⁴ امّا شخصی که گناهکار را محکوم کند، کامیابی و خوشی نصیبش می‌شود.

²⁵but it will go well with those who convict the guilty, and a rich blessing will come on them.

²⁵ پاسخ صادقانه نشانهٔ دوستی حقیقی می‌باشد.

²⁶An honest answer is like a kiss on the lips.

²⁶ اول کسب و کار خود سر و سامان بده، آنگاه خانه و خانواده تشکیل بده.

²⁷Prepare your work outside, and get your fields ready. Afterwards, build your house.

²⁷ برضد همسایه‌ات شهادت دروغ مده و سخنان غلط درباره‌اش بر زبان نیاور.

²⁸Don’t be a witness against your neighbor without cause. Don’t deceive with your lips.

²⁸ نگو: «همان بلایی را که بر سر من آورده، بر سر خودش می‌آورم.»

²⁹Don’t say, “I will do to him as he has done to me; I will render to the man according to his work.”

²⁹ از کنار مزرعهٔ آدم تنبل و تاکستان شخص نادان گذشتم.

³⁰I went by the field of the sluggard, by the vineyard of the man void of understanding;

³⁰ در همه‌جا خار روییده بود. علفهای هرزه زمین را پوشانده و دیوار مزرعه فروریخته بود.

³¹Behold, it was all grown over with thorns. Its surface was covered with nettles, and its stone wall was broken down.

³¹ با دیدن این منظره به فکر فرورفتم و این درس را آموختم:

³²Then I saw, and considered well. I saw, and received instruction:

³² کسی‌که دست بر روی دست می‌گذارد و پیوسته می‌خوابد، عاقبت تنگدستی همچون راهزن مسلّحی به سراغش می‌آید.

³³a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep;

³³ عاقبت تنگدستی همچون راهزن مسلّحی به سراغش می‌آید.

³⁴so your poverty will come as a robber, and your want as an armed man.