1 Benn bés Yeesu dajale fukki taalibe ya ak ñaar, jox leen doole ak sañ-sañu dàq rab yépp ak di faj jàngoro yi.
1差遣十二使徒（太10:5-15；可6:7-13）
2 Noonu mu yónni leen ñuy yégle nguuru Yàlla ak di faj jarag yi.
2差遣他们去宣讲 神的国和医治病人，
3 Mu ne leen: «Bu ngeen di dem, buleen yóbbaale dara, du yet mbaa mbuus mbaa mburu mbaa xaalis. Buleen yor it ñaari turki.
3对他们说：“不要带着什么上路，不要带手杖，不要带口袋，不要带食物，不要带银钱，也不要带两件衣服。
4 Kër gu ngeen dugg, dal-leen fa, ba kera ngeen di fa jóge.
4无论进哪一家，就住在那里，直到离开。
5 Fépp fu leen nit ñi gàntoo, génnleen ca dëkk booba te ngeen yëlëb seen pëndu tànk, ngir seede leen seen réer.»
5凡不接待你们的，你们离开那城的时候，当把脚上的灰尘跺下去，作为反对他们的表示。”
6 Noonu ñu dem dëkk ak dëkk, di fa yégle xebaar bu baax bi, tey wéral jarag yi.
6于是他们就出去，走遍各乡，传讲福音，到处医治病人。
7 Bi Erodd boroom diiwaanu Galile déggee li Yeesu ak ay taalibeem doon def lépp, mu jaaxle, ndaxte amoon na, ñu doon wax ci mbiri Yeesu naan: «Yaxya moo dekki.»
7希律的困惑（太14:1-2；可6:14-16）分封王希律听见所发生的一切事，犹豫不定，因为有人说：“约翰从死人中复活了。”
8 Am it ñuy wax naan: Iliyas moo dellusi. Ñeneen naan: «Kenn ci yonent yu jëkk yaa dekki.»
8又有人说：“以利亚显现了。”还有人说：“古时的一位先知复活了。”
9 Waaye Erodd ne: «Yaxya, man mii maa dagglu boppam. Kon kii ma dégg ay jalooreem, mooy kan?» Noonu mu koy fexee gis.
9希律说：“约翰已经斩头了，但这是谁，我怎么会听到他这些事呢？”就设法要见他。
10 Bi ndaw ya dellusee, ñu nettali Yeesu la ñu defoon lépp. Noonu mu yóbbaale leen, ñu sore nit ñi, jëm ca dëkk bu ñuy wax Betsayda.
10给五千人吃饱的神迹（太14:13-21；可6:30-44；约6:1-13）使徒们回来，把所作的事报告耶稣。他带着他们，悄悄地退往伯赛大城去。
11 Bi ko nit ña yégee, ñu toppi ko. Yeesu teeru leen, di leen wax ci mbirum nguuru Yàlla, te di wéral ñi ko aajowoo.
11群众知道了，也跟了去。他接待他们，向他们讲论 神的国，医好需要医治的人。
12 Ca ngoon sa fukki taalibe ya ak ñaar ñëw ci Yeesu ne ko: «Yiwil mbooloo mi, ñu dugg ci dëkk yi ak àll bi ko wër, ngir am lu ñu lekk ak fu ñu fanaan, ndaxte fii àllub neen la.»
12天将晚的时候，十二门徒来到他跟前，说：“请解散众人，好让他们往周围的田舍村庄，去找地方住，找东西吃，因为我们这里是旷野。”
13 Waaye Yeesu ne leen: «Joxleen leen lu ñu lekk.» Ñu tontu ko ne: «Amunu lu dul juróomi mburu ak ñaari jën. Xanaa ndax nu dem jëndal mbooloo mii lu ñu lekk?»
13他说：“你们给他们吃吧！”他们说：“我们所有的，不过是五个饼两条鱼，除非去为这些人另买食物。”
14 Ndaxte lu war a mat juróomi junniy góor a nga fa teewoon. Yeesu ne taalibe ya: «Neeleen mbooloo mi ñu toog def ay géewi juróom-fukki nit.»
14原来男人就约有五千。他对门徒说：“叫他们一组一组地坐下，每组约五十人。”
15 Taalibe ya def ko, toogloo nit ña.
15门徒就照他的话，叫众人坐下。
16 Bi loolu amee Yeesu jël juróomi mburu yi ak ñaari jën yi, xool ci kaw, gërëm Yàlla, ba noppi mu damm leen, jox taalibe yi, ngir ñu séddale ko mbooloo mi.
16耶稣拿起这五个饼，两条鱼，望着天，祝谢了，擘开递给门徒，摆在众人面前。
17 Noonu ñépp lekk ba suur. Bi ñu dajalee desit ya, ñu feesal fukki pañe ak ñaar.
17他们都吃饱了，把剩下的零碎拾起来，装满了十二个篮子。
18 Benn bés Yeesu beddeeku mbooloo ma, di ñaan; taalibe yi nekk ci wetam. Mu laaj leen ne: «Nit ñi, ku ñu wax ne moom laa?»
18彼得承认耶稣是基督（太16:13-19；可8:27-29）有一次耶稣独自祈祷的时候，只有门徒和他在一起。他问他们：“人说我是谁？”
19 Ñu tontu ko ne: «Am na ñu naan, yaa di Yaxya; ñeneen ne, Iliyas; ñi ci des ne, yaay kenn ci yonent yu jëkk yaa dekki.»
19他们回答：“有人说是施洗的约翰，有人说是以利亚，还有人说是古时的一位先知复活了。”
20 Yeesu ne leen: «Yéen nag ku ngeen ne moom laa?» Piyeer tontu ko ne: «Yaa di Almasi, bi Yàlla yónni.»
20他又问他们：“你们说我是谁？”彼得回答：“是 神的基督！”
21 Noonu Yeesu daldi leen dénk, tere leen ñu wax ko kenn,
21耶稣预言受难及复活（太16:20-28；可8:30-9:1）耶稣郑重地嘱咐他们，不要把这事告诉人。
22 teg ca ne: «Doomu nit ki war na sonn lu bare; saraxalekat yu mag ya ak xutbakat ya dëddu ko, ñu rey ko, mu dekki ca ñetteelu fan ba.»
22又说：“人子必须受许多苦，被长老、祭司长，和经学家弃绝、杀害，第三日复活。”
23 Noonu Yeesu ne leen ñoom ñépp: «Ku bëgg a aw ci samay tànk, na bàyyi boppam, gàddu bés bu nekk bant, bi ñu ko war a daaj, door a topp ci man.
23耶稣又对众人说：“如果有人愿意跟从我，就当舍己，天天背起他的十字架来跟从我。
24 Ndaxte koo xam ne bëgg ngaa rawale sa bakkan, dinga ko ñàkk, waaye ku ñàkk sa bakkan ngir man, dinga ko jotaat.
24凡是想救自己生命的，必丧掉生命；但为我牺牲自己生命的，必救了生命。
25 Ndaxte moom àddina sépp, lu muy jariñ nit, su fekkee ne dafay ñàkk bakkanam walla mu loru?
25人若赚得全世界，却丧失自己，或赔上自己，有什么好处呢？
26 Ku ma rus a faral, te nanguwul samay wax, Doomu nit ki dina la rus a xam, bés bu ñëwee ci ndamam ak ci ndamu Baay bi ak lu malaaka yu sell yi.
26凡是把我和我的道当作可耻的，人子在他与父并圣天使的荣耀里降临的时候，也必把他当作可耻的。
27 Ci dëgg maa ngi leen koy wax, am na ñi fi taxaw ñoo xam ne duñu dee te gisuñu nguuru Yàlla gi.»
27我实在告诉你们，站在这里的，有人在没有尝过死味以前必定要看见 神的国。”
28 Bi ñu ca tegee luy tollook ayu-bés gannaaw bi Yeesu waxee loolu, mu ànd ak Piyeer, Yowaana ak Saag, yéeg ca kaw tund wa ngir ñaan.
28在山上改变形象（太17:1-13；可9:2-8）说了这些话以后约有八天，耶稣带着彼得、约翰和雅各，上山去祷告。
29 Bi muy ñaan, xar-kanamam daldi soppiku, ay yéreem weex tàll bay melax.
29正祷告的时候，他的面貌就改变了，衣服洁白发光。
30 Am ñaari nit di waxtaan ak moom, muy yonenti Yàlla Musaa ak Iliyas.
30忽然有两个人和他谈话，就是摩西和以利亚。
31 Ñoo feeñ ci ndamu Yàlla, di waxtaane ci demu Yeesu, gi muy àggalee yenam ci Yerusalem.
31他们在荣光里显现，谈论他去世的事，就是他在耶路撒冷将要完成的。
32 Fekk Piyeer ak ñi mu àndal doon gëmmeentu, waaye bi ñu yeewoo bu baax, ñu gis ndamu Yeesu, ak ñaari nit ñu taxaw ci wetam.
32彼得和同伴都在打盹。醒过来之后，就看见他的荣光，并与他站在一起的那两个人。
33 Bi nit ñooñu di sore Yeesu, Piyeer ne ko: «Kilifa gi, bég nanu ci sunu teew fii; nanu defar ñetti mbaar, benn yaw, benn Musaa ak benn Iliyas.» Fekk xamul la mu doon wax.
33二人正要离开他的时候，彼得对耶稣说：“主啊，我们在这里真好！我们可以搭三个帐棚，一个为你，一个为摩西，一个为以利亚。”他根本不知道自己在说什么。
34 Bi mu koy wax, niir ñëw muur leen, taalibe yi daldi tiit, bi leen niir wa ëmbee.
34他说这话的时候，有一片云彩笼罩他们，他们入了云彩，门徒就害怕起来。
35 Noonu baat jibe ca niir wa naan: «Kii mooy sama Doom ji ma fal; dégluleen ko.»
35有声音从云彩里出来，说：“这是我的儿子，我所拣选的（“这是我的儿子，我所拣选的”有些抄本作“这是我的爱子”），你们要听从他！”
36 Bi baat ba waxee ba noppi, Yeesu rekk des fa. Taalibe ya noppi, bañ a nettali kenn ca jamono jooja la ñu gisoon.
36声音过了，只见耶稣独自在那里。在那些日子，门徒保持缄默，不把所看见的告诉任何人。
37 Ca suba sa Yeesu ak taalibe ya wàcce ca tund wa, mbooloo mu bare ñëw, di ko gatandu.
37治好癫痫病的小孩（太17:14-18；可9:14-27）第二天，他们下了山，有一大群人迎面而来。
38 Nit xaacu ci biir mbooloo mi naan: «Kilifa gi, maa ngi lay ñaan, nga seet sama doom, ndaxte moom kepp laa am.
38在人群中有一个人喊叫说：“老师，求你怜悯我的儿子，因为他是我的独生子。
39 Léeg-léeg rab jàpp ko, mu daldi yuuxu ca saa sa, rab wi di ko sayloo, gémmiñ gi di fuur. Du faral di génn ci moom te dina ko sonal.
39你看，污灵一抓住他，他就忽然喊叫，并且抽疯，口吐白沫；污灵又折磨糟践他，不肯放过他。
40 Ñaan naa say taalibe, ñu dàq ko, waaye mënuñu ko.»
40我求过你的门徒，把他赶出去，他们却办不到。”
41 Yeesu tontu ne: «Yéen niti jamono jii, yéen ñi gëmadi te dëng, ba kañ laa war a nekk ak yéen te di leen muñal? Indil ma sa doom.»
41耶稣说：“唉！这不信又乖谬的世代啊！我跟你们在一起，忍受你们，要到几时呢？把你儿子带到这里来吧！”
42 Bi xale biy agsi, rab wi di ko daaneel ci suuf, muy say. Waaye Yeesu daldi gëdd rab wa, wéral xale ba, daldi ko delloo baayam.
42那孩子正走过来的时候，污鬼把他摔倒，使他重重地抽疯。耶稣斥责那污灵，把孩子医好，交给他父亲。
43 Ku nekk waaru na ndax màggug Yàlla. Bi ñuy yéemu ci li mu doon def, Yeesu ne taalibeem ya:
43众人都惊奇 神的大能。众人还在希奇耶稣所作的这一切时，他对门徒说：
44 «Dégluleen bu baax lii ma leen di wax: dinañu jébbal Doomu nit ki ci loxoy nit ñi.»
44第二次预言受难及复活（太17:22-23；可9:30-32）“你们要把这些话存在心里：人子将要被交在人的手里。”
45 Waaye taalibe ya xamuñu kàddu googu. Yàlla dafa leen nëbb li muy tekki, ba ñu bañ koo xam, te ñemewuñu koo laaj Yeesu.
45门徒不明白这话，因为这话的意思是隐藏的，不让他们明白，他们也不敢问。
46 Werante am ci biir taalibe yi, ñuy laajante kan moo gën a màgg ci ñoom.
46门徒争论谁最大（太18:1-5；可9:33-40）后来，门徒起了意见，争论谁是最大的。
47 Yeesu mi xam seen xalaat, jël ab xale, teg ci wetam ne leen:
47耶稣看出他们的心意，就领了一个小孩子来，叫他站在自己旁边，
48 «Ku nangu xale bii ci sama tur, man mii nga nangu; te ku ma nangu, nangu nga ki ma yónni; ndaxte ki gën a woyof ci yéen ñépp, kooku moo gën a màgg.»
48对他们说：“凡因我的名接待这小孩子的，就是接待我；凡接待我的，就是接待那差我来的。谁是你们中间最小的，那人就是最大的。”
49 Bi loolu amee Yowaana jël kàddu gi ne: «Kilifa gi, danoo gis nit kuy dàq ay rab ci sa tur, nu tere ko ko, ndaxte bokkul ci nun.»
49约翰说：“主，我们看见有一个人奉你的名赶鬼，就禁止他，因为他不和我们一起跟从你。”
50 Waaye Yeesu tontu ko: «Buleen ko tere, ndaxte ku la sotul, far na ak yaw.»
50耶稣说：“不要禁止他，因为不反对你们的，就是赞成你们的。”
51 Bi jamono ji jegeñsee, ji Yeesu waree jóge àddina dem asamaan, mu sigiñu ci dem Yerusalem.
51撒玛利亚人不接待主耶稣被接上升的日子快到了，他就决意向耶路撒冷去，
52 Noonu mu yebal ay ndaw, ñu jiitu ko. Ñu dem nag, dugg ci ab dëkk ci diiwaanu Samari, ngir wutal ko fa fu mu dal.
52并且差遣使者走在前头；他们去了，进入撒玛利亚的一个村庄，要为他预备。
53 Waaye waa dëkk ba nanguwuñu ko, ndaxte mi ngi jublu woon Yerusalem.
53那里的人不接待他，因为他面向着耶路撒冷走。
54 Bi taalibe yi tudd Saag ak Yowaana gisee loolu, ñu ne: «Boroom bi, ndax dangaa bëgg nu ne, na safaras asamaan dal ci seen kaw, faagaagal leen?»
54他的门徒雅各、约翰看见了，就说：“主啊，你要我们吩咐火从天降下来，烧灭他们吗？”
55 Waaye Yeesu walbatiku, yedd taalibe ya,
55耶稣就转过身来，责备他们，
56 ba noppi ñu daldi dem wuti beneen dëkk.
56然后他们就往别的村庄去了。
57 Bi ñuy dem, am ci yoon wi ku ne Yeesu: «Dinaa la topp fépp foo jëm.»
57要求跟从耶稣（太8:19-22）他们走路的时候，有一个人对他说：“你无论往哪里去，我都要跟从你！”
58 Waaye Yeesu tontu ko ne: «Till yi am nañu seeni kàmb, te picci asamaan am nañu ay tàgg, waaye Doomu nit ki amul fu mu noppal boppam.»
58耶稣说：“狐狸有洞，天空的飞鸟有窝，人子却没有栖身的地方。”
59 Yeesu ne keneen: «Toppal ci man.» Waaye kooku ne ko: «Sang bi, may ma, ma jëkk a dem suuli sama baay.»
59他对另一个人说：“你跟从我吧！”那人说：“主啊，请准我先回去安葬我的父亲吧。”
60 Mu tontu ko ne: «Bàyyil ñi dee, ñu suul seeni néew. Yaw demal, yégle nguuru Yàlla.»
60耶稣说：“让死人去埋葬他们的死人，你应该去传扬 神的国。”
61 Keneen ne ko: «Sang bi, dinaa la topp, waaye may ma, ma jëkk a tàgguji sama waa kër.»
61又有一个人说：“主，我要跟从你，但容我先回去，向家人道别。”
62 Yeesu ne ko: «Kuy ji, di geestu, yeyoowul a liggéey ci nguuru Yàlla.»
62耶稣说：“手扶着犁向后看的，不适合进 神的国。”